Koalisyon Hükümetlerinde Basın Özgürlüğü: Doğru Yol Partisi ve Sosyal Demokrat Halkçı Parti/Cumhuriyet Halk Partisi Örneği (1991-1996)

Yıl 2019, Sayı: 33, 63 - 79, 30.06.2019

Göksel Basmacı

https://doi.org/10.17829/turcom.526379

Cited By: 1

Öz

1991-1996 yılları arasındaki DYP-SHP/CHP koalisyon hükümeti, Türkiye’nin en uzun süre yönetimde kalan koalisyonu olmuştur. Bu süreçte, hükümeti oluşturan partilerde ve liderlerde çeşitli değişiklikler yaşansa da birlikteliğin sürdürüldüğü görülmüştür. Farklı ideolojilerdeki partilerin anlaşması sonucunda kurulan ortaklık döneminde, ekonomi ve hukuk başta olmak üzere, birçok alanda köklü dönüşümler yaşanmıştır. Öte yandan ülke genelinde, terör olayları artmış ve birçok kişi öldürülmüştür. Söz konusu gelişmelerin yanı sıra bu hükümet döneminde, basın alanında da önemli değişikliklerin ve sorunların yaşandığı görülmüştür. Bu doğrultuda, çalışma kapsamında, DYP-SHP/CHP koalisyon hükümeti yönetiminde, basına dair yapılan yasal düzenlemeler ve basının genel durumu incelenmiştir. DYP-SHP/CHP koalisyon hükümetinde, basının özgür olup olmadığını saptamak çalışmanın sorunsalı olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda, basın özgürlüğünün ve çıkarılan yasaların ne yönde şekillendiğini ortaya koymak ise çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Çalışma, DYP-SHP/CHP koalisyonu dönemindeki basının durumunu yansıtması nedeniyle önem taşımaktadır. Bu doğrultuda yürütülen çalışmada, betimleme yöntemi kullanılmış ve alana ilişkin yazılı kaynaklardan yararlanılmıştır. Sonuç olarak, DYP-SHP/CHP koalisyon hükümeti döneminde basına yönelik yoğun baskı ve denetim uygulandığı saptanmış ve basın özgürlüğünün açık bir şekilde kısıtlandığı görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

Basın Özgürlüğü, Demokrasi, Basın Kanunları, Koalisyon, DYP-SHP/CHP Hükümeti

Freedom of The Press in Coalition Governments: True Path Party and Social Democratic People's Party/Republican People's Party Case (1991-1996)

Öz

The DYP-SHP/CHP coalition government between 1991 and 1996 became the longest-running coalition in Turkey. In this process, it was observed that although there were changes in the parties and the leaders that formed the government, the unity continued. During the partnership period established as a result of the agreement of parties in different ideologies, radical transformations were experienced in many areas, especially in economics and law. On the other hand, throughout the country, terrorist incidents have increased and many people were killed. In addition to these developments, significant changes and problems were experienced in the press during this period. In this context, legal arrangements made to the press and the general situation of the press were examined under the direction of the DYP-SHP/CHP coalition government within the scope of this study. This study discusses whether the press is free in the DYP-SHP/CHP coalition government. In this context, the aim of the study is to show how the freedom of the press and the laws enacted are shaped. This study is crucial since it reflects the state of the press during the DYP-SHP/CHP coalition period. In this study, the descriptive method and written sources related to the area were used. As a result of this study, it can be stated that during the period of the DYP-SHP/CHP coalition government, intense pressure and control imposed on the press were determined and freedom of the press was clearly restricted.

Anahtar Kelimeler

Freedom of the Press, Democracy, Press Laws, Coalition, DYP-SHP/CHP Government

Kaynakça

• Akşin, S. (2007). Kısa Türkiye tarihi. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. A. Tümertekin (Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları (orijinal baskı tarihi 1970).
• Asker, A. (2017a). Basının denetimi: Öncü ve BTV. K. Alemdar (Haz.), Türkiye’de Kitle iletişimi dün-bugün-yarın cilt-I içinde (ss. 644-673). Ankara: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Asker, A. (2017b). Gazeteci milletvekilleri: 1980-2009. K. Alemdar (Haz.), Türkiye’de Kitle iletişimi dün-bugün-yarın cilt-I içinde (ss. 674-718). Ankara: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Atılgan, G. (2014). İdeoloji. G. Atılgan ve E. A. Aytekin (Haz.), Siyaset bilimi, kavramlar, ideolojiler, disiplinler arası ilişkiler içinde (ss. 285-297). İstanbul: Yordam Yayıncılık.
• Birol, S. (2018). 1980 sonrası Türk medyasında sermaye yapısının el değiştirmesinin basında köşe yazarlığına etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bülbül, R. (2001). İletişim ve etik. Ankara: Nobel Yayınları.
• Bülbül, R. (2002). Basın ahlakı, basın özgürlüğü, basında özdenetim. İstanbul: Erdini Basım.
• Büyükbaykal, G. (2004). Basın özgürlüğü kavramının anlamı ve önemi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 20 (1), 43-47.
• Çatalbaş, D. (2017). 1980 Sonrası Radyo ve Televizyon. K. Alemdar (Haz), Türkiye’de kitle iletişimi dün-bugün-yarın cilt-I içinde (ss. 485-520). Ankara: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Çavdar, T. (2013). Türkiye’nin demokrasi tarihi 1950’den günümüze. Ankara: İmge Yayınları.
• Çeçen, A. (2000). İnsan hakları. İstanbul: Gündoğan Yayınları.
• Çelik, N. B. (2005). Marx ve ideoloji. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Dijk, V T. (2003). Söylem ve İdeoloji, Çok Alanlı Bir Yaklaşım. B. Çoban (Haz.), Söylem ve ideoloji, mitoloji-din-ideoloji içinde (ss. 13-112). İstanbul: Su Yayınları.
• Doster, B. (1997). 1980 sonrası girilen genel seçimlerde Anavatan Partisi ve Doğru Yol Partisi’nin aldıkları oy oranlarının karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Duran, B. (2012). Türk parlamento tarihi-TBMM-XIX. dönem (1991-1995) I. cilt-yasama. Ankara: TBMM Basımevi.
• Duverger, M. (1986). Siyasal rejimler. T. Tunçdoğan (Çev.). Ankara: Sosyal Yayınlar (orijinal baskı tarihi 1986).
• Girgin, A. (2003). Yazılı basında haber ve habercilik etik’i. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Gümüş, B. (2013). Siyasal Güçler. B. Dural (Haz.). Siyaset biliminde kuram-yöntem-güncel yaklaşımlar içinde (ss. 173-228). Edirne: Paradigma Yayınları.
• Gürbüz, S. & Şahin, F. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri, felsefe- yöntem-analiz. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Hawks, B, B. (2002). Terör olaylarının basın özgürlüğüne etkileri: ABD ve Türkiye örneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
• Heywood, A. (1997). Demokrasi. Liberal Düşünce Dergisi, 8 (1), 108-121.
• Heywood, A. (2012a). Siyaset. B. Özipek, B. Şahin, M. Yıldız, Z. Kopuzlu, B. Seçilmişoğlu, A. Yayla (Çev.). Ankara: Liberte Yayınları (orijinal baskı tarihi 1997).
• Heywood, A. (2012b). Siyasetin temel kavramları. Ankara: Liberte Yayınları.
• İçel, K. & Y. Ünver. (2009). Kitle haberleşme hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.
• Kapani, M. (2012). Politika bilimine giriş. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Kara. A. M. (2004). Türk siyasal yaşamında 1961 sonrası bir olgu koalisyonlar. İstanbul: Otopsi Yayınları.
• Kejanlıoğlu, B. (2004). Türkiye’de medyanın dönüşümü. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kışlalı, T. A. (1996). Siyaset bilimi. İstanbul: İmge Kitabevi.
• Lewis, B. (2010). Demokrasinin Türkiye serüveni. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Manfred G. S. (2002). Demokrasi kuramlarına giriş. E. Köktaş (Çev.). Ankara: Vadi Yayınları (orijinal baskı tarihi 1995).
• Mardin, Ş. (2014). Din ve ideoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Neziroğlu, İ & T. Yılmaz. (2013). Hükümetler, programları ve genel kurul görüşmeleri cilt 8. (9 Kasım 1989-30 Ekim 1995). Ankara: TBMM Basımevi.
• Neziroğlu, İ & T. Yılmaz. (2015). Koalisyon hükümetleri, koalisyon protokolleri, hükümet programları ve genel kurul görüşmeleri cilt I. Ankara: TBMM Basımevi.
• Özdemir, E & G. Atılgan. (2014). Siyasi Partiler. G. Atılgan ve E. A. Aytekin (Haz.), Siyaset bilimi, kavramlar, ideolojiler, disiplinler arası ilişkiler içinde (ss. 239-251). İstanbul: Yordam Yayıncılık.
• Özek, Ç. (1999). Basın özgürlüğünden bilgilenme hakkına. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Özsever, A. (2004). Tekelci medyada örgütsüz gazeteci. Ankara: İmge Kitabevi.
• Öztekin, A. (2013). Siyaset bilime giriş. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Poulantzas, N. (2004). Devlet, iktidar, sosyalizm. Ankara: Epos Yayınları.
• Sayarı, S. (1980). Parlamenter demokrasilerde koalisyon hükümetleri. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Schumpeter, A. J. (2007). Kapitalizm, sosyalizm ve demokrasi. H. İlhan (Çev.). Ankara: Alter Yayınları (orijinal baskı tarihi 1942).
• Şimşek, H. (2002). İnsan, siyaset ve demokrasi. İstanbul: İnsan ve Demokrasi Vakfı Yayınları.
• Teziç, E. (1997). Anayasa hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.
• Thompson, B. J. (2013). İdeoloji ve modern kültür, kitle iletişimi çağında eleştirel toplum kuramı. İ. Çetin (Çev.). Ankara: Dipnot Yayınları (orijinal baskı tarihi 2000).
• Tılıç, D. (2009). Utanıyorum ama gazeteciyim. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tokgöz, O. (2015). Temel gazetecilik. Ankara: İmge Kitabevi.
• Topuz, H. (2015). II. Mahmut’tan holdinglere Türk basın tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Touraine, A. (2011). Demokrasi nedir?. O. Kunal (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (orijinal baskı tarihi 1994).
• Tunaya, Z. T. (1995). Türkiye’de siyasi partiler. İstanbul: Arba Yayınları.
• Tutar, H. (2007). Türk siyasetinde sancılı yıllar. İstanbul: Bizim Kitaplar Yayınevi.
• Ural, H. Ş. (1999). Demokrasi Kavramı, Toplumsal Değerler ve Birey. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 40 (1), 1-9.
• Zürcher, J. E. (2011). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. Y. Saner (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları (orijinal baskı tarihi 1993).