Nevevî’nin Tahâret Konularında Kabul Görmeyen Tercihleri

Yıl 2024, Sayı: 17, 171 - 195, 28.06.2024

Yusuf Kağanarslan

https://doi.org/10.53112/tudear.1373377

Öz

İmam Şâfiî’den (ö. 204/820) sonra mezhebin gelişmesine ve istikrar kazanmasına katkı sunan âlimlerden birisi de hiç şüphesiz Nevevî’dir (ö. 676/1277). Şâfiî’den sonra mezhep içi tercihlerin çoğalmasıyla birlikte zayıf olan görüşü sahih olanından ayırmak oldukça zorlaşmıştır. Nevevî öncesi başlayıp olgunlaşan tenkîh (ayıklama) çalışmaları kendisiyle ile birlikte en üst seviyeye varmıştır. Nevevî’nin tenkîh faaliyetleri ve mezhebin istikrar kazanmasındaki gayreti inkâr edilemez. Şâfiî mezhebinde önde gelen âlimlerden biri olan Nevevî’nin tercihleri, mezhepte mutemed kabul edilmekle birlikte az da olsa kabul görmeyen ve tartışma konusu olan tercihleri de olmuştur. Ayrıca Nevevî bazen bir konuda iki farklı tercihte bulunabilmiştir. Böyle bir durumda Nevevî’nin görüşleri arasında hangisinin tercih edileceği tespit edilmeye, mezhep içi istikrarın sağlanması açısından da araştırılmaya muhtaçtır. Bu çalışmada, Nevevî’nin tahâret konularında kabul görmeyen tercihleri ele alınmıştır. Bahsi geçen farklı tercihlerin tespiti hem mezhepte öncelikli olan görüşün belirlenmesine hem de mezhebin istikrarına katkı sunacağından bu çalışmaya gerek duyulmuştur. Nevevî’nin kabul görmeyen görüşlerinin tespitinde muteahhirûn (geç dönem) Şâfiî âlimlerinin görüşlerine başvurulmuştur. Bunlardan bilhassa İbn Hacer el-Heytemî (ö. 974/1567) ve Remlî’nin (1004/1596) görüşleri müteahhirûn Şâfiî âlimleri tarafından mezhepte mutemed kabul edilmiştir. Çünkü bunlar ikinci tahrîr/tenkîh çalışmalarında bulunarak Şeyhân’ın (Nevevî ve Râfiî (ö. 623/1226) görüşlerini yeniden araştırmaya tabi tutarak değerlendirmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Muteahhirun, Nevevî, Tercîh, Mutemed, Sahih

Unrecognized Preference of al-Nawawī on The Subject of Cleanliness

Öz

One of the scholars who contributed to the development and stabilization of the sect after Imam Shafi'i (d. 204/820) is undoubtedly al-Nawawī (d. 676/1277). With the proliferation of intra-sect preferences after al-Shāfiʿī, it became very difficult to distinguish the weak opinion from the authentic one. The work of tenkīh (sorting), which started and matured before al-Nawawī, reached the highest level with him. One cannot deny al-Nawawī's efforts in criticism and the stabilization of the madhhab. As one of the leading scholars in the Shafi'i madhhab, al-Nawawī's preferences were accepted as accepted in the madhhab, but he also had a few preferences that were not accepted and were the subject of debate. In addition, al-Nawawī sometimes had two different preferences on a subject. In such a case, it is necessary to determine which of al-Nawawī's views is to be preferred and to be researched in order to ensure stability within the sect. In this study, al-Nawawī's unaccepted preferences on tahārah issues are discussed. Since the determination of these different preferences will contribute both to the determination of the preferred view in the sect and to the stability of the sect, this study is necessary. In determining al-Nawawī's unaccepted views, the opinions of the late Shafi'i scholars were consulted. In particular, the views of Ibn Hajar al-Haytemī (d. 974/1567) and al-Ramlī (1004/1596) were accepted as accepted in the sect by the later Shāfiʿī scholars. This is because they conducted second tahrīr/tanqīh studies and evaluated the views of the Shaykhān (al-Nawawī and al-Rāfi'ī (d. 623/1226)) by subjecting them to re-investigation.

Anahtar Kelimeler

Figh, Muteahhirun, Nawawi, Preference, Mutamad, Sahih

Kaynakça

• Amidî, S. (2003). El-İhkâm fi-usûli’l-ahkâm (C. 4). Dâru’s-Sami’î.
• Askalâni, Ş. (t.y.). Fethu’l-Bârî şerhu’s-Sahîhi’l-Buhârî (C. 1). Dâru’l-Ma’rife.
• Aybakan, B. (2000). Şâfiî Mezhebi. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 38, ss. 233-247). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Bâcûrî, İ. (1999). Hâşiyetu Bâcûrî alâ şerhi İbn-i Kasım alâ metni Ebî Şücâʿ (C. 1). Dârul’Kutubi’l-İlmiyye.
• Beyhakî, E. B. (1991). Ma’rifetu’s-sünen ve’l-âsâr (C. 1). Dâru Kuteybe.
• Beyhakî, E. B. (2003a). es-Sünenü’l-kübrâ (C. 1). Dârul’Kutubi’l-İlmiyye.
• Beyhakî, E. B. (2003b). es-Sünenü’l-kübrâ (C. 4). Dârul’Kutubi’l-İlmiyye.
• Buhârî, E. A. (t.y.-a). el-Câmiʿu’s-sâhîh, el-müsned min hadîsi Resulilahi sallallahu aleyhi ve sellem ve sünenihi ve eyâmihi (C. 1). Mektebetu’s-Selefiyye.
• Buhârî, E. A. (t.y.-b). el-Câmiʿu’s-sâhîh, el-müsned min hadîsi Resulilahi sallallahu aleyhi ve sellem ve sünenihi ve eyâmihi (C. 2). Mektebetu’s-Selefiyye.
• Büceyrimî, S. (1996). Haşiyetu Büceyrimî alâ’l-Hatîb (C. 1). Dârul’Kutubi’l-İlmiyye.
• Cemel, S. (t.y.). Hâşiyetu Cemel alâ şerhi’l-Menheci’t-tullâb (C. 1). Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
• Cüveynî, İ.-H. (1399). el-Burhân fî usûli’l-fıkıh (C. 2).
• Dârekutnî, A. (2004a). Sünenu Dârekutnî (C. 1). Müessetu’r-Risâle.
• Dârekutnî, A. (2004b). Sünenu Dârekutnî (C. 3). Müessetu’r-Risâle.
• Demirî, K. (2004). en-Necmu’l-vahhâc fî şerhi’l-Minhâc (C. 1). Dâru’l-Minhâc.
• Dimyâtî, E. B. (1995). Hâşiyetu İʿantü-t-tâlibîn alâ Fethi’l-müʿîn li şerhi Kurretu’l-ayn (C. 1). Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Ebû Davûd, S. (1997a). Sunenu Ebî Davûd (C. 1). Dâru İbn Hazm,.
• Ebû Davûd, S. (1997b). Sunenu Ebî Davûd (C. 4). Dâru İbn Hazm,.
• Ebû Ğudde, A. (2014). Kiymetü’z-zemen inde’l-ulemâ. Dâru’l-Beşâirü’l-İslamiyye.
• Ehdel, A. M. (2005). Süllemü’l-mute’alimi’l-muhtâc. Dâru’l-Minhâc.
• Elbânî, M. N. (2004). Silsiletü’l-ahâdîsi’d-daifeti ve’l-mavduati, ve eseruha’s-seyyi’ fi’l-ümmeti (C. 8). Mektebetü’l- Ma’ârıf.
• Erdebilî, Y. (2006). Envâr li aʿmâli’l-ebrâr (C. 1). Dâru’d-Diyâ.
• Erdoğan, M. (2011). İslam Hukukunda Ahkâmın Değişmesi. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Eşit, D. (2019). Şâfi’î Fıkıh Usûlünün Gelişimi. Ankara Okulu Yayınları.
• Eşit, D. (2020). Molla Gûrânî’nin Kıyâs Anlayışı. Fecr Yayınları.
• Fîrûzâbâdî, M. M. (t.y.). el-Kamusü’l-mühit (C. 1). Matbaatu’l-Eseriyye.
• Gazzâlî, E. H. M. (t.y.). el-Menhul min ta’likati’l-usûl.
• Ğamrâvî, M. Z. (1987). es-Sirâcü’l-vahhâc şerhu alâ metni’l-Minhâc. Dâru’l-Ceyl.
• Haçkalı, A. (2010). Şâtıbî’de Makâsıd ve Fıkıh Usûlü (Makâsıdî Düşünce ve Delil Teorisine Katkıları). Rağbet Yayınları.
• Hafnâvî, M. İ. (2009). Mustalahâtü’l-fukahâ ve’l-usûliyyîn. Dâru’s-Selâm.
• Hanbel, A. b. (1998). Müsnedü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel (C. 2). Müessesetü’r-Risâle.
• Hasan, H. R. (1998). Mu’cemu usûli’l-fıkıh. Dâru’r-Ravdatü’t-Tâlibîn.
• Husnî, T. (2001). Kifâyetu’l-ahyâr. Dârul’Kutubi’l-İlmiyye.
• İbn Fâris, E.-H. A. (1399). Mu’cemeü mekâyîsi’l-luga (C. 2). Dâru’l-Fikr.
• İbn Hacer el-Heytemî, E.-A. Ş. (t.y.). Tuhfetu’l-muhtâc bi şerhi’l-Minhâc (C. 1). Matbaʿatu, Mustafa.
• İbn Hacer el-Heytemî, E.-A. Ş. (2005). Fethu’l-cevâd bi şerhi’l-irşâd alâ metni’l-irşâd (C. 1). Dârul’Kutubi’l-İlmiyye.
• İbn Manzûr, E.-F. C. (1119). Lisanü’l-Arap (C. 18). Dâru’l-Ma’ârif.
• İbnü’l-Mukrî, Ş. (2013). Ravdü’t-tâlib (C. 1). Dâru’d-Diyâ.
• İsnevî, C. A. (2009). El-Muhimmât fî şerhi’r-Ravdatü’t-tâlibîn ve’r-Râfiî (C. 2). Dâru ibn Hazm.
• Kağanarslan, Y. (2018). Nevevî’nin Şâfiî Fukahâsı Tarafından Kabul Görmeyen Tercihleri [Yayınlanmamış Yüksek lisans]. Van yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kahya, E. (2000). İbnü’n-Nefîs. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 21, ss. 173-176). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Kalyûbî, Ş. A. (1956). Hâşiyetu Kâlyûbî alâ şerhi Celaleddîn el-Mahallî alâ Minhâcü’t-tâllibîn (C. 1). Matbaʿatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî.
• Kavâsımî, E. Y. Ö. (2003). El-Medhal ilâ mezhebi’l-İmami’ş-Şâfiî. Dâru’n-Nefâis.
• Kûhecî, A. (t.y.). Zâdü’l-muhtâç bi şerhi’l-Minhâc (C. 1). eş-Şuûnü’d-Diniyye.
• Kur’ân Yolu Meâli (H. Karaman, M. Çağrıcı, İ. K. Dönmez, & S. Gümüş, Çev.; 5. bs). (2016). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Kurtubî, E. A. (1985). El-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’ân (C. 2). Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
• Mahallî, M. (2013). Kenzü’r-râğibîn şerhu Minhâcü’t-tâlibîn (C. 1). Dâru’l-Minhâc.
• Medenî, M. (t.y.). el-Havaşi’l-medeniyye ala ‘l-mihacu’l-kavim li İbn Hacer el-Heytemi şerhi’l-mukaddimeti’l- hadremiyye (C. 1). Matbatu Mustafa.
• Medenî, M. b. S. (2011). el-Fevâidu’l-medeniyye fî men yüftâ bi kavlihi min eimmeti’ş-şâfiiyye. Dâru’n Nuri’s-Sabbâh.
• Mutçalı, S. (1995). el-Mu’cemü’l-arabiyyü’l-hadîs, (Arapça Türkçe sözlük). Dağarcık yayınları.
• Müslim, b. H. (1998). Sahîhu Müslim. Beytu’l-Efkâri’d-Devliyye.
• Nesâî, E. A. (t.y.). Sunenu Nesâî. Mektebetu’l-Maʿarif.
• Nevevî, E. Z. (t.y.-a). el-Mecmû’ şerhu’l-Mühezzeb (C. 1). Mektebetü’l-İrşâd.
• Nevevî, E. Z. (t.y.-b). el-MecmûʿŞerhu’l-Muhezzeb (C. 2). Mektebetu’l-İrşad.
• Nevevî, E. Z. (1926a). el-Minhâc şerhu sahîhi Müslim (C. 8). el-Matbaʿatu’l-Mısriyye.
• Nevevî, E. Z. (1926b). el-Minhâc şerhu sahîhi Müslim (C. 4). el-Matbaʿatu’l-Mısriyye.
• Nevevî, E. Z. (1926c). el-Minhâc şerhu sahîhi Müslim (C. 3). el-Matbaʿatu’l-Mısriyye.
• Nevevî, E. Z. (1988). Tehrîru elfâzi’t-tenbîh ev lugatu’l-fıkhi. Dâru’l-Kalem.
• Nevevî, E. Z. (1992). Kitabu’t-tahkîk. Dâru’l-Cîl.
• Nevevî, E. Z. (1996). Tashîhu’t-tenbîh. Müessesetü’r-Risâle.
• Nevevî, E. Z. (2003). Ravdatü’t-tâlibîn (C. 1). Dâru’l-Alemi’l-Kutub.
• Nevevî, E. Z. (2005). Minhacü’t-tâlibîn. Dâru’l-Minhâc.
• Özdemir, İ. (2016). Fıkıh Usûlünde Ta’lîl Tartışmaları (Hicrî IV-VIII. Asırlar. Rağbet Yayınları.
• Özen, Ş. (2011). Tercih. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 40, ss. 484-487). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Râzî, F. M. (t.y.). el-Mahsûl fî ilmi usûli’l-fıkıh (C. 5). Müessesetü’r-Risâle.
• Remlî, E. A. Ş. (2002). Nihayetü’-muhtâc ilâ şerhhi’l-Minhâc, (Haşiyetü Şibrâmilisî ve Reşidî ile beraber) (C. 1). Daru’l-kutubi’l-ʿİlmiyye.
• Remlî, Ş. M. (t.y.). Fetâvâ (C. 1). y.y.
• Şabân, Z. (t.y.). Usûlu’l-fıkhî’l-İslâmî. el-Mektebetu’l-Henîfiyye.
• Şâfiî, M. (t.y.-a). el-Umm (C. 1). Dâru’l-Vefâ.
• Şâfiî, M. (t.y.-b). el-Umm (C. 2). Dâru’l-Vefâ.
• Şâfiî, M. (t.y.-c). el-Umm (C. 10). Dâru’l-Vefâ.
• Şirbînî, H. (1997). Muğni’l-muhtaç (C. 1). Dâru’l-Ma’rife.
• Şirvânî, A. (1996). Hâşiyetu Şirvânî alâ Tuhfetu’l-muhtâc bi şerhi’l-Minhâc (C. 1). Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Tirmizî, E. İ. (t.y.). el-Camiʿu’s-sahîh (Sunenu Tirmîzî),. Mektebetu’l-Maʿarif.
• Zekeriyâ el-Ensârî, M. (t.y.). Esne’l-metâlib fî şerhi Ravdü’t-tâlib (C. 1). y.y.
• Zekeriyâ el-Ensârî, M. b. A. (1998). Fethu’l-vahhâb bi şerhi’l-Menheci’t-tullâb (C. 1). Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Zerkeşî, B. (1992). el-Behrü’l-mühit fi usûli’l-fıkıh (C. 6). Dâru’s-Safve.
• Zeydan, A. (2006). el-Veciz fî usûli’l-fıkh. Müessesetü’r-Risâle.
• Zühaylî, M. (2012). el-Veciz fî usûli’l-fıkh. Dâru’l-Fikr.