COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ TABANLI ANALİTİK HİYERARŞİ SÜRECİ KULLANILARAK DEPREM HASAR RİSKİ ANALİZİ: KADIKÖY ÖRNEĞİ

Yıl 2017, Cilt: 10 Sayı: 3, 28 - 38, 12.09.2017

Fahriye Yavaşoğlu Çiğdem Varol Özden

Öz

 Coğrafi bilgi sistemi (CBS) tabanlı çok kriterli karar verme (ÇKKV) yöntemleri risk yönetimi kapsamında tehlikelerin belirlenmesi, afet risklerinin ve risk sektörlerinin tespit edilerek, afet risklerinin analiz edilmesinde etkin olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada, CBS tabanlı analitik hiyerarşi (AHS) yöntemi ile İstanbul ili Kadıköy ilçesinin deprem hasar riski analizinin yapılması amaçlanmıştır. Marmara bölgesinde meydana gelecek bir deprem sonucunda, ülkenin nüfus yoğunluğu, kentleşme ve sanayileşme oranı en fazla olan kenti İstanbul’da neden olabileceği kayıpların boyutları, İstanbul ilçe idari sınırları içinde risk düzeylerinin tespit edilmesi ve risk düzeyine göre öncelikli müdahale alanlarının belirlenmesi gerekliliği bu kapsamda yapılan çalışmaları zaruri hale getirmektedir. Analizde kullanılan deprem hasar riskini etkileyen değerlendirme kriterleri ilgili literatür incelemeleri sonucunda belirlenmiştir. Değerlendirme kriterlerine ait haritalar, çeşitli veri kaynaklarından elde edilen farklı veri türleri kullanılarak oluşturulmuştur. Değerlendirme kriter haritalarının oluşturulması ve görüntülenmesinde ArcGIS/ ArcMap 10.5 programı kullanılmıştır. Çalışma sonucunda Kadıköy ilçesi mahallelerinin üç farklı düzeyde deprem hasar riskine sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu durumda yüksek deprem riski bulunan mahalleler, deprem riski azaltma çalışmalarının öncelikli müdahalenin gerektiği alanlar olarak ortaya çıkmaktadır. Meydana gelebilecek deprem zararlarının azaltılması için, yapılacak deprem riski azaltma çalışmalarının mahallelere göre önceliklendirilmesi ve kent planlama, yapılaşma kriterlerinin neden olabileceği mevcut deprem risklerini arttırmasını önlemek gerekmektedir. Bu kapsamda deprem riski azaltma çalışmalarının bütüncül bir planlama yaklaşımıyla programlar dahilinde uygulanmasının sağlanması, risk azaltma çalışmalarından beklenen başarının elde edilebilmesi için bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır. Bu çalışma, deprem hasar riski analizi ve risk azaltma müdahalelerinin belirlenmesi gibi çok sayıda kriterlerin ve çok sayıda karar vericinin bulunduğu mekânsal karar verme problemlerinde CBS tabanlı AHS yöntemi kullanılabileceğini göstermiştir. 

Anahtar Kelimeler

CBS, AHS, Deprem

Kaynakça

• Alcántara-Ayala, I. (2002). Geomorphology, natural hazards, vulnerability and prevention of natural disasters in developing countries. Geomorphology, 47(2), 107-124.
• Anhorn, J., Khazai, B. (2015). Open space suitability analysis for emergency shelter after an earthquake. Natural Hazards and Earth System Sciences, 15(4), 789-803.
• Anhorn, J., Lennartz, T., and Nüsser, M. (2015). Rapid urban growth and earthquake risk in Musikot, mid-western hills, Nepal. Erdkunde, 307-325.
• Asian Disaster Reduction Centre ADRC. (2005). Total disaster risk management, good practise. Kobe, Japan: ADCR., 3-15.
• Atabey, E. (2000). Deprem. (Birinci baskı). Ankara: Maden Teknik Arama Genel Müdürlüğü Yayınları, 11-51.
• Blaikie, P., Cannon, T., Davis, I., and Wisner, B. (2014). At risk: Edition natural hazards, people's vulnerability and disasters. (Second edition).United States of America: Routledge, 49-82, 274-310
• Balaban, M. Ş. (2009). Risk society and planning: the case of flood disaster management in Turkish cities. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ergünay, O. (1998). Acil yardım planlama ve afet yönetimi. Ankara: Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü.
• Genç, F. N. (2007). Türkiye’de kentleşme ve doğal afet riskleri ile ilişkisi. TMMOB Afet Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 349-358. Ankara.
• Gündoğdu, O., Işık, Ö. ve Koç, S. (2012). Marmara ve çevresinde deprem tehlikesi. Okmeydanı Tıp Dergisi, 28 (2), 71-81.
• Kundak, S., Türkoğlu, H. (2007). İstanbul'da deprem riski analizi. İTÜ A Mimarlık, Planlama, Tasarım Dergisi, 6(2), 37-46.
• Malczewski, J. (1999). GIS and multicriteria decision analysis. (First edition). New York: John Wiley & Sons, 82, 84, 87-88, 96-97, 199.
• Malczewski, J. (2006). GIS‐based multicriteria decision analysis: a survey of the literature. International Journal of Geographical Information Science, 20(7), 703-726.
• Özkazanç, S. (2014). Sosyal, mekânsal ve ekonomik boyutlarıyla afetzede konutları. 3. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı Bildiri Kitabı, İzmir.
• Özşahin, E. (2014). Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ve analitik hiyerarşi süreci (AHS) kullanılarak Antakya (Hatay) şehrinde kütle hareketleri duyarlılığının değerlendirmesi. Ege Coğrafya Dergisi, 23(2). 19-35. Saaty, T. L. (1994). How to make a decision: the analytic hierarchy process. Interfaces, 24, 19-43. Saaty, T. L. (2008). Decision making with the analytic hierarchy process. International journal of services sciences, 1(1), 83-98. Montoya, L. (2003). Geo-data acquisition through mobile GIS and digital video: an urban disaster management perspective. Environmental Modelling & Software, 18(10), 869-876. Pantuliano, S., Metcalfe, V., Haysom, S., and Davey, E. (2012). Urban vulnerability and displacement: a review of current issues. Disasters, 36(1).Pelling, M. (2003). The vulnerability of cities: natural disasters and social resilience. (First edition). United States of America: Earthscan, 3-90. Rimal, B., Baral, H., Stork, N. E., Paudyal, K., and Rijal, S. (2015). Growing city and rapid land use transition: assessing multiple hazards and risks in the Pokhara Valley, Nepal. Land, 4(4), 957-978. Sezer, L. İ. (2003). Marmara Bölgesi’nde deprem aktivitesi ve risk. Ege Coğrafya Dergisi, 12(1), 29-38. Sönmez, M. E. (2011). Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanlı Deprem Hasar Riski Analizi: Zeytinburnu (İstanbul) Örneği, Türk Coğrafya Dergisi, 56, 11-22. Tudes, S. (2012). Correlation Between Geology, Earthquake and Urban Planning. Sebastiano D'Amico, (editor). In Earthquake Research and Analysis - Statistical Studies. Observations and Planning. (First edition). China: InTech. 417-434 Tüdeş, Ş. (2011). Planlamada Jeolojik Eşiklerin Değerlendirilmesine İlişkin Analitik Bir Model Önerisi-Portsmouth (İngiltere) Örneği. Gazi Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 26(2). United Nations International Strategy for Disaster Reduction, UNISDR. (2010). Mayor, B. A. C. Making cities resilience—my city is getting ready campaign. Letter to Deputy Director of UNISDR. France: UNISDR. Uzunçıbuk, L. (2005). Yerleşim yerlerinde afet ve risk yönetimi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.