A Study on Timar Revenues of Ahıska Sanjak in the First Half of the 19th Century (1815–1829)

Yıl 2023, Sayı: 77, 205 - 216, 26.05.2023

Hayrettin Pulat

https://doi.org/10.5152/JTRI.2023.23217

Öz

Timar system is an administrative practice based on agriculture, which the Ottoman Empire implemented to finance large armies without any monetary expenditure. Thus, the Ottomans ensured both continuity in production and provincial administration. However, as a result of the enlargement of the borders of the state and the political, economic, and military developments in the world, the timar system began to lose its importance over time and was abolished in the first half of the 19th century. Within the scope of this study, the timar revenues of the Ahıska sanjak, which was an important provincial center in the North East Anatolia of the Ottoman Empire in the first half of the 19th century, were examined. While examining the annual timar revenues of the Ahıska sanjak, six Cebe Inspection Registers were used. One of these registers contains information about the timars allocated to the military personnel working in the Ahıska castle. Two of the registers contain the timars given to the soldiers serving in the Azgur castle. In the remaining three registers, there is information such as the amount of the timars in the different sub-districts of the Ahıska sanjak and to whom they were consigned.

Anahtar Kelimeler

Ahıska, Azgur, Cebe Inspection Register, revenue, timar Giriş

19. Yüzyılın İlk Yarısında Ahıska Sancağının Timar Gelirleri Üzerine Bir İnceleme (1815–1829)

Öz

Timar sistemi Osmanlı Devleti’nin nakdî olarak bir harcama yapmadan büyük orduları finanse etmek için uyguladığı ve esas itibariyle ziraate dayalı bir idari pratiktir. Böylece Osmanlılar hem üretimde sürekliliği hem de taşra idaresini temin ediyordu. Ancak devletin sınırlarının gelişmesi, dünyada meydana gelen siyasi, ekonomik ve askeri gelişmeler neticesinde zamanla timar sistemi
önemini yitirmeye başladı ve 19. yüzyılın ilk yarısında da kaldırıldı. Bu çalışma kapsamında da 19. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı Devleti’nin Kuzeydoğu Anadolu’sunda önemli bir eyalet merkezi olan
Ahıska sancağının timar gelirleri incelenmiştir. Ahıska sancağının yıllık timar gelirleri incelenirken altı adet cebe yoklama defteri kullanılmıştır. Bu defterlerden biri Ahıska kalesinde görev yapan
askeri personele tahsis edilen timarlara dair bilgiler içermektedir. Defterlerden ikisi Azgur kalesinde görev yapan askerlere tevcih edilen timarları ihtiva etmektedir. Geriye kalan üç defterde de
Ahıska sancağının değişik nahiyelerindeki timarların miktarı ve kimlere tevcih edildiği gibi bilgiler mevcuttur.

Anahtar Kelimeler

Ahıska, Azgur, Cebe Yoklama Defteri, Gelir, Timar

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi Başkanlık Osmanlı Arşivi Defterhane-i Amire Timar Zeamet (Ruznamçe) Defterleri Def. No. 1885; 1914; 1920; 1938; 1990; 2062.
• Afyoncu, E. (2013). Zeamet. TDV İslam Ansiklopedisi (44, 162–164). Diyanet Vakfı Yayınları.
• Afyoncu, E. (2014). Osmanlı Devlet Teşkilatında Defterhane-i Amire (XVI-XVIII. Yüzyıllar). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Aydın, H. V. (2001). Timar Sisteminin Kaldırılması Süreci ve Bazı Değerlendirmeler. OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), 12(12), 65–104. doi:https ://do i.org /10.1 501/O TAM_0 00000 0469
• Barkan, Ö. L. (1979). Timar. İslam Andiklopedisi (İslam Alemi Tarih, Coğrafya, Etnografya ve Biyografya Lugati) (12–1, 286–333). Milli Eğitim Basımevi.
• Batmaz, E. Ş. (1996). Osmanlı Devletinde Kale Teşkilatına Genel Bir Bakış. OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), 7(7), 3–9. doi:https ://do i.org /10.1 501/O TAM_0 00000 0162
• Beldiceanu, N. (1985). XIV. Yüzyıldan XVI. Yüzyıla Osmanlı Devleti'nde Timar. (M. A. Kılçbay, Çev.) Teori Yayınları.
• Bostan, İ. (1991). Azeb. TDV İslam Ansiklopedisi (4, 312–313). Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çaycıoğlu, S. O. (2021). Rusya'nın Kafkasya Siyaseti General Paskeviç'in Başkomutanlığı Dönemi (1827–1831). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çelebi, E. (1998). Evliya Çelebi Seyahatnamesi (Cilt 1-II). (K. Zekeriya, S. A. Kahraman, & Y. Dağlı, Çev.) Yapı Kredi Yayınları.
• DİA. (2006). Müstahfız. TDV İslam Ansiklopedisi (32, 109–111). Diyanet Vakfı Yayınları.
• Emecen, F. (1993). Cebelü. TDV İslam Ansiklopedisi (7, 188–189). Diyanet Vakfı Yayınları.
• Erdoğan, E. (. (2006). Timar Tevcih Sebepleri Üzerine Bir Kaynak Değerlendirmesi. OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), 19(19), 175–187. doi:https ://do i.org /10.1 501/O TAM_0 00000 0362
• Gezer, Ö. (2020). Kale ve Nefer; Habsburg Serhaddinde Osmanlı Askeri Gücü (1699–1715). Kitap Yayınevi.
• Halaçoğlu, Y. (1991). XIV.-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İnalcık, H. (2012). Timar. TDV İslam Ansiklopedisi (41, 168–173). Diyanet Vakfı Yayınları.
• Karabıyık, H. (2019). 12 Numaralı Timar Yoklama Defterine Göre Lefkoşa Kalesi. N. Hayta, B. Dermirtaş & M. Can. Tarihin İzinde Bir Ömür Prof. Dr. Nuri Yavuz'a Armağan (s. 612–627). Berikan Yayınevi.
• Karabıyık, H. (2020). 12 Numaralı Timar Yoklama Defteri Işığında Girne Kalesi Örneği. N. Günay, N. Hayta & M. Can. Tarihin Yolunda Bir Ömür Prof. Dr. Hale Şıvgın'a Armağan (s. 691–705). Gazi Kitabevi.
• Kılıç, O. (1997). 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti'nin İdari Taksimatı-Eyalet ve Sancak Tevcihatı. Ceren Matbaacılık.
• Oğuzoğlu, Y. (1994). Dizdar. TDV İslam Ansiklopedisi (9, 480–481). Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öz, M. (2010). Tahrir. TDV İslam Ansiklopedisi (39, 425–429). Diyanet Vakfı Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2002). Kuruş. TDV İslam Ansiklopedisi (26, 458–459). Diyanet Vakfı Yayınları.
• Sahillioğlu, H. (1986). Zeamet. İslam Ansiklopedisi (İslam Alemi Tarih, Coğrafya, Etnografya ve Biyografya Lugati) (13,476–479). Milli Eğitim Basımevi.
• Svanidze, M. H. (1999). Ahısha (Çıldır) Eyaleti'nde "Defter-i Caba-i" (1694–1732) Verilerine Göre Timarların Yıllık Gelirleri. XII. Türk Tarih Kongresi. 3, s. 861–867. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Şahin, İ. (2006). Nahiye. TDV İslam Ansiklopedisi (32, 306–308). Diyanet Vakfı Yayınları.