Türkçe Öğretiminde Metindilbilimsel Çözümleme Yönteminin Uygulanması

Yıl 2010, Sayı: 27, 775 - 788, 01.01.2010

Doç. Dr. Engin Yilmaz/zehra Topal Engin Yılmaz Zehra Topal

Öz

Anahtar Kelimeler

-

TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE METİNDİLBİLİMSEL ÇÖZÜMLEME YÖNTEMİNİN UYGULANMASI

Öz

Bu araştırmada, İlk Öğretim 7. sınıflar düzeyinde hazırlanmış, Talim Terbiye Kurulu onaylı ve hâlihazırda Sakarya İli’ndeki MEB’e bağlı İlköğretim Okullarında okutulan Türkçe Ders Kitapları’nda geçen anlatı metinleri belirlenerek, Metindilbilimsel (text linguistic) bir bakışla çözümlenmiştir. Araştırmanın temel amacı, ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinde Türkçe derslerindeki anlatı metinlerinin anlaşılmasında ve öğrencilerin anlama ve anlatma yeteneklerini geliştirmede/ zenginleştirmede Metindilbilimsel çözümleme yönteminin kullanılmasının, öğrenci başarısına etkisini belirlemektir. Araştırmanın örneklemini Sakarya ilindeki özel ilköğretim okulunda öğrenim gören 47 öğrenci oluşturmaktadır. Çalışmada araştırmacılar tarafından geliştirilen ve Cronbach α değeri .72 olan “Metindilbilimsel Çözümleme Yöntemine İlişkin Kavram Testi” kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde Mann Whitney U Testi ve Wilcoxon Testi kullanılmıştır. Ayrıca deney grubu öğrencileriyle mülâkat yapılmıştır. Araştırma sonucunda “Metindilbilimsel Çözümleme Yöntemi”nin “geleneksel yöntem”e göre öğrencilerin Türkçe derslerindeki anlama ve anlatma başarısını artırdığı, onların derse güdülenmesine ve katılımın artmasına katkı sağladığı belirlenmiştir. Araştırmada, Metindilbilimsel çözümleme yönteminin okullarda kullanımına ilişkin birtakım öneriler getirilmiştir. Araştırmadan elde edilen sonuçlar ilgili literatür ışığında yorumlanmış, 7. Sınıf düzeyindeki Öğretmen Kılavuz Kitaplardaki yönergeler eleştirel bir anlayışla irdelenmiş ve birtakım öneriler dile getirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Türkçe Öğretimi, metin, dilbilim, metin dilbilimsel çözümleme

Kaynakça

• AKBAYIR, Sıddık (2004), Metin Bilgisi: (Okuma, Anlama, Yorumlama, Çözüm- leme), Deniz Kültür Yayınları, Samsun.
• AKSAN, Doğan (1998), Anlambilim, Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlam- bilimi, Engin Yayınevi, Ankara.
• AYDIN, Mehmet, 2007, Dilbilim El Kitabı, 3F Yayınları, İstanbul.
• DE BEAUGRANDE, Alain-Dressler, W. Ullrich (1981), Introduction to Text Linguistics, Longman, London, (digitally reformatted 2002).
• ERDEN, Aysu (2002), Kısa Öykü ve Dilbilimsel Eleştiri, Gendaş Yayınları, İstanbul.
• FERAH, Aysel, 2004, “Düşünce ve Bilgi Yapılarının Oluşumu Açısından Zarf ve Edatlar”, IV. Uluslar arası Türk Dili Kurultayı Bildirileri, I. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, s. 1160-1196.
• GUİRAUD, Pierre (1999), La Sémantique Anlambilim, (çev. Berke Vardar), Multilingual Yayınları, İstanbul.
• GÜLLÜ, Nuray (1994), “Sessiz Ev” Üzerine Bir Metindilbilim Çalışması, (Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Samsun
• GÜNAY, Doğan (2003), Metindilbilgisi, Multilingual Yayınları, İstanbul.
• KIRAN, Zeynel (2001), Dilbilimine Giriş, Dilbilgisinden Dilbilimine, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• ÖZKAN, Bülent, 2004, “Metindilbilimsel Bağdaşıklık ve Haldun Taner’in “Onikiye Bir Var” Adlı Öyküsünde Metindilbilimsel Bağdaşıklık Görü- nümler”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13/1, S. 167, s. 168, 182.
• RİFAT, Mehmet (2007), Metnin Sesi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İs- tanbul.
• RİFAT, Mehmet (2007), Homo Semioticus ve Genel Göstergebilim Sorunları, YKY, İstanbul.
• ÖZÜNLÜ, Ünsal (2001), Edebiyatta Dil Kullanımları, Multilingual Yayınları, İstanbul.
• SUBAŞI- Uzun, Leyla (1995), Orhon Yazıtlarının Metindilbilimsel Yapısı, Simurg Yayınları, Ankara.
• ŞENÖZ- Ayata, Canan (2005), Dilbilim Metinbilim ve Türkçe, Multilingual Yayınları, İstanbul.
• TODOROV, Tzvetan (2001), Poetikaya Giriş, (çev.: Kaya Şahin), Metis Yayın- ları, Ankara.
• VAN Dijk, T.A. (1977), „Text and Context“, Exploration in the Semantics and
• Pragmatics of Discourse, Longman, Londra.
• WUNDERLİCH, Dieter (1982), “Metin Dilbilim”, (çev. Emel Sözer), Dilbilim Seçkisi (hzl. Doğan Aksan), TDK Yayınları, Ankara.
• YILMAZ, Engin (2005), “Vire Hikâyesi Üzerine Metin Dilbilimsel Bir İncele- me”, Marmara Üniversitesi V. Uluslar arası Dil, Yazın, Deyişbilim Sem- pozyumu Bildirileri I, Pegem A Yayınları, Ankara.
• YILMAZ, Engin (2006), “Karşıtlıklar Hikâyesi: Son Kuşlar”, Sait Faik Abasıya- nık’ı Anma Paneli Sakarya Büyükşehir Belediyesi, (Yayınlanmamış Bildi- ri), Sakarya.
• YILMAZ, Engin (2009), Türkiye Türkçesi Üzerine Araştırmalar, PegemA Ya- yınları, Ankara.
• www.tdk.gov.tr/sozluk (son erişim 07.04.2009)
• www.meb.gov.tr(http://ttkb.meb.gov.tr/ogretmen/modules.php?name=Download s&d_op=viewdownload&cid=74&min=20&orderby=titleA&show=10) (son erişim 09/04/2009)