HÜSREV Ü ŞİRİN MESNEVİSİ VE FERHAD İLE ŞİRİN HİKȂYESİ'NİN METİNLERARASILIK KURAMINA GÖRE İNCELENMESİ

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 2, 77 - 99, 27.12.2017

Seda Menteş

https://doi.org/10.30568/tullis.351362

Cited By: 1

Öz

ÖZET

Sasani hükümdarlarından
adaletiyle nam salmış Nuşinrevan'ın torunu ve Hürmüz Şah'ın oğlu Hüsrev-i Perviz'in
aşk ve kahramanlık maceralarının anlatıldığı Husrev ü Şîrin mesnevisi, ilk olarak İran şairlerinden Firdevsi'nin
Şehnâme adlı eserinde yer alır. Şehnâme'de manzum olarak işlenen eser
ilk olarak XI. yüzyılda Senai tarafından kaleme alınmış olmakla birlikte asıl
edebi değerine XII. yüzyılda İran şairlerinden Nizami ile ulaşmıştır.

Nizami'nin
kaleme aldığı bu manzum eser, Türk edebiyatında da büyük ilgi görmüştür. Eser,
hem Türk hem de İran edebiyatında Ferhad u Şirin, Ferhadname gibi adlarla
birçok şair tarafından yeniden kaleme alınmıştır. XV. yüzyılda Anadolu
sahasında bu eseri kaleme alan şairler arasında olan Şeyhi, mesnevi nazım
şeklinde kaleme aldığı eserine Husrev ü Şîrin
adını vermiştir. 6944 beyitten oluşan eser, Sultan II. Murad'a sunulmuştur.

Hüsrev ü Şirin
mesnevisi destanlarla roman arasında bir geçiş türü olan halk hikâyelerinde
Ferhad ile Şirin olarak yer edinmiştir. Bu halk hikâyelerinin belirleyici
özelliği olan nazım-nesir karışımı Ferhad ile Şirin hikâyesinde de
bulunmaktadır. Yazma ve basma birçok nüshası olan bu hikâye araştırmacılar
tarafından Arap-Acem kaynaklı olarak kabul edilmiştir.

Kaleme alınan
bir metnin kendisinden önceki metinlerden bağımsız olamayacağını ortaya koyan
metinlerarasılık kuramı, metin incelemelerinde kendisini göstermektedir. Hüsrev
ü Şirin mesnevisi de Ferhad ile Şirin hikâyesi de kaynağını İran edebiyatından almakla
birlikte aralarında değişim ve dönüşümler bulundurmaktadırlar. Bu çalışmada
aynı kaynaktan beslenen eserler arasındaki değişim ve dönüşümler metinlerarasılık
kuramına göre ortaya konulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Mesnevi, Hüsrev ü Şirin, Halk Hikâyesi, Ferhad ile Şirin, Metinlerarasılık Kuramı

Kaynakça

• Kaynakça AKTULUM, Kubilay (1999). Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Öteki Yayınları. ALBAYRAK, Nurettin (2005). "Türk Halk Hikâyelerinin Genel Özellikleri, Tasnifi ve Taş Baskısı Halk Hikâyelerine Bazı Katkılar". Osmanlı Araştırmaları, 26 (26): 39-49. DEVELLİOĞLU, Ferit (2013). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları. DOĞAN, Ahmet (2007). "Eski Türk Edebiyatı'nda Hüsrev ü Şirin ve Hüsn ü Aşk". Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 5 (9): 389-400. GÜNEŞ, Mustafa (2014). "Kütahyalı Şeyhî'nin Hüsrev ü Şîrîn'i". Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (Kütahya Özel Sayısı):1-6. İPEKTEN, Haluk (2005). Eski Türk Edebiyatında Nazım Şekilleri ve Aruz. İstanbul: Dergâh Yayınları. KANAR, Mehmet (2011). Hüsrev ile Şirin. İstanbul: Say Yayınları. KARTAL, Ahmet (2013). Doğunun Uzun Hikâyesi. İstanbul: Doğu Kütüphanesi. PARLATIR, İsmail (2014). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi. Şemseddin Sami (1996). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları. ŞENTÜRK, Ahmet Atilla-KARTAL Ahmet (2013). Üniversiteler İçin Eski Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları. TİMURTAŞ, Faruk K. (1961). "İran Edebiyatında Husrev ü Şirin ve Ferhâd ü Şirin Yazan Şairler". Şarkiyat Mecmuası, (4): 99-108. TİMURTAŞ, Faruk K. (1980). Şeyhî ve Husrev ü Şîrin'i. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi. TDK (Türk Dil Kurumu) (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. TÜRKMEN, Fikret (1998). "Hikâye". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 488-491. ÜNVER, İsmail (1986). "Mesnevî". Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Özel Sayı II, 52 (415-416-417): 430-563. YILAR, Ömer (2014). Halk Hikâyesi Olarak Ferhâd ile Şirin. Ankara: Pegem Akademi. YILAR, Ömer (2016). Yemliha'dan Camasbnâme'ye Lokman Hekim'den Günümüze Şahmaran. Ankara: Pegem Akademi.