Tasavvufta İnsan ve Toplum İnşasına Sosyolojik Bir Bakış: Şeyh Şerafeddin Dağıstanî Hazretleri

Yıl 2023, Sayı: 15, 83 - 104, 28.06.2023

Sema Sağlık

https://doi.org/10.53112/tudear.1231747

Öz

Tasavvufta insan ve toplum inşasına bir örnek olarak verilen Nakşbendi tarikatının Halidî kolunun önde gelen mürşidi Şeyh Şerafeddin Dağıstanî Hazretlerini konu alan çalışmanın ilk bölümünde teorik çerçeve başlığı altında tasavvuf ve tarikatlar; özelde ise Şeyh Şerafeddin Dağıstani Hazretlerinin dini ve sosyo-kültürel hayatı hakkında bilgi verilmiştir. Bu çalışma teorik ve pratik olmak üzere iki şekilde ele alınmıştır. Araştırmanın teorik yönünde kitaplara ve makalelere başvurulmuştur. Tarikatların toplumsal işlevi ile ilgili kitaplar, makaleler, tezler, süreli yayınlar, web sayfaları vb. kaynaklar taranmıştır. Çalışmanın pratik yönünde de katılımlı gözlem tekniği kullanılmıştır. Genel bir değerlendirme yapıldığında tasavvufun bir yaygın eğitim modeli olduğu; insan ve toplum inşasının zemininde icra-i faaliyet gösterdiği söylenebilir. Ayrıca Şeyh Şerafeddin Dağıstani Hazretlerinin Yalova’da yaptığı irşad faaliyetleri ve Kurtuluş Savaşının başladığı yıllarda Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne vermiş olduğu manevî desteğin tarihî önemi büyüktür.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Nakşibendi, Şeyh Şerafeddin Hazretleri.

A Sociological Perspective on Human and Society Construction in Sufism: Sheikh Sharafeddin Dagistani

Öz

In the first part of the study, information about Sufism and sects was given under the title of theoretical framework about Sheikh Şerafeddin Dagestani, the leading master of the Khalidi branch of the Naqshbendi sect, which is given as an example of human and society building in Sufism and in particular, information was given about the religious and socio-cultural life of Sheikh Şerafeddin Dagestani. This study was handled in two ways as theoretical and practical. In the theoretical aspect of the research, books and articles were consulted; resources such as books, articles, theses, periodicals and web pages related to the social function of the Sects were scanned. In the practical aspect of the study, the participatory observation technique was used. When a general evaluation is made, it can be said that Sufism is a model of non-formal education and that it operates on the basis of human and society building. In addition, Sheikh Şerafeddin Dagestani's guidance activities in Yalova and the moral support he gave to the Turkish Grand National Assembly in the years when the War of Independence started were of great historical importance.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Nakşibendi, Şeyh Şerafeddin Hazretleri.

Kaynakça

• Altıntaş, H. (1981). Tasavvuf. AÜİFD, 24(1), 413-423.
• Atacan, F. (1990). Sosyal Değişme ve Tarikat Cerrahiler. Hil Yayınları.
• Atay, T. (1996). Batı’da Bir Nakşî Cemaati: Şeyh Nazım Kıbrısî Örneği. İletişim Yayınları.
• Aydemir, S. (1998). Şeyh-Mürid İlişkisiyle Belirlenmiş Cemaat Şekli Olarak Tarikat (Şanlıurfa-Kadiri-Şeyh Sodey ve Müridleri Üzerine Yapılan Bir Din Sosyolojisi Araştırması) (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bayyiğit, D. D. M. (2003). Din- Siyaset İlişkileri Bağlamında Seçmen Davranışları ve Din. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15(15), 29-37.
• Bice, H. (2017). II. Uluslararası Hacı Bayram-ı Velî Sempozyumu Bildiriler Kitabı 2. (ss. 371-400). Şeyh Şerafeddin Dağıstanî ve TBMM’nin Manevî Tasdiki. Ankara Kalem Neşriyat.
• Bruinessen, M. (2004). Ağa, Şeyh, Devlet. Çev. B. Yalkut. İletişim Yayınları.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail (1990). Sahihu‟l-Buhârî, Daru İbn Kesir, Dımeşk; el-Yemame, Beyrut.
• Burkay, H. (1995). Menâkıb-ı Şerefiyye (Şerâfeddin Hazretleri’nin Ağzından).
• Eraydın, S. (1981). Tasavvuf ve Tarikatlar. Marifet Yayınları.
• Geylani, A. (2007). Tasavvuf Yolu (Başı ve sonu). (Ed. M. E. Başpehlivan). Bahar Yayınları.
• Göktaş, V. (2011). Tasavvufi Terbiyenin Günümüz Din Eğitim-Öğretimine Sunabileceği İmkânlar. AÜİFD, 52(2), 137-155.
• Gölpınarlı, A. (1958). Menakıb-ı Hacı Bektaş-ı Velî. İnkilâp Kitapevi.
• Günay, Ü. & Ecer, V. (1996 ). Toplumsal Değişme Tasavvuf ve Tarikatlar ve Türkiye. Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• Günay, Ü. (2010). Gruplar Sosyolojisi ve Günümüz Türkiye'sinde Dini Gruplar. Toplum Bilimleri Dergisi, 4(7), 7- 52.
• Gürer, D. (2012). İslam Düşüncesinde Tasavvuf, Tasavvuf El Kitabı, (ss. 27- 32), (Ed. Kadir Özköse). Grafiker Yayınları.
• Haksever, A. C. (2012). Tasavvuf Tanımları, Tasavvuf El Kitabı. (ss. 27-32), Ed. Kadir Özköse, Grafiker Yayınları.
• İlmihal, (2008). (15. baskı), C. I. Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kabbani, A. M. (T.Y.). Futuhatu’l-Hakkâniyye Fi Menâgibi Eclâi’s-Silsileti’z-Zehebiyyeti’l-Âliyye, Yutlibe’l-Kitâbe Alâ’l-Ergâmi’t-Tâliye, c. 1-2.
• Kara, M. (2013). Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. (11. Baskı). Dergâh Yayınları.
• Kirman, M. A. (2011). Din Sosyolojisi Terimler Sözlüğü. Rağbet Yayınları.
• Köktaş, M. E. (1993). Türkiye’de Dini Hayat (İzmir Örneği). İşaret Yayınları.
• Küçük, H. (1976). Tarikatlar. TÜRDAV Yayınları.
• Muhaiyedden, M. R. B. (2000). Ölmeden Önce Ölmek İrfan Yolu. M. Demirkaya (Çev.). Zafer Ofset.
• Muslu, R. (2007). Anadolu'da Tasavvuf Yolları. Ensar Neşriyat.
• Öngören, R. (2012). Başlıca Tarikatlar, Tasavvuf El Kitabı. (ss. 253-272), (Ed. Kadir Özköse). Grafiker Yayınları.
• Özalp, A. (1994). Tasavvuf. Şamil İslam Ansiklopedisi. (Ed. A. Ağırakça). C: 7, Akit Gazetesi Yayınları.
• Revnakoğlu, C. S. (2003). Eski Sosyal Hayatımızda Tasavvuf ve Tarikat Kültürü. (Ed. M. D. Bayın ve İ. Dervişoğlu). Kırkambar Kitaplığı.
• Sarıkaya, M. S. (2001). Dinî Zihniyetimizin Oluşumunda Dini Tarikat ve Cemaatlerin Olumsuz İz Düşümleri. Arayışlar. İnsan Bilimleri Araştırmaları, 3(5-6).
• Stjernholm, S. (2005). The Struggle for Purity: Nagshbandi-Haqqani Sufism in Eastren London. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Lund University, Scania.
• Sunar, C. (1966). Tasavvuf ve Kur'an. AÜİFD, 14, 53-65.
• Taftazanî, S. (2010). Şerhu’l-Akâid (İslam Akâidi), Haz.: Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları.
• Tatlılıoğlu, D. (1995). Dini Cemaatlerin Yapısal-Fonksiyonel Analizi; Ankara ve Kayseri İlleri Rifaî Cemaati Örneği, (Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler, Kayseri.
• TBMM (1336). 12.12.2021 tarihinde https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d01/c001/tbmm01001005.pdf adresinden alınmıştır.
• Ülgener, S. F. (2006). Zihniyet ve Din, İslam Tasavvuf ve Çözülme Devri, İktisat Ahlakı. Derin Yayınları.
• Yılmaz, H. K. (2013). Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, (16.Baskı). Ensar Neşriyat.