Ulus Devlete Geçiş Sürecinde TBMM’de Millet Tanımı Tartışmaları ve Kanunlardaki Yansımaları

Yıl 2023, Sayı: 76, 100 - 109, 25.01.2023

Sadık Sarısaman Yusuf Cihat Zorbacı

https://doi.org/10.5152/JTRI.2023.22173

Öz

Millet tanımı hususunda sosyologlar, filozoflar, tarihçiler kendi anlayışları çerçevesinde bir görüş ortaya koymuşlardır. Kimileri bu konuda etnik kimliğe vurgu yaparken kimileri ise kültürü ön plana çıkarmıştır. Ankara’da meclisin açılmasından sonra milletvekilleri de bu hususta görüşlerini meclis kürsüsünden paylaşmıştır. Türk, Türkiyeli, Anasırı İslam gibi ifadelerin milletvekilleri tarafından kullanıldığı görülmektedir. Anayasal açıdan baktığımızda ise 1921 Anayasasında millet tanımının yapılmadığı fakat 1924 Anayasasında ise tüm vatandaşların Türk olarak adlandırıldığı anlaşılmaktadır. Bu tanımlamanın yanı sıra bir “Türk Olmak” hedefi de belirlenmiştir. Türk olmak için Türk okullarından mezun olmak, Türkçe bilmek, Türklüğe aidiyet hissetmek ve bölücülük yapmamak şart olarak gösterilmiştir. Bu anlayış çerçevesinde çıkan kanunlarda ağırlıklı olarak “Türk Olmak” ifadesi yer almıştır. Bu makalenin kapsamı Türkiye Büyük Millet Meclisinde 1920-1938 yılları arasında milletvekillerinin millet tanımı hususundaki tartışmalarını veya görüşlerini ortaya koymak ve bunun kanunlardaki yansımalarını tespit etmekle sınırlıdır. Araştırmada tarih metodolojisinin tasnif, tahlil, terkip, tenkit, yorumlama, kıyaslama vb. yöntemlerinden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Meclis, Millet, Kanun, Türk, Vatandaş, Parliament, Nation, Law, Turkish, Citizen

Discussions on the Definition of Nation in the Gnat During the Transition to the Nation State and Their Reflections in the Law

Öz

Sociologists, philosophers and historians have put forward an opinion on the definition of nation within the framework of their own understanding. While some emphasize ethnic identity in this regard, others emphasize culture. After the opening of the parliament in Ankara, the deputies also shared their views on this issue from the parliamentary rostrum. It is seen that expressions such as Türk, Türkiyeli, Anasırı Islam are used by the deputies. When we look at it from a constitutional point of view, it is understood that the definition of nation was not made in the 1921 Constitution, but all citizens were called Turks in the 1924 Constitution. In addition to this definition, a target of “Being a Turk” has also been determined. In order to be Turkish, it has been shown as a condition to graduate from Turkish schools, to know Turkish, to feel belonging to Turkishness and not to be separatist. In the laws enacted within the framework of this understanding, the expression “being a Turk” was predominantly included. The scope of this article is limited to presenting the debates or opinions of the deputies in the Turkish Grand National Assembly between the years 1920-1938 on the definition of nation and determining its reflections in the laws. Classification, analysis, composition, criticism, interpretation, comparison, etc. of the methodology of history in the research. methods have been used.

Anahtar Kelimeler

Meclis, Millet, Kanun, Türk, Vatandaş, Parliament, Nation, Law, Turkish, Citizen

Kaynakça

• Cumhuriyet Arşivi- CBA. 30-10-0-0-109-725-15. -CBA. 30-10-0-0-109-726-3. -CBA. 30-10-0-0-254-713-6. -CBA. 30-10-0-0-254-713-7.
• Gazete-Cumhuriyet.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Gizli Celse Zabıt Ceridesi, Devre 1, Cilt: 4.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre 1, Cilt: 1, 9, 14, 18,24.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt: 8, 28.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre 3, Cilt: 3, 7.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre 5, Cilt: 5, 16, 18.
• Akçura, Y. (2006). Türkçülük. İstanbul: Toker Yayınları.
• Alp, T. (2001). Türkleştirme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Anderson, B. (1995). Hayali Cemaatler Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması (Çev. İskender Savaşır). İstanbul: Metis Yayınları.
• Atatürk Kültür, D. v. (1997). Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Atatürk, M. K. (2010). Medeni Bilgiler. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Bozkurt, M. E. (1967). Atatürk İhtilali. İstanbul: Altın Kitap Yayınevi.
• Cumhuriyet Halk Fırkası Nizamnamesi ve Programı. (1931). Ankara: T.B.M.M Matbaası.
• Cumhuriyet Halk Fırkası Programı. (1935). Ankara: Ulus Basımevi.
• Düstur IX (Üçüncü Tertip). (1948). Ankara: Devlet Matbaası.
• Düstur V (Üçüncü Tertip). (1931). İstanbul: Necmi İstiklal Matbaası.
• Düstur VI (Üçüncü Tertip) . (1934). Ankara: Başvekalet Matbaası.
• Düstur VII (Üçüncü Tertip). (1944). Ankara: Devlet Matbaası.
• Düstur VIII (Üçüncü Tertip). (1946). Ankara: Devlet Matbaası.
• Düstur X (Üçüncü Tertip). (1953). Ankara: Başvekalet Devlet Matbaası.
• Düstur XI (Üçüncü Tertip). (1930). Ankara: Başvekalet Müdevvenat Maatbaası.
• Düstur XVI (Üçüncü Tertip). (1955). Ankara: Başvekalet Devlet Matbaası.
• Düstur XVIII (Üçüncü Tertip). (1937). Ankara: Başvekalet Devlet Matbaası.
• Feyzioğlu, T. (1996). Atatürk ve Milliyetçilik. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Gellner, E. (2018). Uluslar ve Ulusçuluk (Çev. Günay Göksü Özdoğan). İstanbul: Hil Yayınları.
• Gökalp, E. (2007). Milliyetçilik: Kuramsal Bir Değerlendirme. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(7), 279-298.
• Gökalp, Z. (1996). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Heyd, U. (2002). Türk Ulusçuluğunun Temelleri (Çev. Kadir Günay). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kadıoğlu, A. (2011). The Twins Motives Of Turkish Nationalism. A. &. Kadıoğlu içinde, Symbıotıc Antagonısms Competing Nationalisms in Turkey . Utah Salt Like City: University of Utah Press.
• Karadeniz, Y. (2012). İran Tarihi (1700-1925). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Kedouire, E. (2017). Avrupa’da Milliyetçilik (Çev. Haluk Timurtaş). İstanbul: Köprü Kitapları.
• Kocatürk, U. (1999). Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Mehmedov, İ. (2009). Türk Kafkasında Siyasi ve Etnik Yapı Eskiçağlardan Günümüze Azerbaycan Tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Özbudun, E. (1992). 1921 Anayasası. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Parla, T. (1992). Türkiye’de Siyasal Kültürün Resmi Kaynakları Kemalist Tek Parti İdeolojisi ve CHP’nin Altı Oku Cilt:3. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Renan, E. (2016). Ulus Nedir? (Çev. Gökçe Yavaş). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Sarınay, Y. (2008). Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Şükün, Z. (1996). Farsça- Türkçe Lügat= Gencinei Güftar, Ferhengi Ziya. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Tanyu, H. (1981). Atatürk ve Türk Milliyetçiliği. Ankara: Töre Devlet Yayınevi.
• Tunçay, M. (2012). Türkiye Cumhuriyetinde Tek Parti Yönetiminin Kurulması. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Turan, Ş. (1988). Atatürk Milliyetçiliği. Belleten 204(52), 849-868.
• Uyar, H. (1999). Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi. İstanbul: Boyut Yayıncılık.
• Yetkin, Ç. (1983). Türkiye’de Tek Parti Yönetimi 1930-1945. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Yıldız, A. (2019). Ne Mutlu Türk’üm Diyebilene Türk Ulusal Kimliğinin Etno-Seküler Sınırları (1919-1938). İstanbul: İletişim Yayınları.