16. YÜZYIL ŞAİRİ HAYRETÎ’NİN YAYIMLANMAMIŞ İKİ GAZELİ VE BU İKİ GAZEL ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 15 - 38, 24.06.2020

Karden Karakoç

https://doi.org/10.30568/tullis.743139

Cited By: 1

Öz

16. yüzyıl, klasik Türk edebiyatının zirve isimlerinin yetiştiği bir dönemdir. Bu dönemin en büyük şairlerinden biri de Hayretî’dir. Vardar Yenicesi’nde doğan Hayretî, Mevlevî şeyhi Yûsuf-ı Sîneçâk’in kardeşidir. Mutasavvıf bir kişiliğe sahip Hayretî, önce Şeyh İbrahim Gülşenî’ye intisap etmiş daha sonra da Bektaşîliği benimsemiştir. Ömrünün sonuna doğru gözlerini kaybeden Hayretî’nin mürettep bir divanı vardır. Hayretî Divanı’nı Mehmet Çavuşoğlu ve M. Ali Tanyeri yayımlamıştır. Tezkire yazarlarının değerlendirmelerine göre âşıkane, halk zevkine uygun, sade ve hoşa giden gazelleri olan Hayretî’nin şiirlerine pek çok mecmua ve kısmen de cönklerde rastlamak mümkündür. Bu şiirlerden bazıları şairin divanında mevcutken bazıları ise şairin divanında yoktur.
Şair tezkireleri, tarihi ve biyografik kaynaklar tarandığında 16. yüzyılda yaşamış başka bir Hayretî mahlaslı Divan şairine henüz rastlanmamıştır. Milli Kütüphane 06 Mil Yz A 3291 numaralı şiir mecmuasında Hayretî mahlasıyla kayıtlı 28 gazel bulunmaktadır. Bu gazellerden 3’ü Mehmet Çavuşoğlu ve M. Ali Tanyeri’nin hazırladığı Hayretî Divanı’nda bulunmamaktadır. Hayretî Divanı’nda bulunmayan 3 gazelden 1’i daha önce yapılan makale çalışmasıyla yayımlanmıştır. Bu çalışmada mecmuada Hayretî mahlasıyla kayıtlı olan ve daha önce hiçbir çalışmayla yayımlanmayan 2 gazelin şekil ve muhteva özellikleri incelenerek, Hayretî’nin Divanındaki diğer şiirlerle mukayesesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hayretî, Hayretî Divanı, gazel, şiirmecmuası

Kaynakça

• Arı, A. (1987). Hayretî Divanı’nda Sevgili ve Sevgilinin Fizikî Yapısı ile İlgili Özellikleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Ayan, H. (2014). Nesîmî: Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanı’nın Tenkitli Metni, TDK Yayınları. Ankara.
• Aydemir, Y. (2007). Metin Neşrinde Mecmuaların Rolü ve Karşılaşılan Problemler. Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları, II (3), s. 122-137.
• Canım, R. (2018). Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, Ankara: KTB. Yayınları, e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/60327,latifi-tezkiretussuara-ve-tabsiratun-nuzamapdf.pdf?0.
• Çavuşoğlu, M. (1977). Yahyâ Bey Dîvânı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Çavuşoğlu, M. ve Tanyeri, M. A. (1981). Hayretî Divan Tenkidli Basım, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, (http://groups.yahoo.com/group/metinbankasi, Dec. 31. 2004 versiyonu).
• Çeltik, H. (2013). Rumeli Şairlerinin Şiir Dünyası, Kurgan Edebiyat Yay., Ankara.
• Çınarcı, M. N. (2015). Söz Meydanında İki Hükümdar: Kanunî Sulltan Süleyman’ın ve Şah Tahmasb’ın Müşâ’aresi, Tarih Okulu Dergisi, S. 8, s.187-210.
• Demirel, Ş. (2003). 16.yüzyıl Divan Şairlerinden Hayretî ve Devriyye Benzeri Bir Gazelinin Açıklaması, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.13/1, s.89-100.
• Gıynaş, K. A. (2017). Pervâne Bey Mecmuası, KTB. Yayınları, Ankara, www.kulturturizm.gov.trhttp://ekitap.kulturturizm.gov.tr.
• Gök, S. (2017). 16. Yüzyıl Şâiri Hayretî’nin Yayımlanmamış Bir Gazeli ve Bu Gazelin Şâirin Divanındaki Gazelleriyle Mukâyesesi, Journal of Turkish Language and Literature, V.3, ıssue:1, s. 84-98.
• Gök, S. (2017). Hayretî Divanı Sözlüğü (Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara.
• Gökkaya, R. (2017). 16. Asır Şairlerinden Seyrî ve Dîvân’ı, Süleyman Demirel Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Gölpınarlı, A. (2014). Nesîmî, Usûlî, Rûhî, Kapı Yayınları, İstanbul.
• Gürbüz, A. İ. (2018). Mecmû’atü’l-Letâif ve Sandûkatü’l-Maârif (İnceleme-Tenkitli Metin-Şair ve Şiir Dizini), KTB. Yayınları, Ankara, www.kulturturizm.gov.trhttp://ekitap.kulturturizm.gov.tr.
• Gürbüz, M. (2018). Sulṭân-ı Ḫūbâna Münasib Eş’âr (İnceleme-Metin-Şair ve Şiir Dizini),KTB.Yayınları,Ankara,www.kulturturizm.gov.trhttp://ekitap.kulturturizm.gov.tr.
• Güven, H. F. (1988). Hayretî Divanı’nda Kozmik Âlem ve Zaman, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• İpekten, H, Kut G., İsen M., Ayan H., Karabey T. (2017). Sehî Beg Heşt Bihişt, Ankara: KTB Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56165,hest-bihistpdf.pdf?
• İsen M. (1990). Usûlî Dîvânı, Ankara: Akçağ Yayınları, (http://groups.yahoo. com/ group/metinbankasi, Dec. 31. 2004 versiyonu).
• İsen, M. (2017). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, KTB Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55739,kunhul-ahbarin-tezkire kismpdf.pdf?0
• Karakoç, K. (2019). Milli Kütüphane 06 Mil Yz A 3291 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuasının Transkiripsiyonlu Metni ve Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi’ne (Mestap) Göre Tasnifi, Korkut Ata Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Osmaniye.
• Kesik, B. (2015). Kanunî’nin Şah Tahmasb’ın Gazeline Cevabı, Sosyal Bilimler Dergisi The Journal Of Social Science, S. 2, s.203-210.
• Kesik, B., Pehlivan Z. ve Şengül, E. (2015). Bir Şiir Mecmuasından Hareketle Muhibbî’nin Yayımlanmamış Şiirleri, İnternational Journal of LanguageAcademy. V. 3/1, s.361-373.
• Kılıç, F. (2018). Meşâ’irü’ş-şu’arâ, Ankara: KTB. Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59036,asik-celebi-mesairus-suarapdf.pdf?0
• Köksal, M. F. (2009). Seyyid Nesîmî’nin Yayımlanmamış Şiirleri, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, s.50.
• Köksal, M. F. (2017). Edirneli Nazmî Mecma‘u’n-Nezâ’ir (İnceleme- metin), KTB.Yayınları,Ankara,www.kulturturizm.gov.trhttp://ekitap.kulturturizm.gov.tr.
• Köprülü, M. F. (2003). Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara, Akçağ Yay., s. 397.
• Mecmua, Ankara Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 485.
• Mecmua, Ankara Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 3291.
• Öztoprak, N. (1986). Hayretî Divanı’nda Bitkiler, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Sarı, M. (1986). Hayretî Divanı’nda Maddi Kültür Unsurları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ens. Ankara, s. 33.
• Solmaz, S. (2018). Gülşen-i Şuʿarâ, Ankara: KTB. Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56733,ahdi-gulsen-i-suarapdf.pdf?0
• Sungurhan, A. (2017). Tezkîretü’ş-Şu’arâ. Ankara: KTB. Yayınları, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1 83504/kinalizade- hasancelebi-tezkiretus-suara.html.
• Süreyya, M. (1311). Sicill-i Osmani, C. 2. (haz. Akbayar, N. ve Kahraman, S. A., 1996), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yay., s. 663.
• Tarlan, A. N. (1945). Hayâlî Bey Dîvânı, İstanbul Üniveritesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Tarlan, A. N. (1992). Necâtî Beg Dîvânı, Ankara: MEB
• Tatçı, M. (1986). Hayretî Divanı’nda Din ve Tasavvuf, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Tatçı, M. (1998). Hayretî’nin Dinî-Tasavvufî Dünyası, Kültür Bakanlığı Yay. Ankara.
• Tatçı, M. (1998). “Hayretî”, İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, C.17, İstanbul, s.61-62, https://islamansiklopedisi.org.tr/hayreti.
• Temizkan, M. (1986). Hayretî Divanı’nda Âşık, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Timurtaş F. K. (1976). Küçük Eski Anadolu Türkçesi Grameri, Türkiyat Mecmuası, (C.18), İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü Yayınları, İstanbul, s. 331-368.
• Yavuz, K. ve Yavuz, O. (2016). Muhibbî Dîvânı Bütün Şiirleri (İnceleme-Tenkitli Metin), İstanbul: Bilnet Matbacılık.