PISIDIA’DA KERAITAI’DEN FAYANS BİR HERM AMULETİ

Yıl 2023, Sayı: 28, 185 - 204, 31.12.2023

Salih Soslu , Ayşegül Soslu

https://doi.org/10.22520/tubaked.1102977

Öz

The subject of this article is the Herm amulet brought to Burdur Museum from Ceraitai. The city is one of the mountainous cities of the Pisidia Region. The amulet figure, which was determined to be brought from the city by museum officials, was purchased in 1973 by the decision of the museum board. In ancient Egypt, Phoenicia, Mediterranean, Anatolia, and Greece, the use of divine objects or various animal figures in the form of amulets was a common tradition. It has been determined that the operations of the Ptolemaic Kingdom in Anatolia, as well as Mediterranean trade, played a role in the establishment of this situation. However, examples of symbolic Herm amulets made in the form of miniatures of the god Hermes are extremely rare; the Herme amulet is an important artifact in this sense. It is different in type from the amulets found in Anatolian studies and used for the same purpose. Therefore, while determining the historical context of the work, stylistic comparisons were made with similar examples from outside Anatolia and from different periods. Herm samples formed on terracotta and bronze herm figures and pottery, sculpture, glass, coins, and grave steles were employed in this context. It is a miniature version of the ithyphallic Hermes monuments found throughout Athens. It is phallus-shaped and has an anthropomorphic head. On the back, there is a thread hole for hanging it. This object is worn around the neck to ward off evil spirits and for protection. It is an apotropaic (ἀποτρόπαιος) object. It has been determined that the hair and beard features have Archaic features, while the phallus type has Classical Period features. Strong and full hair and beard are created as a continuation of one another. The eyes, nose, and mouth are placed in a straight axis. Has an impressive appearance. There is calmness and depth in his facial profile; focus and thinking about an event. It has been determined that these features were combined with the mature and realistic aspects of Hellenistic Period art and applied to the Herm amulet. Moreover, considering that they were widely produced and used during the Ptolemaic Kingdom, it would be suitable to classify portable objects of this type as the Hellenistic Period.

Anahtar Kelimeler

Pisidia, Ceraitai, Hermes, Herm, Amulet, Magic, Theology, Faience

A FAIENCE HERM AMULET FROM CERAITAI IN PISIDIA

Öz

Bu makalenin konusu, Keraitai’den Burdur Müzesi’ne getirilen Herme amuletidir. Kent, Pisidia Bölgesi’nin dağlık kentlerinden biridir. Müze yetkilileri tarafından kentten getirildiği belirlenen amulet figürü, 1973 yılında müze yönetim kurulu kararı ile satın alınmıştır. Antik Çağ’da Eski Mısır, Fenike, Akdeniz, Anadolu ve Kıta Yunanistan’da ilahi nesnelerin veya çeşitli hayvan figürlerinin amulet şeklinde kullanılması yaygın bir gelenektir. Bu durumun oluşmasında Akdeniz ticaretinin yanı sıra Ptolemaios Krallığı’nın Anadolu’daki faaliyetlerinin de rol oynadığı bilinmektedir. Ancak tanrı Hermes’in minyatürleri şeklinde yapılmış sembolik Herme amuleti örnekleri oldukça nadirdir; Herme amuleti bu anlamda önemli bir eserdir. Anadolu’da bulunan ve aynı amaçla kullanılmış amuletlerden tip olarak farklıdır. Bu nedenle eserin tarihsel bağlamı belirlenirken Anadolu dışında bulunmuş ve farklı dönemlere ait benzer örneklerle üslup karşılaştırmaları yapılmıştır. Bu kapsamda seramik, heykel, cam, sikke ve mezar stelleri üzerine yapılan Herm örnekleri ile pişmiş toprak ve bronz Herm figürleri örnek olarak kullanılmıştır. Atina’nın her yerinde bulunan itifallik Hermes anıtlarının minyatür bir versiyonudur. Fallus şeklindedir ve antropomorfik bir kafaya sahiptir. Arkasında asmak için ip deliği mevcuttur. Bu nesne, kötü ruhları kovmak ve korunmak için boyuna takılır. Apotropaik (ἀποτρόπαιος) bir nesnedir. Saç ve sakal özelliklerinin Arkaistik, fallus tipinin ise Klasik Dönem özelliklerini taşıdığı tespit edilmiştir. Güçlü ve dolgun saç ve sakal birbirinin devamı olarak yapılmıştır. Gözler, burun ve ağız düzgün bir aksda yerleştirilmiştir. İfadeli bir görünüme sahiptir. Yüz profilinde sakinlik ve derinlik var; bir olay hakkında düşünme ve odaklanma hakimdir. Bu özelliklerin Helenistik Dönem sanatının olgun ve gerçekçi yönleriyle birleştirilerek Herm amuletinde uygulandığı ortaya koyulmuştur. Ayrıca Ptolemaios Krallığı döneminde yaygın olarak üretildiği ve kullanıldığı göz önüne alındığında, bu tipteki taşınabilir objeleri Helenistik Dönem olarak sınıflandırmak uygun olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Pisidia, Keraitai, Hermes, Herme, Amulet, Büyü, Teoloji, Fayans

Kaynakça

• Andrews, C. (1994). Amulets of Ancient Egypts. British Museum Press.
• Arce, I. (2009). A Replica Of The Hermes Propylaios By Alkamenes Found At Qasr Al-Hallabat. ADAJ, 53, 265-274.
• Arslan, M. & Yeğin, Y. (2020). Türkiye Müzelerinden (İzmir-Marmaris) İki Harpokrates Figürü. Anatolia, 46, 455-467.
• Arslan, M. & Yeğin, Y. (2021). Ankara’dan Isis ve Harpokrates Betimli Sihirli Yüzük Taşları ve Amuletler, Seleucia ad Calycadnum, 11, 113-136.
• Atila, C. & Gürler, B. (2009). Bergama Müzesi Cam Eserler. Bergama Kültür ve Sanat Vakfı Basımevi.
• Bean, G. E. (1999). Eskiçağda Güney Kıyılar. Arion.
• Boardman, J. (2013). Red Figured Athenian Vases Archaic Period. (Trans. G. Ergin). Homer.
• Bohak, G. (2015). Jewish Magic in the Middle Ages. In J. David, & S. J. Collins (Ed.), The Cambridge History of Magic and Witchraft in the West (pp. 268-300). Cambridge.
• Bonfante, L. (1989a). Iconografia della madre nell’arte dell’Italia antica. A. Rallo (Ed.), La donna in Etruria (85-106). L’Erma di Bretschneider.
• Bonfante, L. (1989b). Nudity as a Costume in Classical Art. American Journal of Archaeology, 93(4), 543- 570.
• Bonner, C. (1950). Studies in Magical Amulets chiefly GraecoEgyptian. Ann Arbor.
• Boratav, P. N. (1984). 100 Soruda Türk Folkloru. Gerçek.
• Bravo, J. (2017). Boys, Herms and the Objectification of Desire on Athenian Sympotic Vases. Eugesta, 7, 1-67.
• Briant, P. (2002). From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire. Penn State University Press.
• Budge, E. A. W. (1961). Amulets and Talismans. University Books.
• Budge, E. A. W. (1978). Amulets and Supertstitions. University Books.
• Canav, U. (1985). Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. Cam Eserler Koleksiyonu. Çağdaş Yayıncılık ve Basın Sanayi A.Ş.
• Causey, F. 2019. Ancient Carved Ambers in the J. Paul Getty Museum. J. Paul Getty Museum.
• Cristea, Ş. (2016). An image of the god Bes in Potaissa. Aegyptus et Pannonia, 5, 37-57.
• Cristea, Ş. (2021). Gods of Egyptian Origin at Dierna (Orova, Romania): Methodology, Assemblage, Influences and Interpretations. In Ș. Cristea, C. Timonc & E. C. De Sena (Ed.), Africa, Egypt and the Danubian Provinces of the Roman Empire: Population, military and religious interactions (2nd -3rd centuries AD)(pp. 75-98). BAR.
• Conze, A. (1891). Königliche Museen zu Berlin. Beschreibung der antiken Skulpturen mit Ausschluss der pergamenischen Fundstücke. W. Spemann.
• Couilloud, M. T. (1974). Les monuments funéraires de Rhénée, Exploration archéologique de Délos. Dépositaire Diffusion de Boccard.
• Çörtük, U. (2013). Kaunos’ta M.Ö. IV. ve III. Yüzyıldaki Siyasal Değişimlere Genel Bir Bakış. Mediterranean Journal of Humanities, 3(2), 81-90.
• Dardeniz, G. & Öztan, A. (2020). Acemhöyük Fayans ve Frit Eserleri Üzerine Arkeolojik ve Arkeometrik Değerlendirmeler. Belleten, 84(301), 837-886.
• Deschler-erb, S. (1998). Römische Beinartefakte aus Augusta Raurica: Rohmaterial, Technologie, Typologie und Chronologie. Römermuseum.
• Diodorus, Diod. (= Diodorus, Bibliotheka Historike), Text and Translation Used: Diodorus of Sicily. With an English translation by R. M. Geer. London, Newyork, 1947, (The Loeb Classical Library).
• Dörtlük, K. (1976). Keraitae Araştırma Raporu. Türk Arkeoloji Dergisi, 23, 17-23.
• Dörtlük, K. (1988). İlk Keraitai Yazıtı. Türk Arkeoloji Dergisi, 27, 68-71.
• Dubin, L. S. (1987). The History of Beads. Thames&Hudson.
• Dunham, D. (1930). Amulets of the Late Period: Note on Some Recent Accessions to the Egyptian Department. Bulletin of the Museum of Fine Arts, 28(170), 117-123.