VATİKAN NÜSHASINA GÖRE RİSĀLETÜ’N-NUSHİYYE’NİN DİL VE İMLA ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE BAZI TESPİTLER

Yıl 2022, , 342 - 381, 30.12.2022

Ayberk Kurtgel

https://doi.org/10.30568/tullis.1184395

Öz

Türk tasavvuf kültürünün temsilcilerinden biri olan Yūnus Emre, verdiği eserlerin düşünsel niteliği bakımından Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Risāletü’n-Nusḥiyye de bu eserlerden biridir. Yūnus Emre Dı̇̄vānları arasında, içerisinde Risāletü’n-Nusḥiyye barındıran; Süleymaniye Kütüphanesi Fatih Bölümü, Karaman, Yahya Efendi, Nuruosmaniye, Bursa, Avusturya (Viyana) ve Murad Molla Kütüphanesi nüshaları mevcuttur. Sözü edilen nüshalar üzerinde birçok çalışma yapılmıştır. Bunların yanı sıra, bu çalışmanın konusunu oluşturan, 1953’te ilk kez Ettore Rossi tarafından Vat. Turco 226 künye bilgisiyle varlığından bahsedilen Vatikan nüshası da Risāletü’n-Nusḥiyye içermektedir. Vatikan nüshası, 31 beyitlik dibaceden sonra 563 beyitlik Risāletü’n-Nusḥiyye’den oluşmaktadır. Eser, Hicrı̇̄ 1038’de (Miladı̇̄ Ocak/Şubat 1629) tamamlanmıştır. Eserin temellük kaydında, Yūsuf bi-Ḥekı̇̄mbaşızāde ve musahhih olarak da ʿAbdu’l-faḳı̇̄r es-Seyyid Muḥammed Maʿṣūm ʿAlı̇̄zāde’nin adı geçmektedir. Ortadaki silik kısımda ise Muḥyiddı̇̄n [es-]Seyyid ʿAbdülḳādirü’l-Geylānı̇̄ yazmaktadır. Bu çalışmada, Vatikan nüshasındaki Risāletü’n-Nusḥiyye’nin, dil ve imla konusundaki farklılıkları ve kusurları, ağırlıklı olarak Fatih nüshasıyla karşılaştırılarak incelenmiştir. Fatih nüshasında olmayan veya Vatikan nüshasında incelediğimiz bir sözcüğün, Fatih nüshasında benzer bir karşılığının bulunmadığı durumlarda, diğer nüshalardan yararlanılmıştır. Diğer nüshalardan örneklerin verildiği yerlerde yine, ilgili beytin Fatih nüshasındaki karşılığına da yer verilmiştir. İncelemeler sonucunda; 39 maddede birtakım sözcük ve sözcük öbeğinde yazım, 14 maddede de kimi sözcük ve sözcük öbeğinde harekeleme farklılığı olduğu tespit edilmiştir. 10 maddede ise bazı Arapça sözcüklerde uzun ünlülerde tasarruf yapıldığı, bazı sözcüklerin başında ve son hecesinde de ses değişikliklerinin olduğu bulgusuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, Risâletü’n-Nushiyye, Divan, Vatikan nüshası, Süleymaniye Kütüphanesi, tasavvuf, dil ve imla, Ettore Rossi

ACCORDING TO VATICAN COPY SOME DETECTIONS ON LANGUAGE AND SPELLING FEATURES OF RISĀLETÜ’N-NUSHIYYE

Öz

Yūnus Emre, one of the representatives of Turkish sufism culture, has an important place in Turkish literature in terms of the intellectual quality of his works. Risāletü’n-Nusḥiyye is one of these works. Among the Dı̇̄wāns of Yūnus Emre, which includes the Risāletü’n-Nusḥiyye; there are copies of Süleymaniye Library Fatih Department, Karaman, Yahya Efendi, Nuruosmaniye, Bursa, Austria (Vienna) and Murad Molla Library. Many studies have been carried out on the aforementioned copies. In addition to these, The Vatican copy that creates the subject of this study, whose existence is first mentioned with Vat. Turco 226 imprint information in 1953 by Ettore Rossi, also includes Risāletü’n-Nusḥiyye. The Vatican copy consists of the Risāletü’n-Nusḥiyye of 563 couplets, after the preamble of 31 couplets. The work was completed in Hijri 1038 (Gregorian January/February 1629). In the seizin record of the work, there is the name of Yūsuf bi-Ḥekı̇̄mbaşızāde and also the name of ʿAbdu’l-faḳı̇̄r es-Seyyid Muḥammed Maʿṣūm ʿAlı̇̄zāde is mentioned as a corrector. In the faint part in the middle, it is written Muḥyiddı̇̄n [es-]Seyyid ʿAbdülḳādirü’l-Geylānı̇̄. In this study, the differences and defects of the Risāletü’n-Nusḥiyye in the Vatican copy, in terms of language and spelling, were mainly compared with the Fatih copy. In cases where a word that is not in the Fatih copy or that we have studied in the Vatican copy does not have a similar equivalent in the Fatih copy, other copies were used. Where examples from other copies are given, the equivalent of the relevant couplet in the Fatih copy is also included. As a result of the investigations; It was detected that in some words and word phrases have different writing in 39 items, also in some words and word phrases have with a vowel point differently in 14 items. In 10 items, in long vowels were saved in some Arabic words, and sound changes were observed in the beginning and ultima of some words.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, Risâletü’n-Nushiyye, Diwan, Vatican copy, Süleymaniye Library, sufism, language and spelling, Ettore Rossi

Kaynakça

• Avşar, Z. (2021). Yûnus Emre, Nasihatler Kitabı, Risâletü’n-Nushiyye. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Babacan, V. (2013). Yûnus Emre’nin Risâletü’n-Nushiyye’si ve Dîvân’ı (Giriş-İnceleme-Metin-Dizin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gölpınarlı, A. (1992). Yunus Emre ve Tasavvuf. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Gölpınarlı, A. (2010). Yunus Emre, Divân ve Risâletü’n-Nushiyye. İstanbul: Derin Yayınları.
• Günay, U. ve Horata, O. (2004). Yunus Emre, Risâletü’n-Nushiyye. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Köksal, M. F. (2021). Yunus Emre Dîvânı’nın Yeni Bulunduğu İddia Edilen Nüshası Üzerine. Zemin, s. 1, 198-209.
• Rossi, E. (1953). Dei Manoscritti Turchi Della Biblioteca Vaticana, Vaticani - Barberiniani - Borgiani - Rossiani - Chigiani. Vaticano: Biblioteca Apostolica Vaticana.
• Tatçı, M. (1990). Yunus Emre Dîvanı II - Tenkitli Metin. Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Tatçı, M. (1991). Yunus Emre Dîvanı, Risâletü’n-Nushiyye III - Tenkitli Metin. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Tatcı, M. (2021). Yûnus Emre’den Yolcuya Öğütler-Risâletü’n-Nushiyye Şerhi. İstanbul: H Yayınları.
• İnternet Kaynakları
• Anadolu Üniversitesi Uluslararası Yunus Emre ve Dünya Dili Türkçe Bilgi Şöleni. (2021). Erişim adresi: https://www.anadolu.edu.tr/duyurular/uluslararasi-yunus-emre-ve-dunya-dili-turkce-bilgi-soleni-1620122616
• Biblioteca Apostolica Vaticana. Manuscript-Vat.turc.226. Erişim tarihi: 14.08.2022, https://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.turc.226
• Büke, H. (02.06.2021). Yunus Emre ve Vatikan Nüshası, Türkoloji Söyleşileri, Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=Aim-VSRY_iQ
• Büke, H. (2022, 21 Nisan). Geçen yıl Mayıs ayı içerisinde duyurduğumuz “Yunus Emre Dîvânı Vatikan Nüshası” çalışmamız Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Yayınları arasından Cumhurbaşkanımız Sn. Recep Tayyip Erdoğan’ın önsözüyle 2 cilt halinde çıktı.++ [Tweet]. Erişim adresi: https://twitter.com/himmet_buke/status/1517226859246891010 İletişim Başkanlığı Yayınları. (2022). Erişim tarihi: 04.10.2022, Erişim adresi: https://www.iletisim.gov.tr/turkce/yayinlarimiz
• Tatçı. M. (2013). Yûnus Emre. Erişim tarihi: 14.08.2022, https://islamansiklopedisi.org.tr/yunus-emre
• Türk Tarih Kurumu. Tarih Çevirme Kılavuzu. Erişim tarihi: 14.08.2022, https://www.ttk.gov.tr/tarih-cevirme-kilavuzu/
• Uzun, M. İ. (1993). Câmiu’l-Meânî. Erişim tarih: 14.08.2022, https://islamansiklopedisi.org.tr/camiul-meani
• Yavuz, Y. Ş. (1991). Ayne’l-Yakīn. Erişim tarihi: 14.08.2022, https://islamansiklopedisi.org.tr/aynel-yakin
• Yavuz, Y. Ş. (1997). Hakka’l-Yakīn. Erişim tarihi: 14.08.2022, https://islamansiklopedisi.org.tr/hakkal-yakin
• Yavuz, Y. Ş. (2000). İlme’l-Yakīn. Erişim tarihi: 14.08.2022, https://islamansiklopedisi.org.tr/ilmel-yakin