MODERN MİMARLIĞIN BURSA’DAKİ İZLERİNİ ARAMAK: HALİT FEMİR-FERİDUN AKOZAN İŞ BİRLİĞİ

Yıl 2023, , 11 - 30, 31.12.2023

Gürkan Okumuş , Gökhan Okumuş

https://doi.org/10.22520/tubaked.1335135

Öz

Halit Femir ve Feridun Akozan’ın dönemin mimarlık ortamı ve Akademi’deki mimar/eğitimcilerin birlikte çalışma geleneği çerçevesinde bir araya gelişi, projelerinin temelini oluşturmaktadır. Dönemin mimarlık pratiğindeki iş birliği kültürü, pek çok ortaklığa ve kolektif üretimler gerçekleştirilmesine olanak tanır. 1942-1954 yılları arasındaki Femir- Akozan ortaklık süreci de çeşitli yapı tipolojilerinden, mimarlık ve tasarım pratiğindeki farklı yaklaşımlara kadar geniş bir mimari üretim yelpazesini kapsamaktadır. Konut, ticaret ve endüstri yapısı, toplu konut yerleşkesi, deniz feneri, kentsel planlama, tarihi dokuda yeni tasarım gibi farklı konularda olmak üzere ikilinin farklı bağlamlarda birçok çalışması bulunmaktadır. Bu çalışma, Cumhuriyet sonrası dönemde modern mimarlığın Bursa’ya yansımalarını, dönemin mimarlık pratiği ve yapı üretme kültürüne dair verilerle Halit Femir-Feridun Akozan iş birliği üzerinden irdelemeyi hedeflemektedir. İkilinin mimarlık yaklaşımları ve iş birliği süreci birlikte ele alınırken, Bursa’daki farklı bağlam ve ölçeklerdeki İpekçilik Kolektif Şirketi Dokuma Fabrikası, Bay Selim Süter Evi ve Bursa Hal ve Çarşı Binalarına odaklanılmaktadır. Seçilen bu örnekler, ikilinin mimarlık ve tasarım yaklaşımını farklı ölçeklerde irdelemeyi ve dönemiyle kurduğu referansları sunmayı sağlarken; bu yazıda yapıların tasarım yaklaşımları, kentsel çevredeki tarihsel ve bağlamsal özellikleri, arşiv ve alan çalışmaları ve sözlü görüşmeler aracılığıyla aktarılmaktadır. Bu kapsamda, sınırlı bir bilgiye sahip olunan mimarlar ve çalışmaları hakkında literatüre katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Modern Mimarlık, Bursa, Halit Femir, Feridun Akozan, İpekçilik Kolektif Şirketi Dokuma Fabrikası, Bay Selim Süter Evi, Bursa Hal ve Çarşı Binaları

FOLLOWING THE TRACES OF MODERN ARCHITECTURE IN BURSA: HALİT FEMİR-FERİDUN AKOZAN COOPERATION

Öz

The basis of Halit Femir and Feridun Akozan’s projects is the cooperation within the framework of the architectural atmosphere of the period and the architects/educators working together in the Academy. The cooperation culture in the architectural practice of the period allowed many partnerships and collective productions. The Femir-Akozan cooperation process between 1942 and 1954 also covered a wide range of productions, from various building typologies to different approaches in architecture and design practices. The partnership has many works in different contexts, such as housing, commercial and industrial structures, housing settlements, lighthouses, urban planning, and new design in the historical tissue. This study aims to examine the reflections of modern architecture on Bursa in the post-republic period through the cooperation of Halit Femir-Feridun Akozan, with data on the architectural practice culture of the period. While the architectural approaches of the Femir-Akozan and the cooperation process are discussed together, the focus is on İpekçilik Collective Company Weaving Factory, Selim Süter House and Bursa Market and Bazaar Buildings as case studies in different contexts and scales in Bursa. While these selected examples provide to analyze the design approach of the Femir-Akozan and to present the references to their period characteristics; in this article, the design approaches, and the urban, historical, and contextual characteristics of the buildings are explained through literature, archive, and field studies and oral interviews. In this regard, this paper is aimed to contribute to the literature of architects with limited knowledge and their works.

Anahtar Kelimeler

Modern Architecture, Bursa, Halit Femir, Feridun Akozan, İpekçilik Collective Company Weaving Factory, Selim Süter House, Bursa Market and Bazaar Buildings

Kaynakça

• Akkılıç, Y. (2002). Bursa ansiklopedisi, Cilt I. (1.baskı). Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı.
• Akozan, F. (1954). H.Femir’i kaybettik. Arkitekt, Mimarlık, Şehircilik ve Süsleme Sanatları Dergisi, 07-08(273-274), 141.
• Alsaç, Ü. (1973). Türk mimarlık düşüncesinin Cumhuriyet devrindeki evrimi, Mimarlık, (121), 12- 25.
• Alsaç, Ü. (1976). Türk mimarlık düşüncesinin Cumhuriyet dönemindeki evrimi. (Doktora tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Baskı Atölyesi.
• Altun, M., Ünlü, H. ve Kesiriklioğlu, F. (2001). Cumhuriyetin kuruluş yıllarında Bursa ve Merinos. (1. baskı). Uludağ Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi.
• Anonim. (1969). Feridun Akozan, Arkitekt, Mimarlık, Şehircilik ve Süsleme Sanatları Dergisi, 02(334), 52-53, 58.
• Arıtan, Ö. (2004). Kapitalist/Sosyalist modernleşme modellerinin erken Cumhuriyet Dönemi mimarlığının biçimlenişine etkileri-Sümerbank KİT yerleşkeleri üzerinden yeni bir anlamlandırma denemesi [Yayımlanmamış Doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Aslanoğlu, İ, (1984). Ernst A. Egli: Mimar, eğitimci, kent plancısı, Mimarlık, (209), 15-19.
• Batkan, Ö. (1996). Bursa kentsel gelişim ve planlama süreci. E. Yenal (Ed.), Bir Masaldı Bursa (1.baskı, s. 247-261) içinde. Yapı Kredi Yayınları.
• Batur, A. (1984). Cumhuriyet döneminde Türk Mimarlığı, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi (CDTA), 5, 1380-1413.
• Batur, A. (1998). 1925-1950 Dönemi’nde Türkiye Mimarlığı. Y. Sey (Ed.), 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık (1. baskı, 209-234) içinde. Tarih Vakfı Yayınları.
• Bozdoğan, S. (2010). Industrial architecture and nationbuilding in Turkey: A historical overview. M. al- Asad (Ed.), Workplaces: the transformation of places of production industrialization and the built environment in the islamic world (1.baskı, s. 17- 40) içinde. İstanbul Bilgi University Press.
• Bursa Büyükşehir Belediyesi arşivi. Cezar, M. (1973). Kuruluşundan Bugüne Akademi. Devlet Güzel Sanatlar Akademisi [1883–1973] 90. Yıl. DGSA Yayını.
• Coşkun, A. (2003). Cumhuriyet’in ilk yıllarında Türkiye ekonomisi. Atatürkçü Düşünce Dergisi, 2003/4, 72-77.
• Demir, A. (2009). Güzel Sanatlar Akademisinde yabancı hocalar. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Yayınları.
• Dostoğlu, N., Gürsakal, N., Öcalan, H. B. ve Elbas, A. (Ed.). (2010). Çarşının öyküsü. Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Femir, H. ve Akozan, F. (1950). Bursa’da Bay Selim Süter Evi. Arkitekt, Mimarlık, Şehircilik ve Süsleme Sanatları Dergisi, 03-04(219-220), 45-50.
• Femir, H. ve Akozan, F. (1950). Mudanya İmar Planı. Arkitekt, Mimarlık, Şehircilik ve Süsleme Sanatları Dergisi, 03-04(219-220), 68-70.
• Femir, H. ve Akozan, F. (1950). ANTAŞ Havacılık ve Turizm Anonim Ortaklığı Uçak Yolcu Bekleme Salonları. Arkitekt, Mimarlık, Şehircilik ve Süsleme Sanatları Dergisi, 05-06(221-222), 98-99.
• Femir, H. ve Akozan, F. (1950). Bursa Hal ve Çarşı Binaları. Arkitekt, Mimarlık, Şehircilik ve Süsleme Sanatları Dergisi, 07-10(223-224-225-226), 147-152.
• Femir, H. ve Akozan, F. (1950). Bay Mehmet Aker Villası. Arkitekt, Mimarlık, Şehircilik ve Süsleme Sanatları Dergisi, 11-12(227-228), 214-217.
• Femir, H. ve Akozan, F. (1951). Yapı ve Kredi Bankasının Beyoğlu’nda yeni şubesi. Arkitekt, Mimarlık, Şehircilik ve Süsleme Sanatları Dergisi, 03-04(231-232), 49-51, 65.
• Femir, H. ve Akozan, F. (1951). Küçük Sahne. Arkitekt, Mimarlık, Şehircilik ve Süsleme Sanatları Dergisi, 03- 04(231-232), 52-54.
• Femir, H. ve Akozan, F. (1953). Türkiye İş Bankası Küçük Ajans Binaları. Arkitekt, Mimarlık, Şehircilik ve Süsleme Sanatları Dergisi, 01-04(255-256-257-258), 26-31.
• Femir, H. ve Akozan, F. (1954). Türkiye İş Bankası Beyoğlu Şubesinin yeni binası. Arkitekt, Mimarlık, Şehircilik ve Süsleme Sanatları Dergisi, 03-06(269-270-271-272), 51-56.
• Gezgin, A. Ö. (2003). Akademi’ye tanıklık 1-2-3: Güzel Sanatlar Akademisi’ne bakışlar resim ve heykelmimarlık- dekoratif sanatlar. Bağlam Yayınları.
• Gülten, K. (2004). Tanzimat’tan 21. Yüzyıla Türkiye ekonomisi. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Hızlı, N. ve Aysel, N. R. (2017). Ernst Egli’nin Güzel Sanatlar Akademisi mimarlık eğitimi reformu çalışmaları. A. Cengizkan, S. Bancı ve N. Müge Cengizkan (Ed.), Ernst A. Egli, Türkiye’ye katkılar: yerel yorumlar, eğitimde program, pratiğin muhasebesi (1.baskı, 75- 84) içinde. TMMOB Mimarlar Odası Yayınları.
• İnan, B. E. (2020). Halit Femir’in (1910-1954) hayatı ve mimarlığı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• İncesu B. (1997). S. Muhlis Türkmen Mimarlığı. Mimarlık Dekorasyon, (53), 54-55, 64-99.
• Kafesçioğlu, F. (2017). 20. Yüzyıl Türkiye’sinden bir mimar: Prof. Muhlis Türkmen. Tasarım+ Kuram Dergisi, (13), 41-56.
• Kaprol, T. (2000). Bursa’da 1930-1950 yıllarında inşa edilmiş konutların cephe özelliklerinin değerlendirilmesinde tipolojik bir yöntem denemesi [Yayımlanmamış Doktora tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Kaprol, T. (2002). Cumhuriyet sonrası 1930-1950 yılları arasında Bursa’da mimari gelişim. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 7(1), 171-184.
• Kılıçbay, A. (1992), Türk ekonomisi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Levent, T. (1994) Bursa Metropolitan alan planlama çalışmaları. Bursa Büyükşehir Belediye Başkanlığı.
• Mümin Ceyhan Bursa Kültür Kaynakları Kütüphanesi Arşivi.
• Okumuş, G. ve Okumuş G. (2015, 18-19 Aralık). Bay Selim Süter Evi. (Ulusal Konferans Sunum, Poster, Özet) DOCOMOMO Türkiye Mimarlığında Modernizmin Yerel Açılımları XI, Bolu, Türkiye.
• Okumuş, G. ve Okumuş G. (2021). Tarihi çevrede ‘‘Modern Bir Han’’: Bursa Hal ve Çarşı Binaları. Betonart, (70), 78-88.
• Oral Aydın, E. Ö. (2011). Bursa’daki endüstri yapıları. N. Dostoğlu ve H. Dostoğlu (Ed.), Bursa Kültür Varlıkları Envanteri: Anıtsal eserler (s. 473-499) içinde. Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Özdemir, N. (2007). Çekirge Köşkleri. Sentez Yayıncılık.
• Özel, M. K. (2011). Hocalar hocalarını anlatıyor. Tasarım+ Kuram Dergisi, Özel Sayı, 2(7), 79- 93.
• Özkılıç, M. (2016). 1937 İkinci Türk Tarih Kongresi sergisinde Arkeoloji, sanat ve mimarlık tarihinin temsili [Yayımlanmamış Doktora tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• SALT Araştırma Salt Arşivi.
• Sayar, Y. ve Arıtan, Ö. (2009). İzmir Sümerbank Basma Sanayi Yerleşkesi ve dönüşüm süreçleri, Ege Mimarlık Dergisi, (3-7), 20-25.
• Şahinler, O. (1999). Güzel Sanatlar Akademisi efsanesinden bir kesit: Mimarlık eğitiminde uygulama-eğitim bütünlüğü. Yapı Dergisi. (209), 33-35.
• Tanyeli, U. (1998). 1950’lerden bu yana mimari paradigmaların değişimi ve ‘reel’ mimarlık. Yıldız Sey (Ed.) 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık, (1. baskı, 235-254). Tarih Vakfı Yayınları.
• Toprak, Z. (1988). Sümerbank. Creative Yayıncılık.
• Vanlı, Ş. (1954). Kayıplarımız: Mimar Halit Femir. Arkitekt, Mimarlık, Şehircilik ve Süsleme Sanatları Dergisi, 07-08(273-274), 142-143.
• Vardar, B. (2007). Bursa’nın kentsel mirasının korunması ve yaşatılması: Osmangazi Belediyesi örneği. C. Çiftçi (Ed.), Bursa’nın kentsel ve mimari gelişimi: Sempozyum kitabı (1.baskı, 185-193) içinde. Osmangazi Belediyesi Yayınları.