Çocuk Edebiyatı Bağlamında Ömer Seyfettin'in Kaşağı Öyküsüne Göstergebilimsel Bir Yaklaşım

Yıl 2024, , 80 - 104, 30.08.2024

Mustafa Emek

https://doi.org/10.30568/tullis.1527800

Öz

Yazınsal okuma klasik şekilde yapıldığında edebi metinlerin temel anlamıyla sınırlı kalmaktadır. Yazarlar tarafından sunulan ve yüzey yapıda kalan sınırlı, temel anlamla yetinildiğinde okuma eylemi tam olarak gerçekleşmemektedir. Ulaşılan bu durağan ve oldukça sınırlı anlam her okumada tekrarlandığında yazınsal metinlere duyulan ilgi de azalmaktadır. Ancak bu türler yüzey yapıdan derin yapıya çok boyutlu anlam yapılarına uygun biçimde okunduğunda daha işlevsel olmaktadırlar. Ayrıca yazınsal metinlere yönelik bu türde yapılan okumalarda her seferinde yeni anlamlara ulaşma ihtimali de ortaya çıkmaktadır. Okur süreçte yazar ve metin kadar aktif olmaktadır, metnin yeniden üretilmesine katkı sağlamaktadır. Bu çalışmanın amacı Ömer Seyfettin’in Kaşağı öyküsünü göstergebilimsel yöntemi kullanarak çözümlemektir. Çalışma nitel araştırma deseniyle tasarlanmıştır. Araştırma yöntemi olarak doküman analizi kullanılmıştır. Araştırma verilerinin toplanmasında ve analizinde göstergebilimsel çözümleme, eyleyenler modeli, doküman analizi ve içerik analizinden yararlanılmıştır. Yapılan çözümlemenin sonunda öyküde yalancılık ve iftira gibi ahlaki olmayan değerler üzerinden doğruluk, şefkat, merhamet, hoşgörü, empati kurma gibi ahlaki değerlerin önemine vurgu yapıldığı görülmüştür. Ayrıca insanın yalan ve iftira ile ceza almaktan kurtulsa bile içindeki vicdan azabının onun için en büyük ceza olacağı öyküde tespit edilen anlam boyutları arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Algirdas Julien Greimas, derin yapı, eyleyenler modeli, metinlerle Türkçe öğretimi, Türkçe eğitimi, yüzey yapı.

Etik Beyan

Bu çalışmanın, etik kurul izni gerektirmeyen, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim.

Kaynakça

• Aktaş, E., ve Yurt-Uzuner, S. (2017). Çocuk edebiyatı açısından Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde çocuğa göre olmayan unsurlar. International Online Journal of Educational Sciences, 9(1), 207-223.
• Alangu, T. (2010). Ömer Seyfettin ülkücü bir yazarın romanı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Albez, C. (2009). Türk millî eğitiminin genel amaçları bağlamında Ömer Seyfettin’in eserlerindeki çocuk imgesi. (yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Argunşah, H. (2009). Milli edebiyat. Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı 1839-2000 (s.183-236) içinde. Ankara: Grafiker Yayınları. 5. Baskı.
• Aydemir, C. (1989), Ömer Seyfettin ve hikâyelerinde eğitim değerleri. (yayınlanmamış doktora tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Barthes, R. (2009). Yazı ve yorum (3. Baskı). (T. Yücel, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Barthes, R. (2016). Göstergebilimsel serüven, (M.-S. Rifat, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Başay, A. C., ve Öğretir-Özçelik, A. D. (2018). Kaşağı adlı hikâyenin aile içi iletişim ve iletişim çatışmaları açısından incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(1), 429-456.
• Beyitoğlu, Y. K. (2018). İdeal bir toplum yaratmak Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde toplumsal eleştiri. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 3(1), 26-54.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak Kılıç E., Akgün Ö. E., Karadeniz Ş. ve Demirel F. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (14. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Creswell, J. W. (2002). Educational research planning, conducting, and evaluating quantitative. New Jersey: Prentice Hall Upper Saddle River.
• Cunbur, M. (1992). Ömer Seyfettin’in hayatı ve eserleri. Doğumunun Yüzüncü Yılında Ömer Seyfettin (2. Baskı) (s. 1-18) içinde. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Dayanç, M. (2020). Kaşağı örneğinden hareketle çocuk bakış açısının izini sürmek. Bahtiyar Aslan (Haz.),Vefatının 100. Yılında Ömer Seyfettin Sempozyumu Bildirileri (s. 25-36) içinde. Balıkesir: Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Derrida, J. (1982). Margins of philosophy (A. Bass, Çev.). United Kingdom: The Harvester Press. Dilidüzgün, S. (2005). Eğitsel bir bakış açısıyla Ömer Seyfettin ve Kaşağı. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 11-24.
• Doğrucan, M. F. (2018). Ömer Seyfettin’de bilim ve felsefe algısı. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(1), 203-216.
• Enginün, İ. (1992). Ömer Seyfettin’in hikâyeleri. Doğumunun Yüzüncü Yılında Ömer Seyfettin (2. Baskı) (s. 37-49) içinde. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Eziler-Kıran, A. (2010). Çağdaş bir düşünme biçimi olarak göstergebilim. Dilbilim, 2(2), 1-16.
• Fiske, J. (2023). İletişim çalışmalarına giriş, (S. İrvan, Çev.) (6. Baskı). İstanbul: Pharmakon Kitap.
• Geçgel, H. ve Sarıçan, E. (2011). Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde çocuk ve eğitim teması. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 164-175.
• Göktürk, A. (2023). Okuma uğraşı (8. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Göre, Z. ve Özkan, F. B. (2023). Ömer Seyfettin’in Kaşağı hikâyesi üzerine metindilbilimsel bir inceleme. International Journal of Language Academy, 11 (5), 395-1419.
• Günay, V. D. (2002). Göstergebilim yazıları. İstanbul: Multilingual Yayıncılık.
• Güneş, A. (2012). Çağdaş bir çözümleme yöntemi göstergebilim. E-Journal of New World Sciences Academy, 7(2), 31-43.
• Güneş, F. (2013). Türkçede metin öğretimi yerine metinle öğrenme. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6, 604-637.
• Halliday, M. A. K. (1978). Language as social semiotic The social interpretation of language and meaning. London: Edward Arnold Press.
• Hodge, R., and Kress, G. (1988). Social semiotics. Ithaca and New York: Cornel University Press.
• İşeri, K. (2008). Ömer Seyfettin'in Yüz Akı öyküsünün gösterge bilimsel çözümlemesi. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 5(3), 117-139.
• Kaplan, M. (2004). Başını vermeyen şehit. Hikâye Tahlilleri (10. Baskı) (s. 52-70) içinde. İstanbul: Dergâh Yayınları. Kavcar, C. (1999). Edebiyat ve eğitim (Genişletilmiş 3. Baskı). Ankara: Engin Yayınevi.
• Kerman, Z. (1998). Ömer Seyfettin ve Batı edebiyatı. Yeni Tük Edebiyatı İncelemeleri (s. 355-368) içinde. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kıran, Z., ve Eziler-Kıran, A. (2007). Yazınsal okuma süreçleri. İstanbul: Seçkin Yayıncılık.
• Kocapınar, P. (2019). Ömer Seyfettin ve Sait Faik’in dil ve üslupları üzerine. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (19), 343-366.
• Mert-Duran, C. N. (2017). Dil ve edebiyat öğretiminde söylem Ömer Seyfettin'in İlk Cinayet hikâyesi örneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4(12), 582-589.
• Moran, B. (2003). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Önder-Erol, P. (2014). Bir toplumsal göstergebilim alanı olarak dil. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(31), 207-214.
• Parlatır, İ. (1992). Genç Kalemler hareketi içinde Ömer Seyfettin. Doğumunun Yüzüncü Yılında Ömer Seyfettin (2. Baskı) (s. 87-11) içinde. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Polat, T. (1991). Ortaokullarda Türkçe Türkçe dersleri I. Ş. Özil ve N. Tapan (Yay. Haz.), Türkiye'nin Ders Kitapları Ortaöğretim Ders Kitaplarına Eleştirel Bir Yaklaşım (s.15-33) içinde. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Polat, T. (2012). Yazınsal metinler ve yabancı dil olarak Almanca öğretimi. Studien Zur Deutschen Sprache Und Literatur (8), 181-190.
• Rifat, M. (2009). Göstergebilimin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları.
• Saussure, F. (1978). Genel dilbilim dersleri. (B. Vardar, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Seale, B. E. (1981). An evaluation of the cultural content of ESL reading textbooks. (unpublished dissertation thesis). The Florida State University College of Education, United State of America.
• Seyfettin, Ö. (2019). Kaşağı. Bütün Hikâyeleri (3. Baskı) (s. 1110-1114) içinde. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Şimşek, T. (2020). Ömer Seyfettin ve çocuk edebiyatı. Bahtiyar Aslan (Haz.),Vefatının 100. Yılında Ömer Seyfettin Sempozyumu Bildirileri (s. 271-288) içinde. Balıkesir: Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2005). Türk edebiyatında cereyanlar. Edebiyat Üzerine Makaleler (7. Baskı) (s. 104-129) içinde. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tuncer, H. (2001). Ömer Seyfettin. Meşrutiyet Devri Türk Edebiyatı (s. 221-260) içinde. İstanbul: Ders Kitapları Anonim Şirketi.
• Tural, S. (1984). Ömer Seyfeddin’in hayatı ve eserleri. Doğumunun Yüzüncü Yılında Ömer Seyfettin (s. 9-39) içinde. İstanbul: Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Turna, M. (2020). Kaşağı hikâyesinin psikanalitik edebiyat kuramına göre incelenmesi. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 20(1), 189-206.
• Ustaoğlu, P. (2006). Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde çocuğa görelik açısından olumluluklar ve olumsuzluklar. (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yücel, T. (2005). Yapısalcılık. İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Yüksel, G. T. (2008). 9-11 yaş grubu çocukları için Ömer Seyfettin’in öyküleriyle ilgili bir değerlendirme. (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.