MİMARLIK ve SANAT BİRLİKTELİĞİNDE BİR KADIN SANATÇI: SUHENDAN ULUĞ

Yıl 2021, Sayı: 23, 77 - 98, 14.09.2021

Aynur Çiftçi , Hande Tulum

https://doi.org/10.22520/tubaked.2021.23.004

Öz

İkinci Dünya Savaşı sonrasında yaşananlar sanat ve mimarlık alanını etkilemiş, dönemin anlayışına uygun olarak modern yapı inşası artmıştır. Ancak hızlı üretim nedeniyle sıradanlaşan modern mimarlık ürünleri eleştiri almaya başlayınca mimarlık ve sanat birlikteliği özgün bir çözüm olarak sunulmuştur. Birçok ülkede olduğu gibi 1950 sonrasında Türkiye’de mimarlık pratiğinde bu sentezin yansımaları görülür. Bu durum sanatçılar ve kültür politikaları ile ilgili olup devlet tarafından desteklenmeyen sanatçılar dışarıya açılarak mimarlarla çeşitli işbirlikleri oluşturmaya başlamış ve 1950-1980’ler arasında mimarlık-sanat sentezli pek çok ürün ortaya çıkmıştır. Bu dönemde erkeklerin yanı sıra kadın sanatçıların da etkin olduğu ancak literatürde fazla yer bulamadıkları ifade edilebilir.
Mimarlık-sanat sentezi 1980’li yıllarda iyice azalmış ve nitelikli sanat eserlerinin yapıda yer alma durumu -neredeyse- ortadan kalkmıştır. 1980’de İstanbul Tatbiki Devlet Güzel Sanatlar Yüksek Okulu, Seramik ve Heykel bölümünden mezun olan Sühendan Uluğ bu akımın son kuşak temsilcilerinden olup özgün eserleriyle alana katkıda bulunmuş bir sanatçıdır. İstanbul’da Kadıköy başta olmak üzere çeşitli yapıların dış ve iç cephelerine farklı aktörlerle işbirliği yaparak seramik ve mozaik özgün panolar tasarlayan Uluğ, farklı ölçeklerdeki ürün tasarımları ve resimleriyle sanat hayatını sürdürmüştür. Ancak İstanbul’da- özellikle de deprem açısından daha düşük riske sahip olmasına karşın Kadıköy’de- devam eden rant odaklı kentsel dönüşüm faaliyetleri nedeniyle mimarlık ve sanat birlikteliği örnekleri hızla yok olmaktadır. Sanatçının panoları da bu yıkımdan etkilendiğinden bu yazıyla sanatçının ve eserlerinin tanıtılması hedeflenmiş ayrıca benzer birlikteliklerin ve eserlerin daha fazla tahrip olmadan ya da yok olmadan değerlerinin anlaşılması için farkındalık başta olmak üzere resmi yönetmeliklere kadar uzanan bir yelpazede koruma adına neler yapılabileceğinin ele alınmasına çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mimarlık, Sanat, Mimarlık-Sanat Sentezi, İstanbul, Seramik, Sühendan Uluğ, Koruma

Kaynakça

• ALİOTTİ, K. / ŞAŞMAZER, N., 2017, Füreya Koral (1910-1997), Kale Grubu, s.23, İstanbul.
• BALAMİR, A., 2003, “Mimarlık ve Kimlik Temrinleri- I: Türkiye’de Modern Yapı Kültürünün Bir Profili”, Mimarlık Dergisi, Sayı: 313. (http://www.mimarlarodasi.org.tr/mimarlikdergisi/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=6&RecID=66), s.18-23.
• BOZDOĞAN, S. / AKCAN, E., 2012, Turkey: Modern Architectures in History, Reaktion Yayınları, Londra.
• BOZDOĞAN, S., 2018, “Turkey’s Postwar Modernism: A Retrospective Overview of Architecture, Urbanism, and Politics in The 1950s”, M. Gürel (Ed.), Mid-Century Modernism in Turkey, Routledge Yayınları, s. 9-27, Londra.
• CAN, Ö., 2018, Ankara’da Kamusal Alanlardaki Seramik Duvar Panoları, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• EARLE, D., 2009, Re-covering Modernism: Pulps, Paperbacks, and the Prejudice of Form, Routledge Yayınları, Londra.
• ERKOL, I., 2009, Utarit İzgi ve Türkiye’de Modern Mimarlık, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• KAÇEL, E., 2010, “This is Not an American House: Good Sense Modernism in 1950s Turkey”. D. Lu (Ed.), Third World Modernism, Routledge Yayınları, s. 165-183, Londra.
• KAHRAMAN, H., 2010, Türk Siyasetinin Yapısal Analizi 2, Agora Yayınları, İstanbul.
• TEKELİ, İ., 2010, Konut Sorununu Konut Sunum Biçimleriyle Düşünmek, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.