17. YÜZYIL BOYUNCA İSTANBUL EVLERİNDE YAŞAM KOŞULLARI: KADI SİCİLERİNDEN BİR OKUMA

Yıl 2019, Sayı: 19, 75 - 88, 01.03.2019

Hatice Gökçen Özkaya

https://doi.org/10.22520/tubaked.2019.19.005

Cited By: 1

Öz

Osmanlı yazılı kaynakları Osmanlı kent ve konut tarihi araştırmaları için önemli bilgiler sunmakta ve geniş ve zengin bir veritabanı oluşturmaktadır. Kadı Sicilleri bu kaynaklar arasında önemli bir yer tutmaktadır. Bu bağlamda, bu makale, modernleşmenin eşiğindeki bir dönemde, 17. yüzyılda İstanbul Suriçi bölgesindeki evlerdeki yaşama koşullarını anlamak adına, İstanbul, Bab ve Rumeli Kadı Sicillerine başvurmuştur. Sözkonusu sicillerde evlerle ilişkili satış, rehin verme, hibe etme, vakfetme, kiralama, kiraların devredilmesi, hisse veya miras paylaşımı, muhallefat işlemleri veya onarım için yapılmış keşif işlemleri gibi pek çok konuda dava yer almaktadır ve davalarda mekan tarifleri yapıldığı için ev içi mekan bileşenlerine ilişkin detaylı bilgilere ulaşılabilmektedir. Bu bilgiler ışığında bileşenlerin neler olduğunu sorgulamanın yanı sıra, İstanbul Suriçi bölgesinde yer alan evlerin mekan tariflerindeki bilgiler sayısal verilere dönüştürülerek kantitatif olarak analiz edildiğinde, bu bileşenlerin her biriyle kent genelinde karşılaşma sıklığı üzerine fikir yürütmek mümkündür. Bu bilgiler bize, evlerdeki hangi bileşenlerin olağan olduğunu, hangilerinin ise lüks kapsamında değerlendirildiğini gösterir. Böylece olağan kentlilerin de, varlıklı kesimin evlerinin barınma ve yaşama koşulları hakkında değerlendirme yapılabilecektir. Makalenin amacı da, Suriçi İstanbul’da yaşayan kentlilerin yüzyılın başından sonuna kadar gündelik yaşamlarını geçirdikleri evlerindeki bu koşulları ve mekanlarına dair standartları belirlemek; veriler ve analizler üzerinden evlerin mekansal koşullarında bu bağlamda yaşanan değişim ve süreklilikleri de diğer yüzyıllarla karşılaştırmalar yaparak irdelemek ve tartışmaktır.

Anahtar Kelimeler

Istanbul, 17th century, house, Ottoman, living condition, Kadı Registries.

LIVING CONDITIONS IN HOUSES OF ISTANBUL DURING THE 17TH CENTURY: A READING OF KADI REGISTRIES

Öz

Written Ottoman sources containing important information about cities and housing afford a broad base of data for Ottoman urban and architectural history. Among such sources, Kadı Registries hold exceptional significance for understanding the living conditions in houses of Istanbul Suriçi during the 17th century. Such registries contain detailed information about Ottoman houses at the time, including about the sale of property and transactions involved therein, rehin ‘mortgages’ , housing rentals, granting ownership rights, the inheritance of property, the establishment of waqf foundations, estimated costs of housing repairs, and, perhaps above all, the spatial configurations of residences. Moreover, the quantitative analysis of such information makes it possible to identify the spatial components of Ottoman houses, as well as clarify the availability of space for housing, determine which spaces were typical and which were luxury, and, in turn, evaluate the living conditions of urban residents from different social strata. With reference to the Kadı Registries of Istanbul, Bab and Rumeli, this article characterizes the living conditions and spatial standards of city dwellers in Istanbul during the 17th century, as well as discusses both changes and continuity in housing and, more generally, situations of urban living at the time

Anahtar Kelimeler

Istanbul, 17th century, house, Ottoman, living condition, Kadı Registries

Kaynakça

• Istanbul Kadı Registers Sicil no. 3 (İKR-3)
• Istanbul Kadı Registers Sicil no. TSMA-213 (İKR-213)
• Istanbul Kadı Registers Sicil no. TSMA-225 (İKR-225)
• Istanbul Kadı Registers Sicil no. TSMA-246 (İKR-246)
• Rumeli Kadı Registers Sicil no. 35 (RKR-35)
• Rumeli Kadı Registers Sicil no. 80 (RKR-80)
• Rumeli Kadı Registers Sicil no. 116 (RKR-116)
• Rumeli Kadı Registers Sicil no. 139 (RKR-139)
• Bab Kadı Registers Sicil no. 3 (BKR-3)
• Bab Kadı Registers Sicil no. 46 (BKR-46)
• AKGÜN ÖZKAYA, H. G., 2015. 18. Yüzyılda İstanbul Evleri Mimarlık, Rant, Konfor, Mahremiyet, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, İstanbul.
• ARTAN, T., 1989. Architecture As a Theatre of Life: Profile of The Eighteenth Century Bosphorus, Unpublished Doctoral Thesis, Massachusetts Institute of Technology.
• BARKAN, Ö. L. / AYVERDI, E. H., 1970. İstanbul Vakıfları Tahrîr Defteri 953 (1546) Târîhli, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, İstanbul.
• FAROQHI, S., 1987. Men of Modest Substance House Owners and House Property in Seventeenth –century Ankara and Kayseri, Cambridge University of Press, Cambridge. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 1998. İstanbul Külliyâtı V İstanbul Ahkâm Defterleri İstanbul Vakıf Tarihi 1 (1742-1764). Istanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Başkanlığı Yayınları, Istanbul.
• HASOL, D. 1998. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, YEM Publications, İstanbul.
• ÖZKAYA, H. G., 2018. “Osmanlı Evleri Üzerine Yeniden Düşünmek: 18. Yüzyıldan Dahiliyeli-Hariciyeli Beş İstanbul Evi Örneği”, METU Journal of Faculty of Architecture, 35, 1, pp. 243-262.
• ÖZYALVAÇ, Ş. P., 2015. İstanbul Konut Mimarisinde Lüks ve Konfor (18. yüzyıl), Unpublished Doctoral Thesis, Yıldız Technical University Department of Architecture, History and Theory of Architecture Graduate Program, Istanbul.
• TANYELI, U., 1996. “Klasik Dönem Osmanlı Metropolünde Konutun ‘Reel’ Tarihi: Bir Standart Saptama Denemesi”, Prof. Dr. Doğan Kuban’a Armağan, Eren Yayıncılık, İstanbul, p.57–71.
• TANYELI, U., 2003. “Norms of Domestic Comfort and Luxury in Ottoman Metropolises Sixteenth to Eighteenth Centuries”, The Illuminated Table, The Prosperous House, ed. Suraiya Faroqhi, Christoph K. Neumann, Ergon-Verl. Würzburg, p.301-16.
• Türk Dil Kurumu, 1988.
• Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• YERASIMOS, S., 2003. “Dwellings in sixteenth-century Istanbul”, The Illuminated Table, The Prosperous House, ed. Suraiya
• Faroqhi, Christoph K. Neumann, Ergon-Verl., Würzburg, p.275-300.
• YÜKSEL, İ. A., 2005. Risale-i Mi’mariyye, Ca’fer Efendi, 1023/1614, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, İstanbul.