DİLBİLİMSEL TİPOLOJİ VE TÜRKÇE

Yıl 2021, Sayı: 49, 117 - 133, 08.06.2021

Muna Yüceol Özezen

https://doi.org/10.17133/tubar.696950

Cited By: 1

Öz

Tipoloji genel olarak dillerin farklılıkları ve genetik akrabalıkları soruna eğilen bir dilbilim disiplinidir. Tipoloji farklılıklara odaklanırken, dünya dillerinin benzerliklerine odaklanan dil evrenseli araştırmacılarına yakın durmaktadırlar. Hatta günümüzde dilbilimsel tipoloji ve dil evrenselleri araştırmalarının neredeyse birlikte hareket ettiklerini söylemek yanlış olmayacaktır. Esasında genel dilbilim ve tarihsel dilbilim alanları da doğal insan dilleri sorunu benzer yaklaşımlarla ele almaktaydı. Ancak günümüzde çağdaş teknik olanaklarla yüzlerce hatta binlerce dünya dilini karşılaştıran, benzerlik ve farklılıklarını ortaya koyan çalışmalar genellikle dilbilimsel tipoloji adıyla yapılmaktadır. Dünyada devam eden büyük çaplı dilbilimsel tipoloji çalışmaları dünya dillerinin birbirlerine sanıldığından çok daha az benzediğini, kültürün dili büyük ölçüde farklı hale getirdiğini ve dillerin tipolojik özelliklerinin durağan bir görünümde olmadığını ortaya koymaktadır. Bu anlamda güçlü eklemeli görünümüyle dünya tipologlarının dikkatini çeken Türkçenin de yeni tipolojik eğilimler geliştirme potansiyeli her zaman vardır. Nitekim günümüz Türkiye Türkçesinin gerek bazı biçimbilgisel ve gerekse bazı sözdizimsel kategorilerin işaretlenmesinde, “tipik” olandan uzaklaşma eğilimi gösterdiği ve kendine bazı alternatifler geliştirdiği gözlenebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Türkçesi, , Türk dilleri, dilbilimsel tipoloji, biçimbilgisel tipoloji

Kaynakça

• BALCI, Tahir-KANATLI, Faik (2000), “Türkçenin Gelişme Eğilimleri: Önekimsilerle Eylem Türetimi”, Dil Dergisi, S. 94, s. 65-74.
• COMRİE, Bernard (2005), Dil Evrensellikleri ve Dilbilim Tipolojisi, (İngilizceden Çeviren: İsmail Ulutaş), Ankara: Hece Yayınları.
• JANSEN, Tore (2016), Dillerin Tarihi (Çeviren: Mehmet Doğan), İstanbul: Boğaziçi Yayınevi.
• JOHANSON, Lars (2007), Türkçe Dil İlişkilerinde Yapısal Etkenler (Çeviren: Nurettin Demir), Ankara: 1. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ÖNER, Mustafa (1999), “Türkçede edatlı (sentaktik) isim çekimi”, Türk Dili, S. 565, s. 10-18.
• ÖZALAN, Uluhan (Çeviren) (2008), “Joseph H. Greenberg- Anlamlı Dil Unsurlarının Diziminde Görülen Bazı Evrensel Dilbilgisi Kuralları”, Dil Araştırmaları Dergisi, S. 3, s. 63-86 (İngilizce orijinal metnin bulunduğu kitap: Universals of Language, MIT Yayınları, Londra 1963, s. 73-113).
• RZYMSKİ, C.-TRESOLDİ, T.-GREEHİLL, S. J. vd. (2020), “Cross-Linguistic Colexifications, Reproducible Analysis of Cross-Linguistic Polysemies”, (Türkçe adıyla: “Dilbilimsel Ortaklaşmalar Veritabanı, Dilbilimsel Polisemilerin Tekrarlanabilir Analizi”), Scientific Data, S. 7.
• UZUN, Nadir Engin (2012a), “WALLS Yapabilir miyiz?”, 26. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri (24-26 Mayıs 2012) Bildirileri (Yayına Hazırlayan: N. Baykal- K. Büyükkarcı-G. Ulusoy), Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınları.
• UZUN, Nadir Engin (2012b), “Türkçenin Dünya Dilleri Arasındaki yeri Üzerine”, Ankara Üniversitesi Türkoloji Dergisi, S. 19 / 2, s. 115-134.
• YILMAZ, Emine (2016), “Türkçenin tipolojisi”, Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi, Kuramlar, Yöntemler, Beceriler, Uygulamalar, (Yayına Hazırlayanar: Faruk Yıldırım-Burak Tüfekçioğlu), Ankara: Pegem Akademi Yayınları, s. 1-15.