Öz
Erken dönem mizah ve
eğlence edebiyatını içeren kaynaklar doğru analizlerle değerlendirildiğinde,
toplumların zaman ve mekân farklılığına rağmen gülme paydasında bir araya
geldikleri görülmektedir. Duygu ve zevklerin evrenselliği prensibi, tarih
boyunca Türk kültürünü de oldukça etkilemiş ve diğer kültürlerin mizah
malzemeleri, özgün edebiyatımız içerisinde yoğrularak renkli figürler ortaya
çıkarılmıştır. Dini, coğrafi ve sosyal etkenler göz önünde bulundurulduğunda
Türk mizahının en çok etkilendiği kültürlerin Arap ve Fars kaynaklı olduğu
görülmektedir.
Çalışmamızda; Arap ve Fars edebiyatı kaynaklı İslami
mizah malzemesinin Türk mizahını nasıl etkilediği tespit edilip örneklerle
açıklanmıştır. Bu etkileşimi yakından ilgilendiren Fârisî edip Avfî'nin (ö.
629/1232) kendisinden önceki Arap edebiyatı eserlerinden derlemiş olduğu Cevâmiu'l-Hikâyât
ve Levâmiu'r-Rivâyât isimli eseri çalışmamızın temel kaynağı olarak
belirlenmiştir. Müellifin bu eserine kaynaklık eden Arap edebiyatı eserleri ve
15. yüzyılda Osmanlı Türkçesine yapılan tercüme nüshaları da incelenmek
suretiyle bu üç kadim medeniyet arasındaki mizah etkileşimi ortaya konulmaya
çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ÂBÎ, Ebû Sa‘d Mansûr b. el-Hüseyn (2004), Nesrü’d-Dürr fi’l-Muhâdarât, thk. Hâlid Abdülğanî Mahfûz, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye.
- AVFÎ, Sedîdüddîn Muhammed b. Muhammed (625/1228), Cevâmi'u'l-Hikâyât ve Levâmiu’r-Rivâyât (El Yazması), Paris: Bibliotheqe Nationale, Ancien Fonds Person, No: 75.
- CÂHİZ, Ebû Osman (1988), Kitâbü’l-hayevân (nşr. Muhammed ‘Abdusselâm Hârûn), Beyrut: Dârü’l-cîl - Dârü’l-fikr.
- CELÂLZÂDE, Sâlih Çelebi (965/1558), Tercüme-i Câmi'u'l-Hikâyât ve Levâmiu’r-Rivâyât (El Yazması), İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Türkçe Yazmaları, No: R 1085-R 1086.
- ÇİFTÇİ, Hasan (1998), “Klâsik İslâm Edebiyatında Hiciv Ve Mizah”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, s. 139-162.
- DURMUŞ, İsmail (2005), “Mizah”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA).
- GÜNDAY, Hüseyin (2013), Klasik Arap Edebiyatında Mizahi Karakterler, Bursa: Emin Yayınları.
- Hasan TAŞDELEN/Şener ŞAHİN (2009), Kur’ân’la Nükte (Kur’ân-ı Kerim’e Dayalı Nükte Kültürü),İstanbul: Emin Yayınları.
- HUSRÎ, el-Kayravânî (1987), Cem‘Ul-Cevâhir fi'l-Mülah ve'n-Nevâdir (thk. Ali Muhammed el-Becâvî), Beyrut: Dârü'l-cîl.
- İBN HANBEL, Ahmed, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybani (1998), Müsnedu el-İmam Ahmed b. Hanbel, Beyrut, Müessesetü’r-Risâle.
Ayrıntılar
| Bölüm | Makaleler |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Cilt: 2 Sayı: 1 |
