HALİT ZİYA’NIN “ALİ’NİN ARABASI” ADLI HİKÂYESİNDE GÖÇ VE GURBET ACISI

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 138 - 152, 30.12.2020

İbrahim Biricik

Öz

Halit Ziya Uşaklıgil, roman ve hikâyeleri ile Türk Edebiyatı’na yeni bir soluk getiren ve yön veren yazarlarımızdandır. O, Servet-i Fünûn dönemindeki birey-toplum yalnızlığını ve insanın hayat karşısındaki mücadelesini realizmin unsurlarını kullanarak dramatik bir şekilde yansıtır.
Halit Ziya Uşaklıgil’in hikâyelerinde, muhteva olarak dikkati çeken konuların başında insanın hayat karşısındaki mücadelesi gelir. Bu konu, toplumsal meselelerin en önemlilerindendir. Araba sahibi olmak isteyen Köylü Ali’nin İstanbul’a gidip çalışamadan hastalanıp ölmesi konusu işlenen hikâyede, sosyolojik bir durum olan köyden kente göç olgusuna ve bunun sonucunda gurbet hissinin verdiği özleme, dramatik bir şekilde değinilir. Nitekim Uşaklıgil, hikâyelerinde okuyucuyu derinden etkileyen kahramanlara yer vererek kahramanlarını acıklı ve hüzünlü olay kurgusu üzerinden oluşturması ve psikolojik betimlemelerle onların iç dünyalarının yansımalarına yer vermesi, Halit Ziya Uşaklıgil’in önem verdiği kurgusal motiflerdir. Ayrıca bir imparatorluk olarak Osmanlı’nın son dönemlerinde yaşanan ekonominin bozulmasından kaynaklı sosyal hayata ışık tutulması, hikâyenin sosyo-ekonomik derinliğini de gözler önüne sermektedir.
Bireysel bazda ekonomiyi iyileştirmeye yönelik en önemli itkilerden biri göçtür. Ayrıca göç, hem psikolojik hem de toplumsal etkileri olan ve kimlik bunalımlarına sebebiyet veren önemli bir hadisedir. Göç, beraberinde gurbet acısını da tetiklemektedir. Bu hadiselerin tüm etkilerini; bir tek hikâyede gözler önüne serebilmeyi başaran Halit Ziya Uşaklıgil, edebi eserlerinde “insan gerçeği”ni vurgulayan önemli edebi aktörlerdendir. Edebiyat araştırmalarında Halit Ziya Uşaklıgil’in romanları üzerine yapılan araştırmalar, hikâyelerine oranla daha fazladır. Oysa onun hikâyeleri, en az romanları kadar üzerinde durulmayı hak etmektedir.
Bu makalede amaç, Halit Ziya Uşaklıgil’in göç ve gurbet acısıyla harmanlanmış bu insan gerçekliğinin, eserinde nasıl ele aldığını incelemek ve bu durumun bireysel ve toplumsal boyuttaki etkilerini gözler önüne sermektir.

Anahtar Kelimeler

Halit Ziya Uşaklıgil, hikaye, göç, gurbet acısı, birey gerçekliği

Kaynakça

• KARABULUT, Mustafa, (2013), “Hikâye Tekniği Bakımından Ömer Seyfettin’in ‘Beyaz Lale’ Hikâyesi”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, Yıl: 10, S.18