History teachers' experiences on peace education

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 174 - 194, 29.10.2022

Cahide Kayış , Akif Pamuk

https://doi.org/10.17497/tuhed.1076040

Öz

The aim of this research is to find out the views of history teachers on peace education. The research consists of four sub-problem sentences. For this purpose, teachers' opinions were sought on the contribution of history teaching/history textbooks/values and historical thinking skills to peace education. At the same time, teachers' experiences in history lessons are also included in the context of peace education. The study group of the research consists of 19 history teachers working in public and private schools affiliated to the Ministry of National Education in various districts of Istanbul. In this study, the qualitative research method was preferred, and Phenomenology (phenomenology) was chosen from qualitative research designs in order to reveal the experiences of the teachers who may be a party to the problem of the research. The data of the research consists of teacher opinions obtained through interviews and focus group interviews. The data were recorded with a voice recorder and transcribed. Content analysis and descriptive analysis methods were used in the analysis of the data obtained. Findings reveal that teachers generally think that history teaching can contribute positively to peace education. In the context of the contribution of history textbooks to peace education, teachers have expressed that they can contribute both positively and negatively. When the experiences of history teachers in history lessons are examined, the categories of student prejudices, students' belonging to their identity, students' collective memory, and choosing sides have emerged. Among these categories, student prejudices and belonging to student identities have a high frequency. Considering the historical thinking skills, it comes to the fore that peace education will contribute positively to the research skills based on historical empathy and inquiry, and to the value of respect within the scope of values.

Anahtar Kelimeler

peace education, history teaching, history textbook, historical thinking skills, values

Tarih öğretmenlerinin barış eğitimi hakkındaki deneyimleri

Öz

Bu araştırmanın amacı tarih öğretmenlerinin barış eğitimine dair görüşlerini ortaya koymaktır. Araştırma dört alt problem cümlesinden oluşmaktadır. Bu amaçla tarih öğretiminin/ tarih ders kitaplarının/ değerlerin ve tarihsel düşünme becerilerinin barış eğitimine katkısı hakkında öğretmen görüşlerine başvurulmuştur. Aynı zamanda barış eğitimi bağlamında öğretmenlerin tarih derslerindeki deneyimlerine de yer verilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu İstanbul ilinin çeşitli ilçelerinde Millî Eğitim Bakanlığına bağlı devlet okullarında ve özel okullarda görev yapan 19 tarih öğretmeni oluşturmaktadır. Bu araştırmada nitel araştırma yöntemi tercih edilmiştir ve araştırmanın problemine taraf olabilecek öğretmenlerin probleme ilişkin yaşantılarını ortaya koymak amaçlı nitel araştırma desenlerinden fenomenoloji (olgubilim) seçilmiştir. Araştırmanın verilerini görüşme ve odak grup görüşmesi ile elde edilen öğretmen görüşleri oluşturmaktadır. Veriler ses kayıt cihazı ile kayıt altına alınmış ve yazıya aktarılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde içerik analizi ve betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Bulgular, öğretmenlerin genel olarak tarih öğretiminin barış eğitimine olumlu katkı sağlayabileceği görüşünde olduklarını ortaya koymaktadır. Tarih ders kitaplarının barış eğitimine katkısı bağlamında da öğretmenler hem olumlu hem olumsuz yönde katkısının olabileceği yönünde görüş bildirmişlerdir. Tarih öğretmenlerini tarih derslerindeki deneyimlerine bakıldığında ise öğrenci ön yargıları, öğrencinin kimliğine aidiyeti, öğrencinin kolektif hafızası ve taraf seçme kategorileri ortaya çıkmıştır. Bu kategorilerden frekansı yüksek olan öğrenci ön yargıları ve öğrenci kimliklerine olan aidiyetidir. Tarihsel düşünme becerilerine bakıldığında barış eğitiminin tarihsel empati ve sorgulamaya dayalı araştırma becerisine, değerler kapsamında ise saygı değerine olumlu katkı sağlayacağı ön plana çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

tarih ders kitapları, tarihsel düşünme becerileri, değerler, barış eğitimi, tarih eğitimi, tarih ders kitapları

Kaynakça

• Akyol, C. (2015). Sekizinci sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersindeki barış eğitimi algılarının incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aktaş, Ö. (2012). Tarih eğitiminde savaş ve barış: Ortaöğretim öğrencilerinin savaş ve barış konularıyla ilgili bilgilerinin ve tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Alpargu, M., Şahin, E. ve Yazıcı, S. (2016). Teaching history and ıts contribution to peace . International Journal of Social Inquiry, 2 (2), s. 199-214.
• Balcı, A. (2011). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem Akademi.
• Batti, Ö. (2016). Güncel olayların sosyal bilgiler dersinde kullanımının öğrencilerin akademik başarı ve barış değer düzeylerinin gelişimine etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Berg, L. B. ve Lune, H. (2015). Odak grup görüşmesi (Çev. H. Aydın). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (s.189-222). Konya: Eğitim.
• Bozgöz, A. (2017). Ortaokul 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde ilkçağ tarihi konularından Kadeş Antlaşmasının barış eğitimi kapsamında ve öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Coşkun, Y. (2012). İlköğretim programlarında barış eğitimi ve barış eğitimine ilişkin öğretmen görüşleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Damırchı, E. S. (2014). Barış eğitimi programının yedinci sınıf öğrencilerinin çatışma çözme ve iletişim becerilerine etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demircioğlu, İ. H. ve Mutluer, C. ve Demircioğlu, E. (2009). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının barış eğitimi hakkındaki görüşleri: KTÜ Fatih Eğitim Fakültesi örneği. Fen Sosyal ve Çevre Eğitiminde Son Gelişmeler Sempozyumunda sunulan bildiri, Giresun Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 18-20 Kasım. 08.03.2022 tarihinde https://www.academia.edu/11354403/ adresinden alınmıştır.
• Doğanay, B. (2018). Okul öncesi çocuklarına yönelik yayımlanan hikâye kitaplarının barış eğitiminin temel kavramları açısından incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Egan, K. (2010). Eğitimli zihin bilişsel araçlar anlama süreçlerimizi nasıl şekillendirir? (Çev.F. Keser). 1. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
• Ekinci, B. (2010). Diyarbakır'ın Eğil ilçesi ve köylerinde ilköğretim kademesinde görev yapan öğretmenlerin benlik saygıları, çatışma stilleri ve empati düzeylerine barış eğitimi programının etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ersoy, F. (2016). Fenomenoloji. A. Saban, A. Ersoy (Edt.), Eğitimde nitel araştırma desenleri (51-111). Ankara: Anı. Goleman, D. (2011). Duygusal zeka. İstanbul: Varlık.
• Göktürk İnce, F. (2014). Barışçıl yaşam becerileri temalı eğitim programının okul öncesi dönem çocuklarının sosyal uyum ve becerilerine etkisinin incelenmesi (Malatya ili örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Galtung, J. (1985). Twenty-five years of peace research: ten challenges and some responses.Journal of Peace Research, 22, s. 141-158.
• Halçe, B. (2018). Barış eğitimi programının ilköğretim öğrencilerinin ayrımcılık eğilimlerine etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Kartaltepe, O. (2014). Okul öncesi öğretmenlerinin barış eğitimine yönelik görüşlerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kaya, B. ve Topçu, E. (2017). Sosyal bilgiler öğretmenliği öğrencilerinin dost ve düşman ülke algıları. Journal of Education and Practice, 8, 3, s. 48-56.
• Kerem A., E. ve Kamaraj, I. (2006). Erken çocukluk dönemi 'barış' değerine evrensel bir bakış. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, s. 81-93.
• Memişoğlu, H. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının barış ve barış eğitimine ilişkin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (USBES Özel Sayısı I), s. 151-175.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2016). Ortaöğretim Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ders kitabı. Ankara: Top.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Ortaöğretim tarih dersi öğretim programı. Ankara. 06.12.2021 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx adresinden alınmıştır.
• Mutluer, C. (2016). Sosyal bilgiler dersinin barış eğitimindeki yeri: sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri, Route Educational and Social Science Journal, 3(1), s. 62-74).
• Pamuk, A. (2014). Kimlik ve tarih: kimliğin inşasında tarihin kullanımı. İstanbul: Yeni İnsan.
• Pamuk, İ. (2021). The use of “Anne Frank- A History For Today” exhibition as an example of out-of-school history education in training of history teachers. International Journal of Education Technology and Scientific Researches, 6(15), s. 1040-1081.
• Patton, Q. (2014). Nitel araştırmada stratejik temalar (M. Bütün, S. Beşir Demir,Çev.). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri (s.387). Ankara: Pegem Akademi.
• Safran, M ve Ata, B. (2006). Barışçı tarih öğretimi üzerine çalışmalar; Türkiye’de tarih ders kitaplarında Yunanlılara ilişkin kullanılan dil ve Yunanlılara ilişkin öğrenci görüşleri. Tarih eğitimi makale ve bildiriler. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Sağkal, A. S. (2011). Barış eğitimi programının ilköğretim 6. sınıf öğrencilerinin saldırganlık eğilimleri, empati düzeyleri ve barışa ilişkin görüşleri üzerindeki etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Sağkal, A. S. (2015). Barış eğitimi programının dokuzuncu sınıf öğrencilerinin şiddete yönelik tutumları, sosyal problem çözme becerileri ve sınıf iklimi üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Şimşek, A. (2011). Giriş ya da Heredotos’tan bugüne tarih yazımına kısa bir bakış. V. Engin, A. Şimşek (Edt), Türkiye’de tarih yazımı (s.2-3) İstanbul: Yeditepe.
• Tekeli, İ. (2014). Tarih yazıcılığı ve öteki kavramı üzerine düşünceler- Tarih eğitimi ve tarihte “öteki” sorunu 2.uluslararası tarih kongresi tebliğler (s.1-6). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Yıldırım A. ve Şimşek H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yıldırım, T. (2014). Meşrutiyet’ten günümüze tarih ders kitaplarında Türk kimliğinin inşası (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.