4000 YILLIK TÜRK SATRANCI YALAKKAYA

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 3, 1 - 15, 31.07.2019

Ayşe Gümüş , İsmail Gümüş

Öz

Oyun; çeşitli amaçlarla oyunlaştırılmış olan hayattır. Hayatın
yansıması, mücadelesi ve hatta oyun çocukların kendi aralarındaki ortak
dilidir. Öyle ki Mevlana’nın da dediği gibi Oyun akıldadır; ancak çocuk oyunla
akıllanır. Türk milleti tarihi boyunca kültürlerini başta zekâ ve strateji
oyunları olmak üzere çeşitli çocuk oyunlarıyla geleceğe köçürmüştür.

Bu çalışmanın amacı, geleceğin teminatı olan çocuklara kendi köklerinden
çıkan oyunlarla ve bu oyunların içindeki değerlerle atalarının kültürlerini
öğretmektir. Çok çeşitli olan oyun ailesinden satrancın atası sayılan Köçürme
oyunlarının derlemesini yapmak, çocuk ve gençlere öğretmek de çalışmanın temel
amacıdır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi, görüşme
ve gösterip yaptırma teknikleri kullanılmıştır. Çalışma Balıkesir ili Orta
Mandıra, Kabakdere, ve Çukur Hüseyin mahallelerinde bu oyunu bilen oynayan
kişilerden derlenmiş ve yalakkaya oyununun kuralları kayıt altına alınmıştır.

Köçürme isimli kitabın yazarı Arslan Küçükyıldız ile görüşme
gerçekleştirilmiş ve Yalakkaya oyununun Anadolu’da yüzlerce çeşidi olan Köçürme
oyunlarının bir çeşidi olduğu tespit edilmiştir. Oyun mangaladan farklı olarak
dört, altı ve sekiz kişilik gruplarla da oynanabilmektedir. Çalışmada
kullanılan ve oyuna ait olan tahta ve tablalar öğrenciler tarafından
tasarlanmış ve oyun okuldaki diğer öğrencilere öğretilmiştir. Ayrıca çalışma
sürecinde yalakkaya oyununa benzeyen Cin kuyusu, Evcik ve Ambar Kaçtan isimli
üç çeşit köçürme oyunu daha derlenmiştir. Yalakkaya Oyunu oynanırken göç
etmenin, asker ve otağ aidiyetini, geride kalan taşları çiftleyerek alma gök
baba ve yer ana gibi kültür kodlarını günümüze köçürdüğü belirlenmiştir.

Kaşgarlı Mahmut’un bahsettiği Köçürme oyunlarından biri olan Yalakkaya
oyununun mangalanın gölgesinde kalıp unutulmak üzere iken canlandırılmış olması
ve kültür kodlarını taşıması nedeniyle UNESCO somut olmayan kültürel miras
listesine alınması önerilmiştir.

Anahtar
Kelimeler: Oyun, Köçürme, Yalakkaya, Genç, Değerler Eğitimi

ABSTRACT:The game is the
life that is played with  various purposes. Reflection of life,
struggling and even the game is the common
language amoung the children.
The play is wisdom; the children are become wiser with only game, as Mevlana said. Throughout the history, Turkish nation  always transferred their culture to the future
with children's games,
especially the games of strategy and intelligence.

             The aim of
this study is to teach our ancestors’ culture 
to the children ,who are assurance of our future ,with the games
which derived from their own origins and the values in games . For this reason,
the compilation of Köçürme games which
are considered as ancestor of “chess game” from a wide variety of game families
and  teaching our childeren and young
people are the ultimate goals of this work.
In this study, experimental and survey method were used together.The study was
worked in Kabakdere,Orta Mandıra and Çukur Hüseyin villages of  Balikesir
Province. The games were compiled from the old parents who
know the games and the rules of Yalakkaya game were
registered.

 

             It was
interviewed with Arslan KÜÇÜKYILDIZ who
is the writer of the book titled “Köçürme” and it was
understood  that Yalakkaya game  is a kind of Köçürme games which have hundreds of kinds in Anatolia. Diffenently from Mangala, the game can be played with the groups if 4,6 end 8 people.The games tables and
boards which were used in study and belonging this game, were designed by our
students;and the game was taught to the other students in school. In addition,
extra three kinds of Köçürme games named “Cin Kuyusu, Evcik and Ambar Kaçtan” ,which are similar to
Yalakkaya game, were compiled during
the study. It
was proved that migrating
in game transferred “military and otağ”,”taking the remaining stones together”
transferred cultural codes such as “Gökbaba and Yerana” to today.

It was suggested that Yalakkaya ,one of the Köçürme
games which Kaşgarlı Mahmut told, must be accepted the list
of intangible cultural heritage of 
UNESCO, because of bringing to life while it was about to be forgotten by shadow of
mangala and carrying our cultural codes.

Anahtar Kelimeler: Game, Köçürme;Yalakkaya, Young, Values
Education

Anahtar Kelimeler

Oyun, Köçürme, Yalakkaya, Genç

Kaynakça

• Akşam gazetesi . (2017, Ağustos 13). Osmanlı Kahvesini Ararken Mangalayı Buldular. istanbul.
• And, M. (2012). Oyun ve Bügü. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Atalık, M. (2015). Geleneksel Çocuk Oyun Kuralları. Ankara: Geçoder. Ceyhan, S. A. (Yöneten). (2018). Mangala Oyunu [Sinema Filmi].
• Ceyhan, S. A., & Ceyhan, S. A. (2007). Mangala Oyunu. Kasım 14, 2018 tarihinde Mangala.com: https://mangala.com.tr/adresindan alındı adresinden alındı
• Durmaz, B., & Durmaz, S. (2015). Mangala Öğretiminin İlköğretim 4. Sınıf Öğrencilerinin RutinI.Uluslararası Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı. Eskişehir: Pegem akademi.
• Gülüm, K., & Torun, F. (2009). Oyun ve Etkinliklerle Coğrafya Öğretimi. Ankara : Anı yayıncılık.
• Kara, A. (2010). Nisan 21, 2019 tarihinde Prof.Dr.Abdulvahap Kara Kişisel Web Sitesi: http://www.abdulvahapkara.com/mangala-oyunu-ilk-sampiyonasi/ adresinden alındı
• Küçükyıldız, A. (2015). Türk Zeka Oyunları I Köçürme Mangala. Ankara: Delta Kültür Yayınevi.
• Özdemir, D. (2006). Türk Çocuk Oyunları I-II. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özer, A., Gürkan, A. C., & Ramazanoğlu, M. O. (2006). Oyunun Çoçuk Gelişimi Üzerine Etkileri. Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, 54/57.
• Seyrek, H. (1992). Çocuk Oyunları. İzmir: Müzik Eserleri Yayınları.