SOVYET DÖNEMİ KAZAK EDEBİYATI DERS KİTAPLARINDA MİLLİ VE MANEVİ DEĞERLER

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 173 - 212, 29.04.2023

Umsunay Zhumasheva

https://doi.org/10.59182/tudad.1260016

Öz

Bu araştırmanın temel amacı Sovyet dönemi Kazak Edebiyatı ders kitaplarının milli ve manevi değerler açısından incelenmesidir. Bu incelenme sırasında hangi milli ve manevi değerlerin ön plana çıkarıldığı sorusuna cevap aranmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman inceleme yöntemi kullanılmıştır. Bu çalışmada öncelikle kavramsal çerçevede değer kavramının tanımı ve değerlerin sınıflandırılması konusuna yer verilmiştir. Tüm bunlar konunun hangi açıdan ele alındığını, ne şekilde değerlendirildiğini gösterir. Sonrasında ise elde edilen en eski dönemden (1937) itibaren kullanılan Kazak Edebiyatı ders kitaplarında tespit edilen milli ve manevi değerler farklı başlıklarda örneklendirilerek verilmiştir. Bu örnekler kitaplarda şiirler, destanlar, masallar, öğüt ve öyküler, romanlar şeklindeki metinlerden alınmıştır. Çalışmada milli ve manevi değerler kahramanlık ve vatan, milli birlik ve ortak gelecek, aile ve gelenekler, dini değerler başlıklarıyla ele alınmış ve incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat, Sovyetler Birliği, Kazak edebiyatı, eğitim sistemi, milli ve manevi değerler.

Kaynakça

• AYDIN, Mustafa (2011). “Değerler, İşlevleri ve Ahlak”, Eğitime Bakış Dergisi, C.7, S.19, s.39
• ÇELİKKAYA, Hasan (1998). Fonksiyonel Eğitim Sosyolojisi, İstanbul: Alfa Basım.
• DÜĞEN, Turgay (2021). “Sovyetler Birliği Kolonyal Bir İmparatorluk Muydu?”, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(4) ss. 1516-1528.
• FAY, J. Paul, MİDDLETON, C. Warren (1939). “Judgment of Spranger Personality Types From The Voice as Transmitted Over a Public Address System”, Journal of Personality, 8(2), 144-155.
• FİCHTER, Joseph (2009). Sosyoloji Nedir, (çev. Nilgün Çelebi), Ankara: Anı Yayıncılık.
• GABDULLİN, Malik (1961). Kazak Adebiyeti. Orta Mekteptin 8-Klasına Arnalgan Okulık, Almatı: Kazaktın Memlekettik Oku-Pedagogika Baspası.
• HASENOV, Muhammetkali (1955). Kazak Adebiyeti. Orta Mekteptin 8-Klasına Arnalgan Hrestomatiya, Almatı: Kazaktın Memlekettik Oku-Pedagogika Baspası.
• HASENOV, Muhammetkali vd. (1970). Kazak Adebiyeti. 8-Klaska Arnalgan Hrestomatiya, Almatı: Mektep.
• HASENOV, Muhammetkali vd. (1975). Kazak Adebiyeti. 8-Klaska Arnalgan Hrestomatiya, Almatı: Mektep.
• HASENOV, Muhammetkali vd. (1976). Kazak Adebiyeti. 8-Klaska Arnalgan Hrestomatiya, Almatı: Mektep.
• HASENOV, Muhammetkali vd. (1977). Kazak Adebiyeti. 8-Klaska Arnalgan Hrestomatiya, Almatı: Mektep.
• HASENOV, Muhammetkali vd. (1980). Kazak Adebiyeti. 8-Klaska Arnalgan Hrestomatiya, Almatı: Mektep.
• İNAL, Kemal (1998). Türkiye’de Ders Kitaplarında Demokratik ve Milliyetçi Derserler “27 Mayıs ve 12 Eylül Askerî Müdahale Dönemlerine İlişkin Bir İnceleme” Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi. JUMAKAEVA, Bereke (2015). Kazak Adebietin Okıtu Adistemesi, Almatı: Kızdar Universiteti.
• JUMALİEV, Kajım, İSMAİLOV, E. (1946). Kazak Adebiyeti. XIX Gasırdın Akırı Men XX Gasırdın Basındagı Kazaktın Jana Jazba Adebiyeti Oku Kuralı, Orta Mekteptin 9 Klasına Arnalgan, Almatı: Kazaktın Birikken Memlekettik Baspası.
• JUMALİEV, Kajım (1943). Kazak Adebiyeti. Orta Mekteptin 8-Klasına Arnalgan Oku Kuralı, Almatı: Kazaktın Birikken Memlekettik Baspası.
• JUMALİEV, Kajım (1965). Kazak Adebiyeti. Orta Mekteptin 9 Klasına Arnalgan Okulık, Almatı: Mektep.
• JUMALİEV, Kajım, AKŞOLAKOV, Töleutay (1988). Kazak Adebiyeti 8, Almatı: Mektep.
• JUMALİEV, Kajım, KİRABAEV, Serik (1976). Kazak Adebiyeti. Orta Mekteptin 9 Klasına Arnalgan Okulık, Almatı: Mektep.
• JUMALİEV, Kajım, MUKANOV, Sabit (1950). Kazak Adebiyeti. Orta Mekteptin 9-Klasına Arnalgan Oku Kuralı, Almatı: Kazaktın Memlekettik Oku Kuraldar Baspası.
• KUŞDİL, M. Ersin, KAĞITÇIBAŞI, Çiğdem (2000). “Türk Öğretmenlerinin Değer Yönelimleri ve Schwartz Değer Kuramı”, Türk Psikolojisi Dergisi, S.45, s.59-7.
• LEICHTENTRİTT, D.Ronit, RETTİG, D. Kathryn (2001). “Values Underlying End-Of-Life Decisions: A Qualitative Approach”, Health&Social Work, V.26, N.3., pp.150-159.
• MEB (2018). Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Dersi (9,10,11 ve 12.sınıflar) Öğretim Programı.
• MUKANIP, Sabit, BEKKOJİN, Kalijan (1937). Adebiyet Krestomatiyası: Orta Mekteptin 8-Klasına Arnalgan, Almatı: Kazaktın Memlekettik Baspası.
• MUKANOV, Sabit, BEKKOJİN, Kalijan (1939). Adebiyeti Hrestomatiyası. Orta Mekteptin 8-Klasına Arnalgan, Alma-Ata: Kazak Memleket Baspası.
• MUKANOV, Sabit, BEKKOJİN, Kalijan (1940). Kazak Adebiyeti Hrestomatiya. Orta Mekteptin 8-Klasına Arnalgan, Alma-Ata: Kazak Memleket Baspası.
• ÖZENSEL, Erten (2003). “Sosyolojik Bir Olgu Olarak Değer”, Değerler Eğitimi Dergisi, C.1, S.3, s.217-239
• ÖZGÜVEN, İbrahim Ethem (2003). Psikolojik Testler, Ankara: PDREM Yayınları.
• ÖZGÜVEN, İbrahim Ethem (2012). Psikolojik Testler, Ankara: Nobel.
• PAVLOVTSEV, Mihail (2017). Şto Çitali Sovetskiye Şkolniki, https://arzamas.academy/mag/412-school (Erişim tarihi: 13.02.2023)
• ROKEACH, Milton (1973). The Nature Of Human Values, New York: Free Press.
• ROKEACH, Milton (1979). Understanding Human Values: Individual and Societal, New York: Free Press.
• SCHWARTZ, H, Shalom (1992). “Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries”, In M. P. Zanna, (Ed.), Advances in Experimental Social Psychology (pp.1-65). San Diego: Academic Press.
• SCHWARTZ, H, Shalom (1994). “Are There Universal Aspects in the Structure and Contents of Human Values?”, Journal of Social Issues, Vol. 50, No.4, pp. 19-45.
• SMAİLOV, Esmagambet, BEKKOJİN, K. (1938). Adebiyet Hrestomatiası. Orta Mekteptin 9-Klasına Arnalgan, Alma-Ata: Kazaktın Memleket Baspası.
• SMAİLOV, Esmagambet (1942). Kazak Adebiyeti Hrestomatiya. Orta Mekteptin 9-Klasına Arnalgan, Almatı: Kazaktın Memlekettik Birikken Baspası.
• ŞARİPOV, Adi (1950). Kazak Adebiyeti. Orta Mekteptin 9-Klasına Arnalgan Hrestomatiya, Almatı: Kazaktın Memlekettik Oku Kuraldar Baspası.
• ŞARİPOV, Adi (1952). Kazak Adebiyeti. Orta Mekteptin 9-Klasına Arnalgan Hrestomatiya, Almatı: Kazaktın Memlekettik Oku Kuraldar Baspası.
• ŞARİPOV, Adi (1957). Kazak Adebiyeti. Orta Mekteptin 9-Klasına Arnalgan Hrestomatiya, Almatı: Kazaktın Memlekettik Oku-Pedagogika Baspası.
• ŞEN, Ülker (2008). “Altıncı Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin İlettiği Değerler Açısından İncelenmesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.1/5. s. 764-779.
• TOLAN, Barlas (1996). Toplum Bilimlerine Giriş, Ankara: Murat & Adım Yayınları.
• TÜRK DİL KURUMU, (2011). Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ÜLKEN, Hilmi Ziya (1969). Sosyoloji Sözlüğü, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı.
• ÜSENİP, Aşir (1937). Adebiyet Hrestomatiyası. Orta Mekteptin 9-Klasına Arnalgan, Alma-Ata: Kazaktın Memleket Baspası.
• YERTAYEVA, Perizat (2020). “Kaharmandıq Epostağı Batırlar Jane Olardıñ Tulparları”, Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 3 (2), 74-84.