EİNFÜHLUNG(ÖZDEŞLEYİM) VE TANPINAR’IN DÜNYASININ DİBACESİ: “BURSA’DA ZAMAN”

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 46 - 60, 30.04.2024

Nükhet Gedik

https://doi.org/10.30568/tullis.1435262

Öz

Sanat eserleri uzun uğraşlar sonucunda ortaya çıkan yapılardır. Bu yapıların karakteristik özellikleri yoğun bir anlam sarmalına sahip olmalarıdır. Sanatkârın pek çok sahada elde ettiği bilgi ve tecrübeyi muhtevasında barındıran bu yapılar aynı zamanda sanatçının kendini ifade etme biçimidir. Einfühlung(Özdeşleyim) kuramı, insanın sanat, edebiyat ve sosyal hayat içerisinde obje, nesne ve bilimum tabiat unsurlarıyla kurduğu ilişki neticesinde kendi duygu ve düşünce dünyasını bu unsurlar üzerinden görünür kılmasıdır. Teksif edilmiş bir dikkat ve ihatalı bir bakışı imleyen Einfühlung(Özdeşleyim), özne ile süje arasındaki psişik bir durumu ihtiva eder. Özdeşleyimde sanatkâr, nesneler dünyasına kişilik kazandırarak onun kimliğinde kendini anlatır. Tanpınar gibi estet bir sanatkâr Bursa’da Zaman’da kendi ruh halini objeler dünyasının varlığıyla özdeşleştirerek vermiştir. Bursa’nın tarihî geçmişine, kendi dönemlerinde inşa edilmiş eserler üzerinden yolculuk yapar. Bu yolculukta tarihî eserleri kendi duygu ve düşüncelerine göre kurgulayan Tanpınar, onlarla özdeşleyim halinde fetih devirlerinin saf neşesini terennüm eder. Özne ile süje arasında gelişen bu estetik sublimasyonda sanatkâr nesneler vasıtasıyla kendini farklı şekillerde ifade etme imkânı bulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Tanpınar,, Bursa'da Zaman, Einfühlung (Özdeşleyim), Özne, Suje, Obje

Kaynakça

• Ayvazoğlu, B. (1995). Aşk Estetiği, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Ayvazoğlu, B. (1999). Sîretler ve Sûretler, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Bachelard, G. (2006). Su ve Düşler Maddenin İmgelemi Üzerine Deneme, çeviren: Olcay Kunal, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bal, M. (2004). “Yargı Yetisi’nin Eleştirisi’nin Kant’ın Felsefesindeki Yeri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Araştırma Dergisi, 19:83-103. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/60404/11509.pdf?sequence=1&isAllowed=y. (erişim tarihi:10.01.2024).
• Balcı, Y. (2016). Tanpınar: Trajik Bir Şair ve Şiiri, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Bergson, H. (2017). Metafizik Dersleri, Fransızca aslından çeviren: B. Garen Beşiktaşlıyan, 3.baskı İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Çağın, Ş. (2019). “Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Eserlerinde Ağaç ve Çiçek Sembolizmi”. Türklük Bilimi Araştırmaları, Sayı:XLV. (ss. 35-59) https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubar/issue/46370/503648, (erişim tarihi:10.01.2024).
• Çakmakçı, S. (2016). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Bursa’da Zaman” Şiirinde “Zaman” ve “Rüya” Kavramları Üzerine Bir İnceleme. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2). https://dergipark.org.tr/tr/pub/firatsbed/issue/45176/565586, (erişim tarihi:10.01.2024).
• Demiralp O. (2023). “Lütfen Bizi Bağışlayın Ahmet Hamdi Bey”, Sözcükler Dergisi, Sayı:106.
• Demiralp, O. (2001). Kutup Noktası Ahmet Hamdi Tanpınar Üzerine Eleştirel Deneme, 2. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Emecen, F. M. (2016). Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve Yükseliş Tarihi, 2. Baskı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Enginün, İ., Kerman, Z. (2008). Günlüklerin Işığında Tanpınar’la Başbaşa, 3. Baskı, İstanbul: Dergâh Yayınları. Freely, J. (2012). At Üzerinde Fırtına Anadolu Selçukluları, çeviren: Neşenur Domaniç, İstanbul: Doğan Kitap Yayınları.
• Gezeroğlu, S. (2017). “Ahmet Hamdi Tanpınar’ın ‘Her Şey Yerli Yerinde’ Adlı Şiirini Özdeşleyimci Kurama Göre Okuma Denemesi. Söylem Filoloji Dergisi, 2(2), 267-274. https://doi.org/10.29110/soylemdergi.332986. (erişim tarihi:10.01.2024).
• Hacımale, A. (2022). “Geçmiş Zaman Elbiseleri’nde Epifanik Anlar Kayıp Mazi ve Endişe”, Birikim Dergisi, Sayı: 397, ss.40 - 46.
• İnalcık, H. (2015). Tarihe Düşen Notlar-Konuşmalar(1947-2014), cilt.1, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kaplan, M. (2009). Şiir Tahlilleri 2, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, M. (2018). Tanpınar’ın Şiir Dünyası. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kolcu, A. İ. (2019). Edebiyat Kuramları. Rize: Salkımsöğüt Yayınları.
• Örgen, E. (2022). “Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Şiirinde Su”, Bir Ses Ormanı Ahmet Hamdi Tanpınar Kitabı, hazırlayanlar. Turgay Anar, Şerif Eskin, Aykut Ertuğrul, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul. ss.253-262.
• Özmen, K. (2016). Modern Türk Şiirinde Fransız Etkileri, İstanbul: Sel Yayınları.
• Sağlam, M. H. (2018). Necip Fazıl Kısakürek’in şiirlerinde einfühlung (özdeşleyim) ilişkisi kurduğu tabiat unsurları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 7(2), 956-989. Sayı: 106. (ss. 16-28).
• Selçuk, A. (2005). “Tanpınar Gül Bursa Geçmişimdigelecek”, İçinde, Tanpınar’ın Dünyasında Bursa, Taşlarda Gülen Rüya, hazırlayan: Yasin Doğru, İstanbul: Osmangazi Belediyesi Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1992). Edebiyat Üzerine Makaleler, hazırlayan: Zeynep Kerman, 3. Baskı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1996). Yaşadığım Gibi, Hazırlayan Birol Emil, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2020). Bütün Şiirleri, hazırlayan: İnci Enginün, 27. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2021). Beş Şehir, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Toprak, B. (1930). Bediî Hulûl: Einfühlung . Görüş, C.1, 2. Ankara.
• Tunalı, İ. (1998). Estetik, 5. Baskı, İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları.
• Worringer, W. (1993). Soyutlama ve Özdeşleyim, çeviren: İsmail Tunalı, İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları. Yavuz, H. (2005). Sanat ve Edebiyat Yazıları, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.