Öz
Ağızlarda yalnızca Türkçenin tarihi gelişimine ışık tutabilecek verileri değil halk irfanı adı verilen kültürel birikimleri ve tecrübeleri de bulmak mümkündür. Bunların içerisinde hastalık adları ve tedavileri önemli bir yer tutar. Hastalık adları içerisinde bitki hastalıklarının da önemli bir yeri vardır. Ancak bu hastalıklarla ilgili birikimlerin Türk dili alanında yeterince toplanmadığı ve incelenmediği görülmüştür. Buna karşılık bunlarla ilgili araştırmaların ziraat ve botanik alanında yoğunlaştığı ve daha çok Latince şeklinde adlandırıldığı fark edilmiştir. Bu açıdan bunların unutulmadan toplanması ve Türkçenin söz varlığına kazandırılması gerekliliği kendini hissettirmektedir. Buna küçük bir katkı sunmak amacıyla Honaz’da kullanıldığı tespit edilen geleneksel bitki hastalıkları tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışma sonucunda ateş yanıı˛ı, ay yenisi (ol-), balgam bul-, belinden Kuru-, büzlenme, çiçek dökme, Çürüme, dişi boş, gazal bul-, gün yanı˛ı, Karado˛u ol-, Karaleke, kına kına bul-, külleme, meỵvesi ÇoK gel-, san ol-, so˛uK elle-, so˛uK Vur-, su Vur-, suSuz Kal-, suya bo˛dur-, suya kesTir-, tolu beresi, tolu Çırpması, tolu Vurgunu, tolu/yā˛mır PaTlaTması, uÇ Kuruması, yatma, yer da˛ı, yeTişTir(e)meme, bambıl dadan-, basıra bul-, eyef KurTu zararı, KurT, KurTlanma, mantar, mille-, tel gibi hastalıklara rastlanmıştır. Onların da susuzluktan yağışa, bitkiden tohuma değişebilen nedenlerle oluşabildiği belirlenmiştir. Bunların içerisinde ay yenisi ol- hastalığının inanca dayalı olduğu düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Türk dili Honaz ağzı söz varlığı bitkiler bitki hastalıkları
Kaynakça
- Akan, Kadir-Çetin, Lütfi-Albostan, Seval-Düşünceli, Fazıl-Mert, Zafer (2006). İç Anadolu’da Görülen Önemli Tahıl Ve Nohut Hastalıkları, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 15(1-2): 29-48.
- Aktaş, Hüseyin (2001). Önemli Hububat Hastalıkları ve Sürvey Yöntemleri Kitapçığı Tarım Ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Bitki Sağlığı Araştırmaları Daire Başkanlığı, Ankara.
- Avcı, Mustafa-İçel, Bilgi (2016). Ay Döngüsünün Dikili Ağaçlarda Su İçeriği Ve Odunlarda Böceklenme Üzerine Etkisi. Türkiye Ormancılık Dergisi 17(1): 20-29.
- Biray, Nergis (2009), Denizli Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Turkish Studies, C 4 / 8, 747-776.
- Buran, Ahmet (1996). Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, Türk Dili, S 535,Temmuz, Ankara: TDK Yayınları: 38-43.
- Güler, Metin (2012). Türkiye’deki İl Ve İlçe Ağızları Üzerine Yapılan Lisansüstü Çalışmalarla İlgili Bir Değerlendirme, Turkish Studies, 7/4:1835-1861.
- Koraş, Hikmet (2002). Derleme Sözlüğüne İlaveler, Türklük Bilimi Araştırmaları, 12: 171- 209.
- Korkmaz, Zeynep (2005). Anadolu Ağızları Üzerindeki Araştırmaların Bugünkü Durumu ve Karşılaştığı Sorunlar, Türk Dili Üzerine Araştırmalar II, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları: 199- 221.
- Uysal, İdris Nebi (2018). Himmetli (Niğde-Merkez) Köyü Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, ERDEM, Haziran 2018; Sayı: 74: 139-156.
- Küçüksille, Engin (2013). Ayın Evresi Etkisi ve İMKB’de Bir Uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Temmuz: 187-194.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 9 Şubat 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 4 Sayı: 1 |