Faith and Human Psychology in the Views of Seyyid Ahmet Arvasi

Yıl 2024, Sayı: 17, 293 - 319, 28.06.2024

Fatma Balcı Arvas

https://doi.org/10.53112/tudear.1476434

Öz

Seyyid Ahmet Arvasi is one of the important thinkers who grew up in the Republican Era. He is a great intellectual with important works in the fields of education, politics, philosophy, psychology, sociology and religion. The main purpose of the study is to determine Arvasi's views on psychology and the psychology of religion, and to analyze his thoughts on the psychology of faith and human psychology. This study was conducted using the document analysis method, one of the qualitative research methods. In the study, the subject of human psychology and faith in the works of Seyyid Ahmet Arvasi was discussed and examined from the perspective of religious psychology. According to the results obtained, it was determined that Seyyid Ahmet Arvasi discussed the subject on the basis of faith and value phenomena while discussing human psychology. He based his analyzes on human psychology on human morality. Arvasi produced an antithesis against the views of behaviorism with the view that humans naturally tend to believe. Contrary to modern approaches that evaluate humans from a materialist and positivist perspective, his emphasis on the mystical, spiritual and religious aspects of humans and his statement that this aspect of humans is related to intelligence, not the mind that serves materialism, showed that he made a cognitive evaluation about religion. Arvasi said that faith is the only way for human development and progress, and for reaching the level of evolution that humanist psychology calls self-actualization, and that this path can be walked by nurturing spiritual experiences.

Anahtar Kelimeler

Psychology of religion, human psychology, psychology of faith, Seyyid Ahmet Arvasi, spirituality

Seyyid Ahmet Arvasi’nin Görüşlerinde İman ve İnsan Psikolojisi

Öz

Seyyid Ahmet Arvasi, Cumhuriyet Dönemi’nde yetişen önemli mütefekkirlerden biridir. Eğitim, siyaset, felsefe, psikoloji, sosyoloji ve din alanlarında önemli eserleri olan büyük bir fikir adamıdır. Çalışmanın temel amacı, çok yönlü bir kişiliğe sahip olan Arvasi’nin psikoloji ve din psikolojisi ile ilgili görüşlerini tespit etmek, iman psikolojisi ve insan psikolojisine dair düşüncelerini analiz etmektir. Bu çalışma nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi metodu kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çalışmada Seyyid Ahmet Arvasi’nin eserlerinde insan psikolojisi ve iman konusu din psikolojisi bakış açısıyla ele alınıp incelenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre Seyyid Ahmet Arvasi’nin insan psikolojisini ele alırken iman ve değer olguları temelinde konuyu tartıştığı tespit edilmiştir. İnsan psikolojisi ile ilgili analizler yaparken insan ahlakını temel almıştır. Arvasi, insanın fıtri olarak inanma eğiliminde olduğu görüşü ile davranışçılığın görüşlerine karşı antitez üretmiştir. İnsanı materyalist ve pozitivist bir bakış açısıyla değerlendiren modern yaklaşımlara karşı insanın mistik, manevi ve dini yönlerine vurgu yapması ve insanın bu yönünün materyalizme hizmet eden akılla değil zeka ile ilişkili olduğunu söylemesi din ile ilgili bilişsel bir değerlendirme yaptığını göstermiştir. Arvasi insanın gelişmesi ve ilerlemesi, hümanist psikolojinin kendini gerçekleştirme diye adlandırdığı tekamül derecesine ermesi için imanın tek yol olduğunu söyleyerek bu yolun ruhi yaşantıların beslenmesi ile yürüneceğini söylemiştir.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, insan psikolojisi, iman psikolojisi, Seyyid Ahmet Arvasi, maneviyat.

Kaynakça

• Aka, M. (2020). Dine ve kültüre duyarlı psikolojik danışmanlık-I: Manevi danışmanlık perspektifinden kuramsal analizler. Türk Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi, 2, 201-233.
• Akçay, M. (2005). Gazzali’de ruh tasavvuru. Dini Araştırmalar, 7(21), 87-115.
• Alper, H. (2002). İmanın psikolojik yapısı. Rağbet Yayınları.
• Arvas, F. A., & Er, Ş. (2021). Arvâsî seyyidleri hânedânı ve hazret-i şeyh allâme seyyid Fehîm-i Arvâsî “Kuddise Sirruh”. Kutupyıldızı Yayınları.
• Arvasi, S. A. (1980). Kendini arayan insan. Başak Yayınları.
• Arvasi, S. A. (1982). Diyalektiğimiz ve estetiğimiz. Türkmen Yayınevi.
• Arvasi, S. A. (1989a). Size sesleniyorum 1: Türkiye Gazetesi’ndeki yazıları. Model Yayınları.
• Arvasi, S. A. (1989b). Size sesleniyorum 2: Türkiye Gazetesi’ndeki yazıları. Model Yayınları.
• Arvasi, S. A. (1991a). Hasbihâl 2. Burak Yayınları.
• Arvasi, S. A. (1991b). Türk İslâm ülküsü 2. Burak Yayınevi.
• Arvasi, S. A. (1992). İlm-i Hâl. Burak Yayınevi.
• Arvasi, S. A. (1994a). İnsan ve insan ötesi. Burak Yayınevi.
• Arvasi, S. A. (1994b). Türk İslâm ülküsü 1. Burak Yayınevi.
• Arvasi, S. A. (1994c). Türk İslâm ülküsü 3. Burak Yayınevi.
• Bahadır, A. (2002). İnsanın anlam arayışı ve din. İnsan Yayınları.
• Baymur, F. B. (2004). Genel psikoloji. İnkılap Kitabevi.
• Budak, A. (2021). Bir İslam sosyolojisi denemesi: Seyyid Ahmed Arvasi’nin İlm-i Hal adlı eseri. Amasya İlahiyat Dergisi, 17, 183-220.
• Cüceloğlu, D. (2006). İnsan ve davranışı. Remzi Kitabevi.
• el-Muhasibi, H. (1998). Er-Riaye/Nefs muhasebesinin temelleri (H. Küçük & Ş. Filiz, Çev.). İnsan Yayınları.
• El-Isfahani, R. (2007). Müfredat: Kur’an kavramları sözlüğü (Y. Türker, Çev.). Pınar Yayınları.
• Ferah, N. (2023). Dindışı ölüm ötesi arayışında insan ve arzuları: San Junipero örneği. Dini Araştırmalar 26(64), 311- 338.
• Frankl, V. E. (2007). Duyulmayan anlam çığlığı (S. Budak, Çev.). Öteki yayınları.
• Freud, S. (2002). Metapsikoloji haz ilkesinin ötesinde ego ve id ve diğer çalışmaları (E. Kapkın & A. T. Kapkın, Çev.). Payel Yayınları.
• Freud, S. (2009). Haz ilkesinin ötesinde: Ben ve id (A. Babaoğlu, Çev.). Metis Yayınları.
• Freud, S. (2012). Totem ve tabu (K. Şipal, Çev.). Say Yayınları.
• Gürel, E. & Tat, M. (2010). Çoklu zekâ kuramı: Tekli zekâ anlayışından çoklu zekâ yaklaşımına. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(11), 336-356.
• Hökelekli, H. (2011). Din psikolojisi. Diyanet Vakfı Yayınları.
• Hökelekli, H. (2008). Ölüm, ölüm ötesi psikolojisi ve din. Dem Yayınları.
• İbn Manzur, E. F. C. M. M. (1990). Lisânü’l-ʿarab. (C. 13). Der Sadır.
• Kılavuz, A. S. (2004). Anahatlarıyla islam akaidi ve kelama giriş. Ensar Neşriyat.
• Kıran, İ. (2021). Aristokrat Kürt aileler: Arvasiler. Kurdiyat, 3, 119-144.
• Köse, A. (2000). İman. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 22, ss. 214-216). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kuvancı, M. (2009). Bir gönül dostu Seyyid Ahmet Arvasi. Bilgeoğuz Yayınları.
• Maslow, A. H. (2001). İnsan olmanın psikolojisi (O. Gündüz, Çev.). Kuraldışı Yayınları.
• Onur, H. (2011). Seyyid Ahmet Arvasi kronolojisi. Biyografi Net Yayınları.
• Onur, H. (2020). Asrın yesevisi Seyyid Ahmet Arvasi. Biyografi Net Yayınları.
• Pargament, K. I. (1997). The psychology of religion and coping: theory, research, practice (Revised ed. edition). The Guilford Press.
• Routledge C., Ostafin B., Juhl J., Sedikides C., Cathey C., Liao J. (2010). Adjusting to death: the effects of mortality salience and self-esteem on psychological well-being, growth motivation, and maladaptive behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 99(6), 897-916.
• Schultz, D. P., & Schultz, S. E. (2007). Modern psikoloji tarihi (Y. Aslay, Çev.). Kaknüs Yayınları.
• Seligman, M. E. P. (2007). Gerçek mutluluk (S. K. Akbaş, Çev.). HYB Yayınları.
• Tarhan, N. (2019). İnanç psikolojisi ve bilim: Ruh, beyin ve akıl üçgeninde insanoğlu. Timaş Yayınları.
• Taylı, A. (2018). Ahlak gelişimi. İçinde Ş. Işık (Ed.), Eğitim psikolojisi (ss. 175-212). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2023). https://sozluk.gov.tr/. (Erişim tarihi: 31.12.2023).
• Uludağ, S. (2006). Nefis. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 32, ss. 526-529). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.