Abdurrahman Câmî’nin Çihl Hadis’inin Türkçe Kırk Hadisler Üzerindeki Etkisinin Eğitim Açısından Değerlendirmesi

Yıl 2021, Sayı: 12, 317 - 332, 28.12.2021

Cavit Erdem , Hamit Er

https://doi.org/10.53112/tudear.1006078

Öz

Hicri II. asırdan itibaren yazılmaya başlanan kırk hadisler, zamanla bir geleneğe dönüşmüş ve tarih boyunca çok sayıda kırk hadis kaleme alınmıştır. Kırk hadisler daha çok Hz. Peygamber’in kısa, veciz ve ezberlenmesi kolay hadislerinin seçilmesiyle oluşturulmuştur. İnanç, ibadet ve ahlâk konularıyla birlikte sosyal hayata yönelik dini pratik bilgileri içermesi; dini konularda yeterli bilgi sahibi olmayan geniş halk kitleleri tarafından okunup anlaşılabilir olması gibi nedenlerden dolayı “Kırk Hadisler”’ din eğitimi açısından önemli görülmüştür. Abdurrahman Câmî tarafından yazılan manzum Çihl Hadis’in kırk hadis geleneğinde önemli bir yere sahip olduğunu söyleyebiliriz. Birçok dini ve ahlâki ilkeyi barındıran eserde; örnek bir Müslümanın taşıması gereken vasıfları, ideal bir toplumdaki insani ilişkileri konu alan hadislere yer verilmiştir. Eseri kırk hadis geleneğinde önemli kılan özelliklerden bir tanesi şiir dilini kırk hadis geleneğinde başlatmış olması diyebiliriz. Kırk hadis tarihinde ilk manzum kırk hadis kaleme alan Abdurrahman Câmî, kendisinden sonra yazılan kırk hadislere örnek olmuştur. Osmanlıda etkin bir şekilde kullanılan ve İslami ilimler başta olmak üzere tıptan astronomiye her alanda kullanılan şiir dili, Abdurrahman Câmî sonrası kırk hadislerde yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Şiir dilinin kırk hadislerde kullanılmasıyla beraber Osmanlı ve diğer milletlerden çok sayıda şair, kırk hadis yazmıştır. Kırk hadislerde şiir dilinin kullanılmasıyla beraber az kelimeyle çok şey ifade edilmiş, şiirin ahengiyle hadislerin mesajı hafızada kolayca yer etmiş ve duygulara hitap edilerek insanları etkilemiştir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Kırk Hadis, Eğitim, Abdurrahman Cami

Educational Evaluation of Abdurrahman Cami’s Effect of Cihl Hadith on Turkish Forty Hadiths

Öz

40 Hadith’s works have started to write in Hijri II, and It is turned out to be a tradition. Throughout history, there are a lot of “40 hadith” written. 40 hadith include mostly short, concise, and easy to memorize which is the hadith of the Holy Prophet. 40 Hadith’s include religious practice information about social life along with the subjects of belief, worship, and morality; “Forty Hadith’s” were considered important in terms of religious education, for reasons, for example, being readable and clear by most people who don’t have enough information on religion major. We can say that the poetic Cihl Hadith written by Abdurrahman Cami has an essential place in the Forty Hadith tradition. In that work, there is a lot of religious and moral principles; The hadiths about the qualities that an exemplary Muslim should have and the human relations in an ideal society are included. On the other hand, Cihl Hadith played an influential role in starting the language of poetry in the Forty Hadith tradition. Abdurrahman Cami, who wrote the first forty hadith with the language of poetry in the history of Forty Hadith, serves as a model for Forty Hadith’s written after him. The language of poetry, which was used effectively in the Ottoman Empire and used in every major from medicine to astronomy, especially in Islamic sciences after Abdurrahman Cami. Forty Hadith’s with language with poetry written by Ottomans and other nations. With the use of the language of poetry in the forty hadiths, it was thought to express a lot of things with fewer words, and the hadiths were easily remembered with the harmony of the poem. It affected people by appealing to their emotions.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Forty Hadiths, Education, Abdurrahman Cami

Kaynakça

• Aclûnî, İ. b. M. (1988). Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs (Cilt 1). Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Ahmed b. Hanbel, E. A. Ş. (1992). el-Müsned (Cilt 2). İstanbul: Çağrı.
• Akdoğan, A. (2004). Bireysel ve toplumsal hayatta ahlâka olan ihtiyaç ve islam. Ekev Akademi Dergisi (18).
• Asım, N. Hadis-i Erbain Tercümeleri.
• Aybey, S. (2018). Din eğitimi ve öğretiminde kırk hadis geleneği -Nevevî örneği-. Dilbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 201-228.
• Ayhan, H. (1997). Din eğitimi ve öğretimi. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Bektaş, E. (1990). Nâbî Şerh-i Çihl Hadis-i Nebi -Kırk hadis tercümesi-. Şanlıurfa İli Kültür Eğitim Sanat ve Araştırma Vakfı Yayınları. ss. 7-72. Şanlıurfa: Elif Matbaası.
• Buhârî, M. b. İ. (2008). el-Câmiʿu’s-Sahîh (Sahih-i Buhari). Riyad.
• Câmî. A (1284). Tercüme-i hadis-i erbain. Süleymaniye Kütüphanesi Düğümlü Baba Kısmı. No: 297.2.
• Çetindağ, Y. (2011). Ali Şir Nevâi ailesi, çocukluğu ve eğitimi. İzmir: Kaynak.
• Dağ, B. (2019). Âşık Çelebi’nin Hadîs-i Erbaîn tercümesi (İnceleme-tenkitli metin). Erzincan: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Heysemî, E. H. N. (1967). Mecmau’z-zevâid ve menbau’l-fevâid (Cilt X). Beyrut.
• Hindî, A. b. M. (1979). Kenzü’l-ʿummâl fî süneni’l-akvâl ve’l-efʿâl. Beyrut: Müessetü’r-Risale.
• İbn Mâce, E. A. (1981). Sünen. İstanbul: Çağrı.
• Karahan, A. (1952). Camî’nin Erbaini ve türkçe tercümeleri (Cilt 4).
• Karahan, A. (1954). Türk edebiyatında Arapçadan nakledilmiş kırk hadis tercüme ve şerhleri. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 4.
• Karahan, A. (2002). Kırk Hadis., Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (Cilt 25, s. 468). Ankara: TDV.
• Kaska, Ç. (2020). Abdurrahman Câmî’nin Çihl Hadîs adlı eseri. Akra Kültür Sanat Ve Edebiyat Dergisi, 8(22), 237-254.
• Korkmaz, S. (2001). Nâbî'nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi. Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni. Kayseri: Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili Ve Edebiyatı Bölümü Yayınları.
• Kostü, A. (2019). İmam Nevevî’nin “Kırk Hadis” adlı eserinde değerler eğitimi. Akademik Platform İslami Araştırmalar Dergisi, 3(2), 177-194.
• Köprülü, M. (2003). Edebiyat araştırmaları II. Ankara: Akçay Yayınları.
• Kudâî, E. A. (1968). Müsnedü'ş-şihâb (Cilt I). Beyrut.
• Küçük, S. (1997). Münîf'in kırk hadis tercümesi. Türkoloji Dergisi, 12(1), 89-105.
• Macit, M. (1991). Molla Câmî'nin Osmanlı edebiyatına tesiri-I. Erdem VII, VII(XX), 519-529.
• Miras, K. (1991). Tecrid-i sarîh tercümesi. (Cilt 1). Ankara : Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Müslim, E. H. M. H. (2006). el-Câmiʿu’s-sahîh. Riyad.
• Nâbî, Y. (t.y.) Hadis-i erbain tercümesi. Kayseri Raşid Efendi Kütüphanesi, 1273/1, 2+1b-5a.
• Nesâî, E. A. (1992). Sünen (Cilt 1). İstanbul: Çağrı.
• Nevâî, A. (1311). Terceme-i hadis-i erbain. Atatürk Üniversitesi Kütüphanesi.
• Özdemir, H. (2012). Nâbî'nin kırk hadis tercümesi. Dil ve Edebiyat Araştırmalar Dergisi, (6), 142-153.
• Özsoy, Y. (2019). Ali Şir Nevâî ve Terceme-i hadîs-İ erbaîn adlı manzum hadis tercümesi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Sevgi, A. (1999). Molla Câmî’nin “Erbaîn”i ve Türkçe manzûm tercümeleri. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (5), 1-50.
• Şahin, E. (2007). Klâsik Türk edebiyatında Fuzûlî biyografileri. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 5(9), 507-508.
• Tirmizî, E. İ. (1962). el-Câmiu’s-sahîh. Mustafa Halebi Baskısı.
• Uludağ, S. (2014). Câmi. Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması. Eskişehir: Kültür Başkenti Ajansı (TDKB).
• Yıldız, F. (2013). İslami ilimler, divan edebiyatı ve tasavvuf geleneğindeki yeriyle tarihten günümüze popüler hadis kitapları: Kırk hadisler. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 11(21), 407-455.
• Yüceer, M. (2002). Hadis ilmi açısından Osmanlı manzum hadis edebiyatında yer alan rivâyetler. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Temel İslami Bilimleri Ana Bilim Dalı Doktora Tezi.