Depremzedelerin Hüzün Turizmi Bağlamında Bir Deprem Müzesini Ziyaret Etme Motivasyonlarının İncelenmesi: Düzce İli Örneği

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 1, 7 - 35, 31.05.2024

Mustafa Top , Yıldırım Yıldırım

https://doi.org/10.7460/turar.1421602

Öz

Hüzün turizmi insanların ölüme olan ilgisinin fark edilmesi ile literatürdeki yerini almıştır. Uluslararası literatürde Dark Tourism (Karanlık Turizm) şeklinde ifade edilen bu turizm faaliyetleri yerli literatürde hüzün turizmi, keder turizmi gibi kavramlarla ifade edilmektedir. Toplu ölümlerin, idamların, savaş alanlarının ve anıtların ziyaret edilmesi şeklinde gerçekleştirilen bu turizm faaliyetlerinin önemli bir parçası da doğal afetlere dayalı yaşanan ölümlerin olduğu bölgelere gerçekleştirilen seyahatlerdir. Bu araştırmanın temel amacı Düzce ilinde yaşayan ve 17 Ağustos 1999 ile 12 Kasım 1999 depremlerini yaşayan depremzedelerin hüzün turizmine yönelik farkındalıklarını, tutumlarını, hüzün turizmine katılma motivasyonlarını ve bir deprem müzesini ziyaret etme motivasyonlarını öğrenmektir. Ayrıca hüzün turizmi faaliyetlerine katılırken ki duygu ve düşüncelerini belirlemekte bu araştırmanın amaçları arasında sayılabilir. Araştırma nitel yöntemlerden biri olan mülakat yöntemi kullanılarak tanıdıklarını kaybetmiş 12 depremzedeyle yüzyüze görüşülerek gerçekleştirilmiştir. Birinci dereceden yakınını kaybetmiş kişiler görüşme yapmak istememişlerdir. Bu sebeple tanıdığı, yakını veya arkadaşını kaybetmiş kişilerle görüşülmüştür. Araştırma sonucunda katılımcıların çoğunun hüzün turizmi kavramını ilk kez duyduklarını ancak bilmeden hüzün turizmi faaliyetlerine katıldıkları ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda hüzün turizminin kavramsal olarak bilinirliğinin sınırlı olduğunu ancak olgusal açıdan bilinirliğinin yüksek olduğunu söylemek mümkündür. Katılımcıların Türkiye’deki hüzün turizmi bölgelerini bildikleri ve Anıtkabir ile Çanakkale’yi tüm katılımcıların ziyaret ettiği, katılımcıların yarısının ise Ulucanlar Cezaevi Müzesini ziyaret ettikleri görülmüştür. Ayrıca katılımcıların çoğu bir deprem bölgesini veya deprem müzesini ziyaret etmek istediklerini belirtmiştir. Bu ziyaretleri motive eden faktörlerin ise ‘ölenleri anmak’, ‘acıları paylaşmak’, ve ‘yaşanan olaylardan ders çıkarmak’ olduğu ortaya çıkmıştır. Katılımcıların hüzün turizmi esnasında korku, üzüntü ve çaresizlik duygularını hissettikleri belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Turizm, Hüzün Turizmi, Deprem, Deprem Müzesi, Düzce

Kaynakça

• Aliağoğlu, A., & Çiltepe, F. (2020). Kömür ve Ölümün Buluştuğu Yer: Hüzün Turizmi Açısından Soma Maden Faciası. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 131-150.
• Altunışık, R., Gegez, E., Sığrı, Ü., Koç, E., Yüksel, A., Boz, H. & Yıldız, E. (2023). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: Yeni Perspektifler. 2. Baskı, Ankara: Seçkin Yayınları
• Aylan, S., & Kaya, İ. (2020). Bir Hüzün Turizmi Destinasyonu Olarak Ulucanlar Cezaevi Müzesi Ziyaretçilerinin Elektronik Yorumlarının İçerik Analizi. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(1), 488-504
• Bilge, F. A., & Küçükkaraca, T. (2022). Anıtkabiri Ziyaret Eden Yerli Turistlerin İç Turizm Talebine Etkisinin Hüsün Turizmi Kapsamında Değerlendirilmesi. International Journal of Tourism and Social Research, 9.
• Biran, A., Liu, W., & Eichhorn, V. (2014). Consuming Post-Disaster Destinations: The Case of Sichuan, China. Annals of Tourism Research, 47, 1-17.
• Bolin, A. (2012). On the Side of Light: Performing Morality at Rwanda’s Genocide Memorials. Journal of Conflict Archaeology, 7(3), 199-207.
• Bulut, Z., & İli, N. D. (2022). Türkiye ve Dünyadaki “Hüzün Turizmi” Çalışmalarının Bibliyometrik Analizi*. Turizm ve İşletme Dergisi, 2(1), 67-88.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.A., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2023). Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. 34.Baskı, Ankara: Pegem Yayıncılık
• Chen, S., & Xu, H. (2021). The Moral Gaze in Commercialized Dark Tourism. Current Issues in Tourism, 24(15), 2167-2186.
• Collins-Kreiner, N. (2016). Dark Tourism as/is Pilgrimage. Current Issues in Tourism, 19(12), 1185-1189.
• Dresler, E. (2023). Multiplicity of Moral Emotions in Educational Dark Tourism. Tourism Management Perspectives, 46, 1-9.
• Ergun, C., & Oktay, K. (2022). Türkiye'de Mevcut ve Potansiyel Hüzün Turizmi Alanları Üzerine Bir İnceleme. Akşehir Meslek Yüksekokulu Sosyal Bilimler Dergisi, 14, 15-24.
• Farmaki, A. (2013). Dark tourism revisited: A supply/demand conceptualisation. International Journal of Culture, Tourism and Hospitality Research, 7(3), 281-292.
• Ferdinandus, N. L. (2022). The Dark side of Dark Tourism. Master Thesis. Utrecht University.
• Foley, M., & Lennon, J. J. (1996). JFK and dark tourism: A fascination with assassination. International Journal of Heritage Studies. International Journal of Heritage Studies, s. 198-211.
• Gerster, J., Boret, S. P., & Shibayama, A. (2021). Out of the Dark: The Challenges of Branding Post-Disaster Tourism Ten Years after the Great East Japan Earthquake. EATSJ-Euro-Asia Tourism Studies Journal, 2, 1-25.
• Gülduran, Ç. A., & Akdeniz, A. (2022). Yoksulluğun Metalaşması: Gecekondu Turizmi Üzerine Kavramsal Bir Bakış Açısı. Turizm Akademik Dergisi, 9(2), 463-475.
• Güncü, A., & Güneş, E. (2017). 1939 Depremi ile Afet Yeri Olan Erzincan'ın Hüzün Turizmi Potansiyeli Üzerine Bir Araştırma. Electronic Turkish Studies, 12(29).
• Iliev, D. (2021). Consumption, motivation and experience in dark tourism: A conceptual and critical analysis. Tourism Geographies, 23(5-6), 963-984.
• Ivanova, P. & Light, D. (2018). ‘It’s not that we like death or anything’: Exploring the motivations and experiences of visitors to a lighter dark tourism attraction. Journal of Heritage Tourism, 13(4), 356-369.
• Jamal, T., & Lelo, L. (2010). Exploring the conceptual and nalytical Framing of Dark tourism: From darkness to intentionality. Tourist experience. Routledge, 49-62.
• Jamal, T., & Tanese, A. (2005). Impacts and Conflicts Surrounding Dracula Park, Romania: The Role of Sustainable Tourism Principles. Journal of Sustainable Tourism, 13(5), 440-445.
• Lennon, J., & Powell, R. (2018). Dark Tourism and Cities. Internatıonal Journal of Tourısm Cıtıes, 4(1), 1-3.
• Lewis, H., Schrier, T. & Xu, S. (2021). Dark tourism: Motivations and visit intentions of tourists. International Hospitality Review, 36(1), 107-123.
• Lewis, H., Schrier, T., & Xu, S. (2021). Dark Tourism: Motivations and Visit İntentions of Tourists. International Hospitality Review, 36(1), 107-123.
• Magano, J., Fraiz-Brea, J.A. & Leite, Â. (2022). Dark tourists: profile, practices, motivations and wellbeing. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(19), 12100.
• Min, J., Yang, K., & Thapa-Magar, A. (2021). Dark tourism segmentation by tourists' motivations for visiting earthquake sites in Nepal: implications for dark tourism. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 26(8), 866-878.
• Mionel, V. (2019). Dark Tourism and Thanatourism: Distinct Tourism Typologies or Simple Analytical Tools? The Bucharest University of Economic Studies, 67(4), 423-437.
• Mitchell, V., Henthorne, T. L., & George, B. (2020). Making sense of dark tourism: Typologies, motivations and future development of theory. In Tourism, terrorism and security (pp. 103-114). Emerald Publishing Limited.
• Özdemir, F., & Çakmak, T. F. (2022). Hüzün Turizmi Üzerine Bibliyometrik Bir Analiz. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(2), s. 389-406.
• Öztürk, A. (2016). Hüzün Turizmi Katılımcılarının Kişilik Özellikleri, Motivasyonları ve Memmnuniyetleri Arasındaki İlişki. Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Podoshen, J.S. (2013). Dark tourism motivations: Simulation, emotional contagion and topographic comparison. Tourism management, 35, 263-271.
• Rivera-Eraso, A., Woude, D. v., Sandoval-Escobar, M., & Ariza-Salazar, J. (2023). The Roles of Purchase Intentions and Social Media in Dark Tourism. An International Interdisciplinary Journal, 71(2), 316-330.
• Robb, E.M. (2009). Violence and Recreation: Vacationing in the Realm of Dark Tourism. Anthropology and Humanism, 34(1), 51-60.
• Ryan, C. & Hsu, S.Y. (2011). Why Do Visitors Go to Museums? The Case of 921 Earthquake Museum, Wufong, Taichung. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 16(2), 209–228.
• Seaton, A. (1996). Guided by The Dark: From Thanatopsis to Thanatourism. İnternational journal of heritage studies, s. 234-244.
• Sığrı, Ü. (2023). Nitel Araştırma Yöntemleri. Birinci Basım, Ankara: Beta Yayınları
• Stone, P. & Sharpley, R. (2008). Consuming dark tourism: A thanatological perspective. Annals of Tourism Research, 35(2), 574-595.
• Stone, P. (2005). Consuming Dark Tourism: A Call For Research. Review of Tourism Research, 3(5), 109-117.
• Stone, P. (2006). A dark tourism spectrum: Towards a typology of death and macabre related tourist sites, attractions and exhibitions. Tourism: An International Interdisciplinary Journal, 54-2, 145-160.
• Stone, P., & Grebenar, A. (2022). ‘Making Tragic Places’: Dark Tourism, Kitsch and the Commodification of Atrocity. Journal of Tourism and Cultural Change, 20(4), 457-454.
• Tanaya, P. & Garry, P. (2006). Motivations of participants in dark tourism: A case study of Port Arthur, Tasmania, Australia. In Taking Tourism to the Limits (pp. 191-198). Routledge.
• Tang, Y. (2014). Dark Touristic Perception: Motivation, Experience and Benefits İnterpreted from the Visit to Seismic Memorial Sites in Sichuan Province. Journal of Mountain Science, 11(5), 1326–1341.