TÜRKİYE’DE CÖNKLER ÜZERİNE YAPILAN ÇALIŞMALARA DAİR

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 1, 37 - 53, 29.06.2016

Meltem Yılmaz

https://doi.org/10.30568/tullis.256318

Öz

Milletlerin geleceği, bugünün ve dünün değerleri üzerine kurulur. Sağlam bir gelecek oluşturmak için, düne ait kültürel unsurların gün yüzüne çıkarılıp değerlendirilmesi gerekir. Türk halk kültürü ve edebiyatı sahasında geçmişe ait değerleri barındıran en önemli eserlerden birisi de cönklerdir. Oluşumunu ve gelişimini halkın içinde tamamlayan, zamanın tüm olumsuz şartlarına direnerek günümüze kadar gelebilen cönkler, Âşık edebiyatı, Tasavvuf edebiyatı, Halk edebiyatı, Halk bilimi ve Klasik edebiyat gibi edebiyat biliminin farklı dallarına kaynaklık ederler. Genelde halk şairlerinin şiirlerini ihtiva etmekle birlikte yer yer Klâsik edebiyatımıza mensup şairlerin şiirlerini de ihtiva eden cönklerde, halkın tarihi, yaşam biçimi, gelenek görenek ve inanışlarına dair de birçok malzeme bulunur. Bu bakımdan cönkler, sözlü edebiyat araştırmalarında yeni malzemeler çıkarma ve bu malzemeleri araştırmacıların dikkatlerine sunma da önem arz ederler.

Cönklerin, iç ve dış özellikleri araştırmacılar tarafından incelendiğinde, Türk kültürü, tarihi, edebiyatı ve sanatına dair birçok önemli bilgiye ulaşılabilir. Bu açıdan cönklerdeki şiirlerden hareketle devrin şiir anlayışı, popüler şairleri / şiirleri, edebi zevki, saz şairlerinin ya da divan şairlerinin hiç bilinmeyen şiirlerine de ulaşılabilir. Zengin dil özellikleri ile cönkler, yazıldıkları devirlerin ağız özelliklerini, mahallî kelime, deyim ve atasözlerini de barındırırlar. Dolayısıyla cönkler, geçmişten günümüze Türk dilinde ortaya çıkan değişmeleri de gösteren kaynak niteliğinde eserlerdir. Deyim yerindeyse cönkler Halk şiirimizin özü, gözesi ve aynı zamanda bütün bir birikimi, hazinesidir.

Türk edebiyatının en önemli yazılı kaynaklarından olan cönkler üzerine bugüne kadar birçok çalışma yapılmıştır. Yapılan çalışmalarda cönkler, şekil, muhteva, önem gibi farklı açılardan incelenmiş ve ele alınmıştır. Bu yazıda Türkiye’de cönkler üzerine yapılan yayımların, belli başlıları hakkında, çalışmaların yayım yılları esas alınarak özlü tanıtımları yapılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Cönk, cönklerin önemi, yazılı kaynak, Türk halk kültürü, Türk edebiyatı.

Anahtar Kelimeler

Cönk, Türk halk kültürü, Türk edebiyatı

Kaynakça

• ALTINOK, Baki Yaşa (2008). Pehlivanlı Türkmen Aşireti Cönkleri, Ankara: Ahi Kitap Yayınları.
• DİZDAROĞLU, Hikmet (1978). Karacaoğlan’ın Bir Şiiri Üstüne: Cönklerin Güvenirlik Derecesi III. Türk Folklor Araştırmaları, (343) (Şubat), 8231-8234.
• GÖRKEM, İsmail (1995). Adana Mıntıkası Maarif Mecmuası’nda Yayımlanan Cönklerle İlgili Yazılar, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, (1-2), 73-76.
• GÜNAYDIN, Yusuf Turan (2005). İnsan Dedesinin Cönkünü Tahrif Eder Mi?, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (36), 287-289.
• KOZ, M. Sabri (1993). Adana Mıntıkası Maarif Mecmuası (Çukurova’da Memleket-Memleket Çukurova’da) ve Halk Kültürü Bakımından Önemi, Adana Valiliği- Çukurova Üniversitesi II. Uluslararası Karacaoğlan-Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu 20-24 Kasım 1991. Adana: Çukurova Üniversitesi Yayınları, 417-437.
• KOZ, M. Sabri (2004). Cönkler: İçtenlik ve Sonuç, Kitap-lık: Babil Kulesi (Ücretsiz ek), (77), 14-19.
• KÖKSAL, M. Fatih (2012). Şiir Mecmularının Önemi ve ‘Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi (MESTAP). Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII: Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı (haz. Hatice Aynur, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, Selim S. Kuru, Ali Emre Özyıldırım), İstanbul: Turkuaz Yayınları, 409-431.
• SULAR, Umut Ömer (2006). Halk Bilgisi Haberleri ve Çorumlu Dergilerinin Konu ve Eğitim Açısından Karşılaştırılarak İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• ŞAHİN KAYALIK, Duygu (2015). ‘Cönk’ Terimi ve Cönkler Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi, Turkish Studies, Volume 10 (12) (Summer), 709-726.
• ÜLKÜTAŞIR, M. Şâkir (1967). Halk Edebiyatı Araştırmalarında Cönklerin Değeri, Türk Kültürü, (60) (Ekim), 905-907.
• YARDIMCI, Mehmet (1987). Halk Şiirinde Şairlere Maledilişlerin ve Tabşırma Benzerliklerinin Yarattığı Karışıklıklarla Cönklerden Kaynaklanan Yanılgılar, III. Uluslararası Türk Halk Edebiyatı Semineri 7-9 Mayıs 1987. Eskişehir: Yunus Emre Kültür Sanat ve Turizm Vakfı Yayınları, 425-432.
• YILDIRIM, Dursun (2013). El Yazması Bir Kitap Türü: Cönk / Cöng (Kayıp Saraybosna Cöngü Bağlamında), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• http://mecmualar.tr.gg/MESTAP-Projesi-Hakk%26%23305%3Bnda.htm.