Studying The Story of Begil Oğlu Emren in the Context of the Dilemma of Respect and Disrespect for Authority

Yıl 2023, Sayı: 54, 69 - 80, 22.12.2023

Sezai Demirtaş

Öz

Social life, in which people as social beings meet on a common life share, has a structure shaped by the concepts and practices that emerge within itself. Authority, which expresses the influence of the superior over others in the organization of social life, appears as one of the concepts formed within this structure. Whether it is built on worldly (material) or religious (spiritual) foundations, authority, which is a concept founded on the principle of inequality, is the adoption of obedience without coercion. This study will analyze the Book of Dede Korkut, which contains important information about the life, world view, political life, beliefs, etc. of Oghuzs, within the framework of the concept of authority, and also this study is limited to "The Story of Begil Oglu Emren" in which loyalty to authority is tested in the dilemma of respect-disrespect. In this story, the dilemma experienced by Begil -whose loyalty is tested towards the political authority represented by Bayındır Khan and Salur Kazan and to the religious (spiritual) authority represented by Dede Korkut- results in the inference that respect for authority brings reputation and disrespect for authority brings loss of reputation. It is seen that the Turkish state’s understanding that rulers are the representatives of God on earth is effective in reaching this conclusion.

Anahtar Kelimeler

The Book of Dede Korkut, The Story of Begil Oğlu Emren, Authority, Respect-Disrespect

BEGİL OĞLU EMREN’İN BOYUNU OTORİTEYE SAYGI-SAYGISIZLIK İKİLEMİ BAĞLAMINDA OKUMAK

Öz

Sosyal bir varlık olan insanın ortak yaşam paydasında buluştuğu toplum hayatı, kendi içerisinde ortaya çıkan kavram ve pratiklerle şekillenen bir yapıya sahiptir. Toplum hayatının düzenlenmesinde üstün olanın diğerleri üzerindeki nüfuzunu ifade eden otorite, bu yapının içinde oluşmuş kavramlardan biri olarak karşımıza çıkar. İster dünyevi (maddi) isterse dinî (manevi) temeller üzerine inşa edilsin eşitsizlik ilkesi üzerine tesis edilmiş bir kavram olan otorite, zorlama olmaksızın itaati benimseme hâlidir. Oğuzların yaşantısı, dünya görüşü, siyasi hayatı, inançları vb. hakkında önemli bilgiler içeren Dede Korkut Kitabı’nın otorite kavramı çerçevesinde ele alınacağı bu çalışma, otoriteye bağlılığın saygı-saygısızlık ikileminde sınandığı “Begil Oğlu Emren’in Boyu” ile sınırlandırıldığı bir incelemedir. Söz konusu hikâyede Bayındır Han ve Salur Kazan’ın şahsında temsil edilen siyasi otorite ve Dede Korkut şahsında temsil edilen dinî (manevi) otoriteye bağlılığı sınanan Begil’in yaşadığı ikilem; otoriteye saygı itibar kazanımı, otoriteye saygısızlık itibar kaybı getirir şeklindeki çıkarımla sonuçlanır. Bu çıkarıma ulaşılmasında yöneticilerin Tanrı’nın yeryüzündeki temsilcileri olduğuna dair Türk devlet anlayışının etkili olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Kitabı, Begil Oğlu Emren’in Boyu, Otorite, Saygı-Saygısızlık

Kaynakça

• Abdulla, Kamal. Mitten Yazıya veya Gizli Dede Korkut. Aktaran Ali Duymaz, Ötüken Neşriyat, 2015.
• Akcan, Ayten. “Eski Türklerde Devlet Yönetiminde Hâkimiyetin İlahi Temelleri.” MECMUA-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, no. 10, 2020, ss. 303-321.
• Bal, Hüseyin. “Siyaset Teorisinde Otorite Kavramı.” Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, no. 9/2, 2014, ss. 247-255.
• Baykal, Ebru. Osmanlılarda Törenler. 2008. Trakya Ü, Yüksek lisans tezi.
• Çelepi, Mehmet Surur. Türk Kültür Evreninde Toy-Denizli Örneği. Kömen Yayınları, 2017.
• Çelik, Ejder. “Edebiyat Eseri Toplumun Aynasıdır: Edebiyat Sosyoloji İlişkisi Üzerine.” Türk Dili-Dil ve Edebiyat Dergisi, no. 738, 2013, ss. 59-64.
• Daşdemir, Muharrem. “Dedem Korkut Kitabı (Genel Değerlendirme).” Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, c. 58, no. 2, 2010, ss. 67-90.
• Demirel, İdris. “Dede Korkut Kitabı’na Batı Siyaset Felsefesi ve Türk İslâm Siyaset Düşüncesi Açısından Bakışlar.” Kitab-ı Dede Korkut Güncel Okumalar-I. Editör Yüksel Özden, İbn Haldun Üniversitesi Yayınları, 2020, ss. 19-53.
• Dursun, Aysun, ve Damla Torun. “Begil Oğlu Emren Anlatısında Kahramanın Sonsuz Yolculuğu.” Söylem Filoloji Dergisi, c. 2, no. 2, 2017, ss. 250-266.
• Duymaz, Ali. “Kıpçak Sahası Türk Destanlarında Bir Oğuz Alpı: Salur Kazan.” Millî Folklor, c. 4, no. 31-32, 1996, ss. 49-59.
• Ekici, Metin. Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası-Soylamalar ve 13. Boy-Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi. Ötüken Neşriyat, 2019.
• Eliuz, Ülkü. “Dede Korkut Hikâyelerindeki Şahıs Kadrosunun Karakter Yapıları Bakımından İncelenmesi.” bilig - Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, no. 18, 2001, ss. 63-86.
• Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı-I. Türk Dil Kurumu Yayınları, 2004.
• Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı. Boğaziçi Yayınları, 2005.
• Gökyay, Orhan Şaik. “Dede Korkut.” İslâm Ansiklopedisi, c. 9, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994, ss. 77-80.
• Gökyay, Orhan Şaik. Dedem Korkudun Kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2004.
• Günay, Umay. “Dede Korkut Hikâyelerindeki Karakterlerin Tahlili.” Millî Folklor, no. 37, 1998, ss. 3-12.
• Güncel Türkçe Sözlük (https://sozluk.gov.tr/)
• İnalcık, Halil. “Osmanlılar’da Saltanat Verâseti Usûlü ve Türk Hâkimiyet Telâkkisiyle İlgisi.” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, c. 14, no. 1, 1959, s. 69-94.
• Kutluay, Ferhat. “Siyasal Otorite Kavramının Tarihsel Seyri.” Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c. 7, no. 2, 2019, ss. 1-29.
• Macit, Nadim. “Bilginin İmkânı Bağlamında Dinî Otorite.” Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 2, no. 4, 2003, ss. 1-16.
• Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi-I (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar). Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2003. Özçelik, Sadettin. “2022 Yılının Bahar Müjdesi: Dede Korkut’un Bursa Yazması.” Türk Dili-Dil ve Edebiyat Dergisi, no. 844, 2022, ss. 16-29.
• Özdemir, Cafer. “Dede Korkut Kitabında Saygı.” Dil ve Edebiyat Araştırmaları, no. 16, ss. 7-29.
• Özdemir, Gürbüz. “Türklerde Egemenlik Anlayışı ve Yöneten Yönetilen İlişkisi Osmanlı Dönemi’ne Kadar.” Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, c. 25, no. 2, 2006, ss. 103-124.
• Özer, Hafize. “Reşat Nuri Güntekin’in Romanlarında Yetkililik Kavramı ve Otoritenin Yansımaları.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c. 7, no. 34, 2014, ss. 135-146.
• Özturan, Hümeyra. “Dede Korkut Hikâyelerinin Ahlâk Felsefesi Problemleri Bağlamında Analizi.” Kitab-ı Dede Korkut Güncel Okumalar-I. Editör Yüksel Özden, İbn Haldun Üniversitesi Yayınları, 2020, ss. 55-83.
• Pehlivan, Gürol. Dede Korkut Kitabı’nda Yapı, İdeoloji ve Yaratım. Ötüken Neşriyat, 2015.
• Savaş, Hasan. Tabu ve Mülkiyet İlişkisi Bağlamında Anadolu Sahası Türk Masalları. Tablet Yayınları, 2021.
• Tanrıbuyurdu, Gülçin. “Klâsik Türk Şiirinde Kılıç Duası.” Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, no. 9, 2012, ss. 139-166.
• Taş, İsmail. Türk Felsefesi. Palet Yayınları, 2022.
• Turan, Osman. Türk Cihân Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi. Ötüken Neşriyat, 2003.
• Turşak, Musa. “Kur’an’da İtaat Kavramı ve Ülü’l-Emre İtaatın Mahiyeti.” İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, c. 8, no. 1, 2022, ss. 325-347.
• Weber, Max. Bürokrasi ve Otorite. Çeviren H. Bahadır Akın. Adres Yayınları, 2005.
• Yıldız, Mustafa. “Siyaset Felsefesi Açısından Dede Korkut Hikâyeleri.” bilig - Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, no. 86, 2018, ss. 65-88.
• Yıldız, Mustafa. Türk Siyasi Bilgeliğinin Kadim Kapıları-Siyaset Felsefesi Açısından Erken Dönem Türk-İslâm Düşüncesi. Ötüken Neşriyat, 2017.