Dini grupların birey ve toplum üzerindeki etkileri: İlahiyat fakültesi öğrencileri üzerine bir araştırma

Yıl 2019, Sayı: 8, 69 - 88, 29.12.2019

Suat Cebeci Kübra Cevherli , Feyza Doğruyol , Büşra Çakmaktaş , Zehra Özli

Öz

Din ve maneviyat alanındaki duyarlıklarla beslenen dini gruplar sosyal hayatın bir gerçekliğidir. Tarikat ve cemaat formunda kendini gösteren bu yapıların bireyler ve toplumlar için önemli sonuçları olan bazı fonksiyonlar icra ettikleri de bir vakıadır. Dini grupların üyelerine sosyalleşme imkânı sunması, yalnızlığı gidermesi ve bazı erdemleri kazandırması, gruba karşı ilgi ve bağlılığı sağlayan etkenlerdir. Bunun yanında, özgür düşünceye ve öz eleştiriye imkân vermemesi, grup dışındaki kişilere karşı dışlayıcı tavırları beslemesi, grup liderlerine tam ve kesin bir itaatle üyeleri istenildiği şekilde kolaylıkla güdülenen duruma getirmesi ise dini grupların en belirgin olumsuz etkileri olarak karşımızda durmaktadır. Bu etki ve fonksiyonlar hakkında ilahiyat fakültelerinde öğrenim görmekte olan öğrencilerin yaptığı anlamlandırma ve değerlendirmeler, onların topluma dini konuda yön verme misyonu ile yetiştiriliyor olmaları bakımından önem taşımaktadır. Bu sebeple farklı bölgelerden ilahiyat fakültesi öğrencilerine anket uygulayarak görüşleri alınmıştır. Bu çerçevede elde edilen verilere göre, ilahiyat fakültesi öğrencilerinin yarıya yakınının dini grupların topluma zararlı olduğu düşüncesine katılmadıkları, yarıdan çoğunun kişiye ve topluma yararlı hizmetler verdiklerine inandıkları görülmüştür. Bunun yanında öğrencilerin yarıya yakını (%44) dini grupların, üyelerinin özgür düşünce ve eleştiri melekelerini körelttiği görüşündedir. Bir dini gruba mensup olduğunu bildirenlerin %60’ının da bu görüşte olması araştırmanın önemli bulgularından biridir.

Anahtar Kelimeler

Dini Grup, Dini cemaat, Grup fonksiyonları, İlahiyat fakülteleri, İlahiyat fakültesi öğrencileri

The effects of religious groups on individual and society: a research on faculty of theology students

Öz

Religious groups supported by sensitivities in the field of religion and spirituality are a reality of the social life. It is a fact that these structures, which manifest themselves in the form of sects and communities, perform some functions that have important consequences for individuals and societies. Providing religious groups for members socialization opportunity, eliminating loneliness and gaining some virtues are the factors that provide interest and commitment to the group. Besides, the most significant negative effects of religious groups are the fact that it does not allow free thought and self-criticism, urges on exclusionist attitudes towards people outside the group, and makes the members easily motivated with absolute obedience to group leaders. The interpretations and evaluations made by the students at theology faculties about these effects and functions are important because they are educated with the mission of giving direction to the society on religious issues. For this reason, the opinions of these students from different regions have been taken by applying them a questionnaire. According to the data obtained from the study, it is concluded that almost half of the students have not agreed with the belief that religious groups are harmful to the society and that more than half of them have believed that religious groups provided useful services to the people and the society. In addition, almost half of the students (44%) think that religious groups blinded the skills of free thought and criticism of their members. It has been found that 60% of those who stated that they belonged to a religious group are in this opinion.

Anahtar Kelimeler

Religious Group, Religious Community, Faculties of Theology, Students of Faculty of Theology

Kaynakça

• Akarsu, A. (2016). Cemaat Algısı. İstanbul: Cinius Yayınları.
• Aktaş, A. (2014). Tarikatların Toplumsal İşlevi (Diyarbakır Kadiri Tarikatı Örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Amman, T. (2017). Türkiye’de dini grupların anatomisi ve Fetö hareketi. O. Güman ve H. Terzioğlu (Ed.). Dini İstismar Boyutuyla 15 Temmuz Darbe Girişiminin Arkaplanı içinde (ss. 224-235). İstanbul: Orient Basım.
• Arkonaç, S. (1993). Grup İlişkileri. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Balcı, A. (1997). Sosyal Bilimlerde Araştırma: Yöntem, Teknik ve İlkeler. Ankara: Bilgisayar Yayıncılık.
• Baynal, F. (2017). Cemaat ve Tarikat Ekseninde Kadın. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Bilgin, N. (2007). Kimlik İnşası. Ankara: Aşina Kitaplar.
• Brewer, M. (2007). The social psychology of intergroup relations: social categorization, ingroup bias and outgroup prejudice. B. Kruglanski, Arie W. ve H. E. Tory (Ed.). Social Psychology: Handbook of Basic Principles içinde (ss. 695-715). ABD: Guilford Press.
• Büyükkara, M. A. (2007). Dini grup yapılarında dine ilişkin muhtemel anlama ve temsil sorunları. Usul Araştırmaları Dergisi (7), 107-136.
• Cebeci, S. (2017). Öğrenme ve bağlanma ikileminde cemaat ve cemaatçilik. O. Güman ve H. Terzioğlu (Ed.). Dini İstismar Boyutuyla 15 Temmuz Darbe Girişiminin Arkaplanı içinde. (ss. 236-261). İstanbul: Orient Basım.
• Cebeci, S., & Diğerleri. (2019). İlahiyat fakültesi öğrencilerinin dini grup algıları. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (15), 88-113.
• Cengil, M. (2017). Tasavvuf ve tarikatlara yöneliş psikolojisi. İslam Düşünce ve Geleneğinde Kutsiyet, Velayet, Keramet içinde. (ss. 169-180). İstanbul: Kuramer.
• Certel, H. (2003). Din Psikolojisi. Ankara: Andaç Yayınları.
• Düzgüner, S. (2017). Dini gruplara yönelmenin psiko-sosyal analizi. Yusuf Şevki Yavuz (Ed.). Beklenen Kurtarıcı İnancı içinde. (ss. 281-288). İstanbul: Kuramer.
• Efe, A. (2013). Dini Gruplar Sosyolojisi (Isparta örneği). İstanbul: Dönem Yayıncılık.
• Eren, S. (2000). Cemaatsel oluşum ve dinin rolü. Dini Araştırmalar (3/7), 93-112.
• Fitcher, J. (1994). Sosyoloji Nedir?. Nilgün Çelebi (Çev.). Ankara: Attila Kitabevi.
• Gonzalez M. C., & Diğerleri. (2007). Community structure and ethnic preferences in school friendship networks. Physica A: Statistical Mechanics and Its Applications, (379): 307-316.
• Günay, Ü. (1993). Din Sosyolojisi Dersleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Matbaası.
• Günay, Ü. (2000). Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Hoffer, E. (1988). Kesin İnançlılar. Erkıl Günur (Çev.). İstanbul: Akran Yayıncılık.
• Hökelekli, H. (1993). Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Jones, J. W. (2004). Religion, health, and the psychology of religion: how the research on religion and health helps us understand religion. Journal of Religion and Health (43/4), 317- 328.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2010). Günümüzde İnsan ve İnsanlar. (12. Baskı). İstanbul: Evrim Yayınları.
• Karslı, N. (2019). Fetö darbe girişiminin gençlerin din ve cemaat algısı üzerindeki etkisi: Trabzon ilahiyat fakültesi örneği. Bilimname, (37/1), 1187-1210.
• Kınsün, A. (2016). Dini gruplar sosyolojisi. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (4/8), 210-227.
• Koenig, H. G. & Larson, D. B. (2001). Religion and mental health: evidence for an association. International Review of Psychiatry, (13), 67–78.
• Koştaş, M. (1987). Sosyalleşme. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (29/1), 229-334.
• Kurt, A. (2012). Din Sosyolojisi. (2. Baskı). Bursa: Sentez Yayınları.
• Onat, H. (2009). Türkiye’de cemaatler ve kimlik. http://www.hasanonat.net/index.php/88tuerkiye-de-cemaatler-ve-kimlik adresinden elde edildi.
• Özcan, Z., & Doğan, M. (2016). 15 Temmuz darbe girişiminin üniversite öğrencilerinin müslüman algısı üzerindeki etkileri. Turkish Studies, (12/16), 401-422.
• Özel, C. (2012). Türkiye’de Çokkültürlülük Çoğulculuk ve Din. (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Sanay, E. (1985). Genel Sosyoloji. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
• Sarıkaya, M. S. (1998). Cumhuriyet dönemi Türkiye’sinde dinî tarikat ve cemaatlerin yeri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi (3), 93-102.
• Sarıkaya, M. S. (2001). Dinî zihniyetlerimizin oluşumunda dinî tarikat ve cemaatlerin olumsuz izdüşümleri. Arayışlar -İnsan Bilimleri Araştırmaları, (3/56), 45-60.
• Taplamacıoğlu, M. (1983). Din Sosyolojisi: Giriş. (3. Baskı). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Wach, J. (1990). Din Sosyolojisi. Ünver Günay (Çev.). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• Yetik, E. (1996). Tarikatlar ve Dini Hayat. Samsun: Kardeşler Ofset.