19. YÜZYILDAN GÜNÜMÜZE DEĞİŞEN VE DÖNÜŞEN BİR KÜLTÜR MİRASI OLARAK KONYA ALÂEDDİN TEPESİ

Yıl 2015, Sayı: 13, 125 - 143, 01.09.2015

Mustafa Önge

Öz

Alâeddin Tepesi, Konya şehrinin gelişim süreci boyunca her dönemde önemini korumuş bir alandır. Önemli bir kültür mirası olarak Alâeddin Tepesi'nde meydana gelen değişiklikler sokak dokusu, mahalleler, mimari ve arkeolojik miras bileşenleri dikkate alınarak tartışılmıştır. Bu tartışma için bir zaman periyodu belirlenmiş olup, bu periyot, koruma fikrinin ve ölçütlerinin ortaya çıktığı 19.yüzyıldan başlayıp, günümüze kadar uzanmaktadır. Tartışma, demiryolunun şehre bağlanması sayesinde gelişen ekonomik durumun şehirde neden olduğu değişimler ve bunun Alâeddin Tepesi'ne etkisi ile başlamaktadır. Bunun ardından bu bölgenin fiziksel ve sosyal durumunu etkilemiş olan kayıplar ve göçlere bağlı mülkiyet değişiklikleri gibi, savaş ve yeniden yapılanma sürecindeki değişimler incelenmiştir. Şehir ölçeğindeki değişiklikleri anlamaya yönelik olarak Alâeddin Tepesi'ne etkileri bağlamında Konya şehrinin planlı gelişim sürecinin incelenmesi sonraki etapta ele alınmaya çalışılmıştır. Son bölümde kültür mirasının korunan ve kaybedilenlerini ortaya koymaya yardımcı olacak olan koruma ölçütlerinin gelişmesi ve Alâeddin Tepesi'nin bu süreç kapsamında ne kadar korunabildiği tartışılmıştır. Çalışmanın sonunda, yukarıda bahsi geçen bileşenler dikkate alınarak Alâeddin Tepesi'nin korunmuşluk durumu hakkında bir değerlendirme sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Konya, Alâeddin Tepesi, Kültür Mirası, Mekânsal Dönüşüm

ALÂEDDIN HILL AS A CHANGING AND TRANSFORMING CULTURAL HERITAGE FROM THE 19th CENTURY TO PRESENT DAY

Öz

Alâeddin Hill has been a significant location in every period throughout the development of Konya. It has a stratified structure that comprises architectural evidences from all the periods of Konya. As a significant cultural heritage, the physical changes in Alâeddin Hill are discussed with respect to different components of it such as the street pattern, the neighborhoods, architectural and archaeological heritage. This discussion is made considering a time period, which starts from the 19th century, when the idea and measures of heritage conservation developed, and extends to present day. The discussion begins with the physical changes in the city brought by the economical development, which was greatly increased by the linking of the railway lines, and its effects on Alâeddin Hill. After that, the changes like losses and change of ownership due to migration during the war and subsequent redevelopment, both of which affected the physical and social status of the studied area are examined. Then, the effects of planned development process for Konya are studied in the context of Alâeddin Hill, in order to understand the changes in urban scale. The development of conservation measures and the contemporary conservation status of Alâeddin Hill with its close surroundings, which is helpful for finalizing the account for preserved heritage and losses, are discussed in the last part. Considering these discussions, an evaluation on the conservation status of Alaeddin Hill with respect to the issues mentioned above is presented as the final section of this study

Anahtar Kelimeler

Konya, Alaeddin Hill, Cultural Heritage, Spatial Transformation

Kaynakça

• ALKAN , A., 1994, Konya, Tarihi Kentin Planlama Sorunları. Yayıncı Belirtilmemiş.
• AVANAS, A., 1998, Millî Mücadele'de Konya, Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi.
• BAŞGELEN, N., 1998, Bir Zamanlar Konya, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları
• BAYKARA , T., 2004, Türkiye Selçuklularının Sosyal ve Ekonomik Tarihi, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık
• BAYKARA , T., 1985, Türkiye Selçukluları Devrinde Konya, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı
• DOĞAN, M. S., 2003, Konya Su Tarihi, Konya: Konya Belediyesi Su ve Kanalizasyon İşleri Genel Müdürlüğü
• ERGENÇ, Ö., 1995, XVI . Yüzyılda Ankara ve Konya, Ankara: Ankara Enstitüsü Vakfı Yayınları
• KONYALI, İ. H., 1964, Âbideleri ve Kitabeleri ile Konya Tarihi, Konya: Yeni Kitap Basımevi
• KÜÇÜKDAĞ, 1989, Lâle Devri'nde Konya. (yayınlanmamış doktora tezi: T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yeniçağ Tarihi Anabilim Dalı. Konya.)
• MADRAN, E. , 2002, Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Kültür Varlıklarının Korunmasına İlişkin Tutumlar ve Düzenlemeler: 1800-1950, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi
• MUŞMAL, H., 2009, Osmanlı Devleti'nin Eski Eser Politikası, Konya Vilâyeti Örneği (1876-1914), Konya: Kömen Yayınları
• ODABAŞI, S., 1998, 20. Yüzyıl Başlarında Konya'nın Görünümü, Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü.
• ÖNDER, M., 1971, Mevlânâ Şehri Konya, Ankara: Güven Matbaası.
• ÖNDER, M., 1953, Milli Mücadelede Konya -1 - Delibaş Hadisesi, Konya: Yeni Kitap Basımevi.
• ÖNDER, M., 1952, Konya Maarifi Tarihi, Konya: Ülkü Basımevi
• ÖNGE, M., 2011, Conservation of Cultural Heritage on Alaeddin Hill in Konya from the 19. Century to Present Day. (yayınlanmamış doktora tezi: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Restorasyon Doktora Programı. Ankara.)
• SARRE, F., 1967, Konya Köşkü, (çev. Ş. Uzluk), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi
• TEXIER, C., 2002, Küçük Asya, Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, Cilt:3, Ankara: Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı
• TUĞLACI, P., 1985, Osmanlı Şehirleri, İstanbul: Milliyet Yayınları
• TUŞ, M., 2007, Sosyal ve Ekonomik Açıdan Konya, Konya: Tablet Yayınları
• Von MOLTKE, H., 1969, Moltke'nin Türkiye Mektupları, (çev. H. Örs), İstanbul:Remzi Kitabevi
• YASA, A., 1996, Anadolu Selçukluları Döneminde Türk-İslâm Şehri Olarak Konya. (yayınlanmamış doktora tezi: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.)