Halkevleri and Theater in Erzurum Halkevi Cultural Magazines

Yıl 2023, Sayı: 78, 462 - 470, 06.09.2023

Bünyamin Aydemir

https://doi.org/10.5152/JTRI.2023.23251

Öz

Among the components that make up the identities of cities, there are cultural and artistic institutions and their activities and publications about the city. For example, when the Republican period is considered, it will be seen that Halkevleri (1932–1951) have an important place and function in forming the identities of cities across the country. Halkevleri are basically to explain the principles of Kemalist ideology and the values of the new modern-Western order to the public, to adopt the legitimacy of the new system; it also represents and bears the motivating role of the state on art, while working on purposes such as creating national consciousness and building identity. The mission undertaken by the Halkevleri at the point of contributing to the identity of the city is also valid for Erzurum. Erzurum is among the provinces that enrich and diversify its historical urban identity with the activities of the Halkevi in the city. At this point, it can be mentioned about the activities especially in the theater field. In addition, it would be appropriate to draw attention to the mission and functions of the journals published within the scope of the Halkevi. The Halkevi brings two different magazines together with the readers at different time intervals and contains articles, news, and announcements about almost every field in these journals. In the magazines, more importance is given to news and information about the works and activities of the Temsil Kolu, news about the plays, announcements about the plays, photographs of the plays staged, reviews about the plays that are staged, and information and news about the plays that tour to Erzurum. In addition, the magazines that carry the written short plays on their pages, while being one of the most important information-news transmission channels of the period, also draw attention as records that have been made history. This study aims to reflect the theatrical existence of the period with a quali tativ e-des cript ive method by examining the theater works in Erzurum Halkevi in particular, through its appearance in the Journals of the Halkevleri. The study also aims to shed light on the contributions of these magazines to the theater consciousness of the city and the achievements they made to the existing magazine culture in Erzurum.

Anahtar Kelimeler

Atayolu, Erzurum, Halkevleri, Journal, Theatre, Yayla

Halkevleri ve Erzurum Halkevi Kültür Dergilerinde Tiyatro

Öz

Kentlerin kimliklerini oluşturan bileşenler arasında kültür-sanat kurumları ve bunların yaptıkları etkinlikler ile kentle ilgili kaleme yapılan yayınlar da vardır. Misal Cumhuriyet dönemi göz önüne alındığında, Halkevlerinin (1932–1951) ülke genelindeki kentlerin kimliklerini oluşturmada önemli yeri ve işlevinin olduğu görülecektir. Halkevleri temelde Kemalist ideolojinin ilkelerini ve yeni modern-Batıcı düzenin değerlerini halka anlatmak, yeni sistemin meşruiyetini benimsetmek; ulus bilinci oluşturmak ve kimlik inşasında bulunmak gibi amaçlar üzerinde çalışmalar gerçekleştirirken devletin sanat üzerindeki güdüleyici rolünün de temsilini ve taşıyıcılığını yapar. Kent kimliğine katkı sunma noktasında Halkevlerinin üstlenmiş oldukları misyon Erzurum için de geçerlidir. Erzurum tarihi kent kimliğini Halkevinin kentteki etkinlikleri ile zenginleştirip çeşitlendiren iller arasındadır. Bu noktada özellikle tiyatro alanında yapılan etkinliklerden söz edilebilir. Bunun yanı sıra Halkevi kapsamında yayımlanan dergilerin misyon ve işlevlerine de dikkat çekmek yerinde olacaktır. İki farklı dergiyi farklı zaman aralıklarında okuyucuyla buluşturan Erzurum Halkevi bu dergilerde hemen her alanla ilgili yazı, haber ve duyurulara yer verirken özellikle Temsil kolunun çalışmaları ve etkinlikleriyle ilgili haber ve bilgilere, oyunların sahnelendiği haberlere, oyunlarla ilgili duyurulara, sahnelenen oyunlarla ilgili fotoğraflara, sahnelenen oyunlar üzerine yapılan eleştiri yazılarına ve Erzurum'a turne yapan oyunlara ilişkin bilgi ve haberlere daha da önem gösterir. Ayrıca kaleme alınan kısa oyunları da sayfalarına taşıyan dergiler bir yandan dönemin en önemli bilgi- haber aktarım kanallarından biri olurken diğer yandan tarihe düşülmüş kayıtlar olarak da dikkat çekerler. Bu çalışma genelde Halkevlerinden, özelde ise Erzurum Halkevindeki tiyatro çalışmalarını Halkevlerinin Dergilerindeki görünümü üzerinden irdeleyip dönemin tiyatro varlığını nitel-betimleyici bir yöntemle yansıtmayı hedeflemektedir. Çalışma ayrıca söz konusu dergilerin kentin tiyatro bilincine sundukları katkılar ile Erzurum'da var olan dergi kültürüne yaptıkları kazanımlara da ışık tutmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Atayolu, Erzurum, Halkevleri, Dergi, Tiyatro, Yayla

Kaynakça

• Adana Halkevi Temsil Kolunun Sahne ve İdare İşlerine Ait Talimat. (1943). Türksözü Basımevi. 7.
• Algan, H. (2011). Halkevlerinde İnkılap Temsilleri (1932-1951) (Tez No: 294079). [Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü].
• Atayolu Erzurum Halkevi Aylık Kültür Mecmuası. (1939). 1(1).
• Atayolu Erzurum Halkevi Aylık Kültür Mecmuası. (1939). 1(2).
• Aydemir, B. (2023). Anılarda ve Tanıklarda Erzurum’da Tiyatro. Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Aydemir, B. (2017). Sanatta Dirijizm: Devrimden Telkine Halkevleri – İnkılap Oyunları. Mitos Boyut Yayınları.
• Aydoğan, E. (2003). Erzurum Halkevleri ve Faaliyetleri. 23 Temmuz Erzurum Kongresi ve Kurtuluştan Günümüze Erzurum 1. Uluslararası Sempozyumu. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. 2.
• Bayraktutan, Z. (2011). Cumhuriyet’ten Günümüze Modern Anlamda Erzurum’da İlk Tiyatro Hareketleri. [Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• BCA, 490.01/ 1032.973.2 (CHP Halkevleri Bürosu Tiyatro ve Temaşa Kısmı Çalışma Programı).
• BCA, 490.01/ 1032.973.2 (CHP Genel Sekreterliği Halkevleri Repertuarına Alınacak Piyeslerin Geçirdiği Aşamalarla ilgili rapor).
• Bozok, H. (1939). Halkevlerinde Tiyatro. Yeni Adam. 258.
• Bulut, S. (1999). Erzurum Çarşı Pazar. Kültür Yayınları.
• Bulut, S. (1984). Kuşaktan Kuşağa Erzurum Folkloru. Halk Oyunları Halk Türküleri Derneği Yayınları.
• CHF Halkevleri Teşkilat, İdare ve Mesai Talimatnamesi. (1934). Hakimiyeti Milliye Matbaası.
• CHP Halkevleri İdare ve Teşkilat Talimatnamesi. (1940). Zerbaat Matbaası.
• CHP Halkevleri Öğreneği. (1935). Ulus Basımevi.
• CHP Halkevleri ve Halkodaları. (1944). 21.
• CHP Söylevler 1932-1942. (1942). Recep Ulusoğlu Basımevi. 78.
• Dursunoğlu, C. (1949). Halkevlerinin 17.Yıldönümü. Ülkü Dergisi. 3, 27.
• Erzurum Halkevi Kültür Dergisi. (1944). 1(2).
• Erzurum Halkevi Kültür Dergisi. (1944). 1(3).
• Erzurum Halkevi Kültür Dergisi. (1944). 1(4-5).
• Erzurum Halkevi Kültür Dergisi. (1945). 2(6).
• Erzurum Halkevi Kültür Dergisi. (1945). 2(7).
• Erzurum Halkevi Kültür Dergisi. (1946). 3(8-9).
• Erzurum Halkevi Kültür Dergisi. (1946). 3(10).
• Erzurum Halkevi Kültür Dergisi. (1946). 3(11).
• Halkevlerinin 1934 Senesi Faaliyet Raporları Hülâsası. (1935). Ulus Basımevi. 194-202.
• Hobsbawn, E. & Ranger, T. (1983). The Invention of Tradition. Cambridge University Press.
• Karadağ, N. (1988). Halkevleri Tiyatro Çalışmaları 1932-1951. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Karpat, K. (1967). Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul Matbaası.
• Küçükuğurlu, M & Okur, M. (2007). Tek Parti Döneminde Erzurum Halkevleri, Dünya Kitabevi.
• Pamuk, B. (2005). Erzurum Şehir Tarihinin Kaynakları ve Literatürü, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 3(6), 633-688.
• Şimşek, S. (2002. Bir İdeolojik Seferberlik Deneyimi Halkevleri 1932-1951. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Ülkü Dergisi. (1949). 3(33), 27.
• Yayla Erzurum Halkevi Dergisi. (1944). Yıl:1(1).
• Yeni Erzurum Gazetesi. (1950). 44(1).
• Zeyrek, Ş. (2006). Türkiye’de Halkevleri ve Halkodaları. Anı Yayınları.