A STUDY ON THE TRANSFORMATION OF A RUSSIAN STRUCTURE INTO INDUSTRIAL FACILITY IN THE REPUBLIC PERIOD IN KARS: MILK POWDER FACTORY AND SUGGESTIONS FOR CONSERVATION

Yıl 2021, Sayı: 24, 47 - 68, 31.12.2021

Merve Arslan Çinko , Zeynep Eres

https://doi.org/10.22520/tubaked2021.24.003

Cited By: 1

Öz

KARS’TA BİR RUS DÖNEMİ YAPISININ CUMHURİYET DÖNEMİNDE ENDÜSTRİ YAPISINA DÖNÜŞÜMÜ: SÜT TOZU FABRİKASI VE KORUNMASINA YÖNELİK ÖNERİLER

Öz

Bulunduğu konum itibariyle tarih boyunca önemli olan Kars, pek çok topluma ev sahipliği yapmasının yanı sıra pek çok savaşa da sahne olmuştur. 19.yüzyılda ülke genelinde devam eden savaşlar ve buhran dönemi Kars’ı da etkilemiş, Rusların çokça saldırısına uğrayan kent, ‘93 harbi olarak bilinen 1877-78 Osmanlı-Rus savaşı sonrasında Rus hakimiyetine geçmiştir. Kırk yıl kadar süren bu dönemde, kentte sosyal ve ekonomik değişimlerin yanı sıra dört yüz yıllık Osmanlı kent dokusundan bağımsız ancak hemen sınırında yeni bir kent imar edilmiştir. Izgara planlı bu yeni kentte yeni bir mimari kimlik oluşmuş, görkemli taş yapılar kentin önemli birer simgesi haline gelmiştir. Bu çalışma kapsamında da; Rus döneminde inşa edilmiş bir yapı ele alınarak dönemin mimari yaklaşımı irdelenmek istenmiştir. Rus döneminde bir askeri yapı olarak inşa edilen Cumhuriyet Dönemi’nde ise Süt Tozu Fabrikası olarak kullanılan yapı, aldığı eklerle birlikte döneminin endüstriyel üretim sistemlerinin yer aldığı bir endüstri yapısına dönüşmüştür. 1970’lerden itibaren atıl durumda kalan yapının çeşitli yapısal öğeleri zarar görmüş olsa da farklı katmanlara ait elemanlar ve izlerle birlikte günümüze kadar ulaşabilmiştir. Bu çalışmanın amacı; toplum belleğinde Süt Tozu Fabrikası olarak yer edinmiş olan bu yapının kültür varlığı olarak değerini ortaya koymak, tarihsel süreçte geçirdiği değişimi yazılı kaynaklar, fotoğraflar, sözlü kaynaklar ve analojik karşılaştırmalar doğrultusunda irdelemek ve atıl durumdaki yapının korunması için öneriler geliştirmektir. Hem bir Rus dönemi yapısı olması, hem farklı bir yapım teknolojisini barındırması hem de modern endüstriyel mirasa yönelik taşıdığı değerlerle önemli bir kültür varlığı niteliği kazanan bu yapının tekrar kullanılmasıyla geleceğe güvenle aktarılması sağlanmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kars, Rus yapısı, kültür varlığı, mimari mirasın belgelenmesi, koruma, yeniden işlevlendirme

Kaynakça

• ALAYBEYLİ, N., 2006, “Rus İşgali Döneminde (1878-1918) Kars”, Kars Uykusuz Uzakta, der. F.Özdem, s. 95- 123, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• ANONİM, 1946, Kars Yaylası, Teknik Kitaplar Yayınevi, İstanbul.
• ARAS, A., 1954, Kars Süt Mamuleciliği İşletmelerinin Ekonomik Yapısı, Recep Ulusoğlu Basımevi, Ankara.
• ARSLAN ÇİNKO, M., ERES, Z., 2019, “Yeni Demiryolu Projeleri Bağlamında Kars Demiryolu Mirasının Değerlendirilmesi”, Mimarlık, S. 407, S. 62-68.
• BADEM, C., 2010, Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars Vilayeti, Birzamanlar Yayıncılık, İstanbul.
• BADEM, C., 2014, “Rus Yönetiminde Kars ve Kars’ta Peynircilik”, Alplerden Kafkaslara, Peynirciliğin 150 Yıllık Öyküsü, der. O.Torun, s. 44-71, Boğatepe Çevre ve Yaşam Deneği ve Tarih Vakfı, Ankara.
• BATU, S., 1953, Doğu İlleri Hayvancılığı, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• ÇİFTÇİ, A., 2000, Kars’ta Rus İşgali Dönemi (1878-1918) Konut Mimarisi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• GİEDİON, S., 1962, Space, Time and Architecture the Growth of a New Tradition, Harvard University Press fourth edition, Cambridge, America.
• JAHREN, P., 2011, Concrete History and Accounts, Tapir Academic Press, Trondheim, Norway.
• KARAHAN, O., 2012, “Türkiye’de Betonarmenin Erken Kullanımı ve Gelişimi Sürecinde Hennebique Betonarme Sistemi”, Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları, S. 14, s. 67-76.
• KOBRO, G., 1989, Das Gebiet von Kars und Ardahan, Historisch-landeskundliche Studie zu einer Grenzregion in Ostanatolien/Transkaukasien, München.
• KÖSEBAY ERKAN, Y., 2007, Anadolu Demiryolu Çevresinde Gelişen Mimari ve Korunması, (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• ORTAYLI, İ., 1978, “Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars”, İstanbul Üniversitesi Tarih Enstitüsü Dergisi, S. 19, s. 343-362.
• TÜRKDOĞAN, O, 2005, Kars’ta Bir Etnik Grup: Malakanların Toplumsal Yapısı, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• URAL, S., 2006, “Atatürk Döneminde Kars’ın Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Durumu”, Kars Uykusuz Uzakta, der. F.Özdem, s. 125-164, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• ÜRESİN, E. R., 1936, Kars Sütçülüğü Hakkında Tetkikler, Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü, Ankara.
• YAZICI, S., 2014, “Dünden Bügüne Peynirin Kars Serüveni”, Alplerden Kafkaslara, Peynirciliğin 150 Yıllık Öyküsü, der. O.Torun, s. 72-105, Boğatepe Çevre ve Yaşam Deneği ve Tarih Vakfı, Ankara.