BURSA GELENEKSEL KONUT MİMARİSİNİN KAYBOLMUŞ SU MİRASINI ANLAMAK: HAVUZLU KONAK ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Sayı: 28, 49 - 66, 31.12.2023

Ceyda Şahin , Figen Kıvılcım Çorakbaş

https://doi.org/10.22520/tubaked.1299201

Öz

Antik dönemlerden itibaren iç içe olan su ve kültür, miras kavramı ile yeni bir boyut kazanmıştır. Kültürün ve toplumsal hafızanın sürdürülebilirliğinin sağlanması için geçmişle ilgili bilgi veren miras öğelerinin ve alanlarının somut ve somut olmayan değerleriyle bütünleşik korunması fikri uluslararası düzeyde kabul görmüştür. Bu çalışmada, Bursa’nın su mirasının kaybolmuş izleri, literatürden, arşivlerden ve kayıtlı sözlü görüşmelerden süzülen bilgiler yorumlanarak tespit edilmiştir. Bursa’nın tarihi mahallelerinde yaşayan insanlarla sözlü olarak yapılan görüşmeleri içeren kaynaklar; Uludağ’dan gelen eski su kaynaklarının Evden Eve Geçen Su Taşıma Sistemi ile geleneksel konutlar arası dağılımını ve bu özgün mirasın somut ve somut olmayan kültürel niteliklerini anlamak için kullanılmıştır. Çalışma kapsamında, Muradiye semtinde yer alan ve dağdan gelen suyun Evden Eve Geçen Su Sistemi ile konutlara dağıldığı tespit edilmiş, bu özgün sistemi anlamak için 1960’lı yıllarda yıkılmış olan Havuzlu Konak adlı konut yapısı incelenmiştir. Bu konak aynı zamanda, Bursa’daki çeşitli belediyelerce yapılan sözlü görüşmelerde sıkça adının geçmesi ve Erken Cumhuriyet Dönemi’nin önde gelen mimar ve araştırmacılarından Sedat Hakkı Eldem tarafından çalışılmış olması ile de dikkat çekmektedir. Bu çalışma kapsamında sözlü kaynakların işaret ettiği Havuzlu Konak ve hikayeleri ile Sedat Hakkı Eldem’in bu konağı tasvir eden özgün çizimleri birlikte analiz edilmiş; Havuzlu Konak’ın temsil ettiği su mimarisinin somut ve somut olmayan miras değerlerinin sürdürülebilirliği için; kentsel mekanda “yerinde” sunumu için öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

su mirası, koruma, somut olmayan kültürel miras, Havuzlu Konak, Bursa, kültürel mirasın yorumu ve sunumu.

UNDERSTANDING THE LOST WATER HERITAGE OF BURSA TRADITIONAL ARCHITECTURE: THE MANSION WITH POOL

Öz

Water and culture, which have been intertwined since ancient times, have gained a new dimension with the concept of heritage. To ensure the sustainability of culture and collective memory, the idea of integrated conservation of heritage elements and areas that provide information about the past with their tangible and intangible values has been accepted at the international level. In this study, the lost traces of Bursa’s civil water heritage were identified by interpreting the information extracted from the literature, archives, and recorded oral interviews. Sources including oral interviews with people living in Bursa’s historical neighborhoods were used to understand the distribution of the water resources of Mount Uludağ between the traditional residences by “House-to-House Water Transport System” and the tangible and intangible cultural qualities of this unique heritage. Within the scope of the study, it was determined that the water coming from the mountain in the Muradiye district was distributed to dwellings with the “House-to-House Water Transport System,” and in order to understand this original system, the traditional residence called the Havuzlu Mansion (literally, the Mansion with a Pool), which was demolished in the 1960s, was examined. This mansion is notable for being frequently mentioned in oral interviews conducted by various municipalities in Bursa and for being studied by Sedat Hakkı Eldem, one of the leading Turkish architects and researchers of the 20th century. Within the scope of this study, the Mansion with Pool and its stories pointed out by the oral sources and the drawings of Sedat Hakkı Eldem depicting the mansion were analyzed together. Additionally, in order to sustain the tangible and intangible heritage values of the Civil Water Architecture represented by the Mansion with Pool, proposals have been developed for the in-situ presentation of this mansion in the urban space.

Anahtar Kelimeler

water heritage, conservation, intangible cultural heritage, Mansion with Pool, Bursa, interpretation, and presentation of cultural heritage.

Kaynakça

• Aslan, R. (2006). 16.yüzyıl Ortalarında Bursa ( a–84 ve a–202 numaralı bursa şer’iyye sicillerine göre) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni. jsp adresinden alındı
• Bağbancı, Ö. K. (2007). Bursa Hanlar Bölgesi Değişim ve Dönüşüm Sürecinin İncelenmesi ve Bölgenin Korunması Üzerine Bir Araştırma [Yayımlanmamış doktora tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Baykal, K. (1982). Bursa ve Anıtları. Cenkler Matbaa.
• Bursa ve Cumalıkızık Yönetim Planı, 2021-2026. (2021). https://alanbaskanligi.bursa.bel.tr/unesco/yonetimplani/. Erişim tarihi:10/04/2023
• Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü Arşivi (2023).Müdürlük Belge Arşivi.
• Dostoğlu, N. (2002). Osmanlı Dönemi’nde Bursa 1-2. Suna&İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetler Araştırma Enstitüsü yayınları.
• Eldem, S. H. (1986). Türk Evi Osmanlı Dönemi II. Taç Vakfı Yayınları.
• Gabriel, A. (2008). Bir Türk Başkenti Bursa. (A. Kazancıgil, Çev.). Osmangazi Belediyesi Yayınları (Orijinal eserin basım tarihi 1958).
• Hein, C. (2020). Adaptive Strategies for Water Heritage Past, Present and Future. Springer Open. doi:10.1007/978-3-030-00268-8
• Hunter, M. (2021). Water Infrastructural Heritage: Management and Governance. Infrastructure Asset Management, 9(4), 170-179. DOI:10.1680/ jinam.20.00031
• ICOMOS. (1931). Atina Tüzüğü (Carta del Restaura). http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ ICOMOSTR_tr0458320001536681780.pdf. Erişim Tarihi:10/04/2023
• ICOMOS. (1964). Venedik Tüzüğü. http://www.icomos.org. tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0458320001536681780. pdf. Erişim Tarihi:10/04/2023
• ICOMOS. (1975). Amsterdam Bildirgesi. http:// www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_ tr0458320001536681780.pdf. Erişim Tarihi:10/04/2023
• ICOMOS. (2008). Kültürel Miras Alanların Algılanması ve Sunumu Tüzüğü (Ename Tüzüğü). http://www. icomos.org.tr/?Sayfa=Icomostuzukleri&dil=tr. Erişim Tarihi:10/04/2023
• ICOMOS.(2013).Mimari Mirası Koruma Bildirgesi. http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_ tr0784192001542192602.pdf
• ICOMOS. (2017). The cultural heritages of water in the Middle East and Maghreb . https://www.arcwh. org/publications/cultural-heritage-of-water. Erişim Tarihi:15/04/2023
• ICOMOS.(2021). Heritage And The Sustainable Development Goals: Policy Guidance For Heritage And Development Actors. https://mail.google.com/ mail/u/0/?pli=1#sent/QgrcJHsHnNcPKnphcclrCNDqpfVnGKpVpbG? projector=1&messagePartId= 0.1.Erişim Tarihi: 11/07/2023.
• ICOMOS. (2023a). UN Water Conference. Water and Heritage: Connecting Past, Present and Future, 20- 22 March 2023, New York City. https://www.icomos. org/en/focus/un-sustainable-development-goals/ 122372-icomos-at-un-water-conference-2023. Erişim Tarihi:20-21-22/03/2023 Jokilehto, J. (2002, Nisan 20). A History of Architectural Conservation. Butterworth-Heinemann: Oxford. http://www. mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&- DergiSayi=394&RecID=3525 adresinden alındı
• Kaplanoğlu, R. (2008). Anılarda Muradiye. R. Kaplanoğlu, ve A. Elbas (Ed.), Değişen Muradiye: Bizim Mahalle, Bursa Muradiye Semti, (s. 245-352) içinde. Osmangazi Belediyesi.
• Kurtuluş, C. (2021). Su Mirası Bağlamında Kaynak (Memba) Sularının Mekânsal Planlama Kapsamında Değerlendirilmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu. (1999). 660 Sayılı İlke Kararı. https:// korumakurullari.ktb.gov.tr/Eklenti/18338,660-noluilke- kararipdf.pdf?0.Erişim Tarihi: 10/04/2023
• Mazlum, D. (2014, Kasım-Aralık). Koruma-Yaşatma, Koruma Kuramının Mimari Rekonstrüksiyona Bakışı. Mimarlık(380). http://www.mimarlikdergisi.com/ index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=394&RecID= 3525. Erişim Tarihi: 10/04/2023
• Oğuz, M. (2013). Terim Olarak Somut Olmayan Kültürel Miras. Milli Folklör, 25(100), 5-13. h t t p s : / / w w w. m i l l i f o l k l o r. c o m / P d f Vi e w e r. aspx?Sayi=100&Sayfa=2. Erişim Tarihi: 10/04/2023
• Özer, A. S. (2001). Pınarbaşından Doğancı’ya Bursa’nın İçme Suyu Tarihi. Buski Yayını.
• Tomsu, L. (1941). Bursa Evleri. İstanbul Matbaacılık. Türk Dil Kurumu Sözlükleri.(2023). https://sozluk.gov. tr/
• Uçar, M. (2016). Gaziantep tarihi su sistemi ve su yapıları. Metu JFA, 33(2), 73-100. http://jfa.arch.metu.edu.tr/ archive/0258-5316/articles/metujfa2016204.pdf
• Uçar, M. (2017). Gaziantep tarihi su sisteminin, Osmanlı Dönemindeki yönetimi. Megaron, 12(1),157-169. DOI: 10.5505/megaron.2016.93898
• UNESCO.(1972). Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunmasına Dair Sözleşme. https://www.unesco. org.tr/Pages/161/177. Erişim Tarihi: 10/04/2023
• UNESCO.(2003). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi. https://www.unesco.org.tr/ Pages/181/177/.Erişim Tarihi: 10/04/2023
• Uzer, İ. (1941). Bugünkü Bursa Suları. Bursa Vilayet Matbaası.
• Yıldız, D, Özbay, Ö. (2014). Osmanlı’da Su Hizmetleri Yönetimi. Erişim adresi:https://www. academia.edu/9814394/Osmanl%C4%B1da_Su_ Hizmetleri_Y%C3%B6netimi. Erişim Tarihi: 14/07/2023
• Willems, W., & Schaik, H. V. (2015). Water and Heritage, Material, Conceptual and Spiritual, Connections. Sidestone Yayıncılık. https://library. oapen.org/handle/20.500.12657/45790. Erişim Tarihi:21/04/2023.