Turist Rehberliği Eğitiminde Türk İşaret Dili İncelemesi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 81 - 99, 31.12.2022

Selin Altun , İsmail Kizilirmak , Seçkin Eser

https://doi.org/10.34090/tured.1128570

Öz

Amaç ve Önem: İşitme engelli bireylerin turizm ve seyahat faaliyetlerine katılımları, diğer engelli bireylere göre sınırlı gereksinimlerle gerçekleştirilebilir. İşitme engelli bireylerin turizm faaliyetlerine katılımlarının daha az olması, turist rehberlerinin işaret dili bilme düzeylerinin yüksek olmaması ile ilintilidir. Bu araştırmanın amacı Türkiye’de yükseköğrenim düzeyinde turist rehberliği eğitimi veren ön lisans, yüksekokul, fakülte ve Kültür ve Turizm Bakanlığının izni ile TUREB tarafından açılan sertifika programlarının ders müfredatlarının incelenerek işaret dili eğitimine yönelik herhangi bir ders olup olmadığının belirlenmesidir. Böylece, işitme engelli turistlerin aldıkları turist rehberliği hizmetinde işaret dili yeterliliğinin ortaya konması amaçlanmıştır. Turist rehberliği hizmetinin işitme engelli bireylere yönelik daha etkin verilebilmesi için yol haritası çizilmiştir.

Yöntem: Araştırma kapsamında nitel araştırma yöntemi temel alınarak doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırmada öncelikle turist rehberliği eğitimi ile ilgili literatür taraması yapılmıştır. Buradan yola çıkarak araştırmada kullanılan veriler üniversitelerin web sitelerinin ve ders müfredatlarının titizlikle incelenmesi yolu ile elde edilmiştir. 2020-2021 Eğitim-öğretim yılı sürecinde, Türkiye’de turist rehberliği alanında eğitim veren birimlerin ders müfredatlarında işaret dili dersi incelemesi yapılmıştır. Ayrıca TUREB tarafından verilen sertifika programları dersleri de incelenerek araştırmaya dahil edilmiştir.

Bulgular: Turist rehberliği eğitimi veren yükseköğrenim kurumları bünyesindeki 12 üniversitenin “Türk İşaret Dili” eğitimine seçmeli ders olarak müfredatlarında yer verdiği görülmüştür. Ayrıca ilgili konuda yapılan kavramsal araştırmada, çalışma sonuçları ve önerileri kapsamında, işaret dili bilen rehberlerin olması gerekliliğinin vurgulandığı açıkça görülmektedir.

Özgünlük/Bilimsel Katkı: Araştırma, hem Türkiye turizminde önemli rol oynayan turist rehberlerinin eğitimine yeni bir bakış açısı kazandıracak hem de işitme engelli bireylerin seyahate katılmaları önünde sorun olarak görülen “Türk İşaret Dili” bilmeyen rehberlerin yetişmesine olanak sağlayacak öneriler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Turist rehberliği, eğitim, türk işaret dili, müfredat 

Anahtar Kelimeler

Turist rehberliği, eğitim, türk işaret dili, müfredat

A Review of Turkish Sign Language in Tourist Guidance Education

Öz

Purpose and Importance: Participation of hearing impaired individuals in tourism and travel activities can be carried out with limited requirements compared to other disabled individuals. The participation of hearing-impaired individuals in tourism activities is less and level of sign language knowledge of tourist guides is not high. The aim of this research is to determine whether there are any courses for sign language education by examining the curriculum of the associate degree, college, faculty and certificate programs opened by TUREB with the permission of the Ministry of Culture and Tourism. Thus, it is aimed to reveal the sign language proficiency in tourist guidance service received by hearing impaired individuals. A road map has been drawn in order to provide tourist guidance services more effectively for hearing impaired individuals.

Methodology: Within the scope of the research, document analysis technique was used based on qualitative research method. In the research, a literature review on Tourist Guidance education was conducted. Based on this, the date used in the research were obtained through meticulous examination of the websites and curriculums of universities. During the 2020-2021 academic year, an examination of sign language courses was conducted in the curriculums of the units providing education in the field of tourism guidance in Turkey. In addition, the certificate programs given by TUREB were examined in the courses and included in the research.

Findings: It has been observed that some universities within the higher education institutions that provide tourist guidance education include “Turkish Sign Language” education as an elective course in their curricula. In addition, in the conceptual research on the subject, it is clearly seen that the necessity of having guides who know sign language is emphasized within the scope of the study results and recommendations.

Originality/Value: The research offers suggestions that will both bring a new perspective to the education of tourist guides, who play an important role in tourism in Turkey, and enable the training of guides who do not know "Turkish Sign Language", which is seen as a problem for hearing-impaired individuals to participate in travel.

Keywords: Tourist guidance, education, turkish sign language, curriculum

Anahtar Kelimeler

Tourist guidance, education, turkish sign language, curriculum

Kaynakça

• Adıyaman Üniversitesi (2022, Ağustos) Adıyaman Üniversitesi bilgi paketi. https://obs.adiyaman.edu.tr/oibs/bologna/index.aspx?lang=tr&curOp=showPac&curUnit=73&curSunit=1494#
• Ak , S. & Soybalı, H. H. (2021). Turist rehberliği tezsiz yüksek lisans eğitimi: Dersler ve akademisyenler üzerine bir araştırma. Turist Rehberliği Dergisi, 4(2), 119-142.
• Akdeniz Üniversitesi (2022, Ağustos). Turizm rehberliği- programı bilgileri. https://obs.akdeniz.edu.tr/oibs/bologna/index.aspx?lang=tr&curOp=showPac&curUnit=40&curSunit=960#
• Akdu, U. & Akdu, S. (2018). Engelli turizmi: Yasal düzenlemeler ve uygulamalar. Gümüşhane Üniversity, Institude of Social Sciences, 9(23), 99-123.
• Akmeşe, P. P. & Kayhan, N. (2017). İşaret dili dersine katılan öğretmen adaylarının görüşlerine göre türk işaret dili eğitiminin incelenmesi. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry (TOJQI), 8(1), 1-38.
• Aksaray Üniversitesi (2022, Ağustos). Turizm rehberliği - programı bilgileri. https://obs.aksaray.edu.tr/oibs/bologna/index.aspx?lang=tr&curOp=showPac&curUnit=11&curSunit=10639
• Ankara Üniversitesi (2022, Ağustos). Ankara Üniversitesi Bologna Bilgi Sistemi. http://bbs.ankara.edu.tr/Ders_Plani.aspx?bno=4096&bot=1699.
• Arslantürk, Y. & Gül, T. (2019). Turist rehberliğinde yeni eğilimler ve turist rehberliğinin geleceği. B. Zengin, G. E. Bayram & O. Batman içinde, Turist Rehberliği Mesleği (Dünü-Bugünü-Yarını (ss. 287-325). Detay Yayıncılık.
• Aslan, Z. & Çokal, Z. (2016). Profesyonel turist rehberlerinin kültürel değerlere katkısına ilişkin turist algılamaları. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4(1), 53-69.
• Atatürk Üniversitesi (2022, Ağustos). Turizm rehberliği programı. https://obs.atauni.edu.tr/moduller/dbp/eobs/birimDetay/3715/Turizm%20Rehberli%C4%9Fi%20Program%C4%B1%20(3715)
• Ayyıldız, T., Atay, H. & Yazıcı, A. (2014). Konaklama işletmelerinin engelliler için olanakları ve yöneticilerin görüşleri: Kuşadası örneği. Gazi Üniversitesi Turizm Fakültesi Dergisi, 2, 84-100.
• Baş, M. (2016). Engelli turizmi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Baş, M., & Ulama, S. (13-16 Kasım 2014). Türkiye'de engelli turizm pazarındaki farklı talep özelliklerinin analizi. Gazi Üniversitesi Turizm Fakültesi 15. Ulusal Turizm Kongresi Bildiriler Kitabı (ss. 1532-1547). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Batman, O., Yıldırgan, R. & Demirtaş, N. (2001). Turizm rehberliği. Değişim Yayınları.
• Buhalis, D., Darcy, S. & Ambrose, I. (2012). Accessible tourism ıssues: Inclusion, disability, ageing population and tourism. Channel View Publication.
• Burnett, J. & Bender-Baker, H. (2001). Assessing the travel-related behaviours of the mobility-disabled consumer. Journal of Travel Research, 40(1), 4-11.
• ÇARO (Çanakkale Bölgesel Turist Rehberleri Odası). (2022, 02 28). Turist rehberlerine özel türk işaret dili eğitimi. (S. Altun, Röportaj Yapan).
• Çizel, B. & Çizel, R. (2014). Engellilerin turizm kısıtları ve turist olma niyeti ilişkisinde aracı değişkenler: Motivasyon gücü ve öğrenilmiş çaresizlik. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 25(2), 176-189, https://doi.org/10.17123/atad.vol25iss280747.
• Çokişler, N. (2017). Turizm rehberliği eğitiminde çeyrek asırdır değişmeyen parçalanmış yapı sorunu. 3.Turizm Şurası (ss. 324-335). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Çokişler, N. (2021). Turist rehberliği mevzuatının tarihsel değişimi. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(1), 17-28.
• Çolakoğlu, O. E., Epik, F. & Efendi, E. (2010). Tur yönetimi ve turist rehberliği. (2.Baskı) Detay Yayıncılık.
• Devile, E. & Kastenholz, E. (2018). Accessible tourism experience: The voice of people with visual disabilities. Journal of Policy Research in Tourism, Leisure and Events, 10(3), 265-285.
• Eker, N., Kaya, C. & Zengin, B. (2019). Turist rehberliği eğitimi. B. Zengin, G. E. Bayram, & O. Batman içinde, Turist Rehberliği Mesleği (Dünü-Bugünü-Yarını) (ss. 59-93). Detay Yayıncılık.
• Eser, S. (2020). Lisansüstü turizm rehberliği eğitimi üzerine bir durum analizi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 8(4), 2956-2984.
• European Commission. (2021, March 03). Questions and Answers: Strategy for the Rights of Persons with. Brussels.
• Freeman, I. & Selmi, N. (2010). French versus Canadian tourism: Response to the disabled. Journal of Travel Research, 49(4), 471-485.
• Göktaş, P. & Bulgan, G. (2016). Turizm sektöründe engelliler ile iletişimin geliştirilmesine yönelik bir çalışma. Akademia, 4(3), 36-56, doi: 10.17680/akademia.24946.
• Gümüşhane Üniversitesi (2022, Ağustos). Turizm rehberliği bölümü. https://turizm.gumushane.edu.tr/tr/sayfa/b%C3%B6l%C3%BCmler/?birim=turizm-rehberligi-bolumu
• Güven, A. & İçöz, O. (2018). Turist rehberliği mevzuatı. S. Eser, S. Şahin & A. Çakıcı içinde, Turist Rehberliği (ss. 263-286). Detay Yayıncılık.
• İşçeli, Z. & Kılıç, G. (2018). Lisans düzeyinde turizm rehberliği eğitimi veren fakültelerin müfredatlarının incelenmesi. Turist Rehberliği Dergisi, 1(1), 41-56.
• Karaca, M. F. & Bayır, Ş. (2018). Türk işaret dili incelemesi: İletişim ve dil bilgisi. Ulusal Eğiim Akademisi Dergisi, 2(2), 35-58.
• Kargiglioğlu, Ş., Bayram, G. E. & Bayram, A. T. (2020). Gastronomi turizminde rehberlik uygulamaları. V. Altıntaş, & Z. Türkmendağ içinde, Alternatif Turizmde Rehberlik Uygulamaları- Güncel Yaklaşımlar (ss. 17-33). Detay Yayıncılık.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170-189.
• Kırklareli Üniversitesi (2022, Ağustos). Turizm fakültesi: Turizm rehberliği. https://ebp.klu.edu.tr/Bolum/BolumDetay/389
• Kolodziejczak, A. (2019). Information as a factor of the development of accessible tourism for people with disabilities. Quaestiones Geographicae, 38(2), 67-73.
• Kozak, N., Ateş, S., Kozak, M. & Tanrısever, C. (7-9 Nisan 2016). 9. Akademik turizm eğitimi arama konferansı sonuç raporu: Turizm rehberliği eğitimi arama konferansı. İstanbul: Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, Kastamonu Üniversitesi Turizm Fakültesi.
• Kozak, N., Kozak, M. A. & Kozak, M. (2010). Genel turizm: İlkeler-kavramlar. Detay Yayıncılık.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı (1986, 07.02). Profesyonel turist rehberliği yönetmeliği. //teftis.ktb.gov.tr/TR-264585/profesyonel-turist-rehberligi-yonetmeligi-rg-tarihi-020-.html, (Erişim Tarihi: 04.03.2022).
• Külük, C. Ş. (2019). Sanat müzelerinde sağır ve işitme engelli bireylere dönük sosyal erişim programları "Amerika Birleşik Devletleri örneği". International Journal of Art, Culture & Communication, 2(1), 40-67.
• Lovrentjev, S. (2015). Education of tourist guides: Case of Croatia. Procedia Economics and Finance, 23, 555-562.
• Lyu, S. O. (2017). Which accessible travel products are people with disabilities willing to pay more? A choice experiment. Tourism Management, 59, 404-412.
• Marmara Üniversitesi (2022, Ağustos). Marmara Üniversitesi eğitim-öğretim bilgi sistemi önlisans- sosyal bilimler meslek yüksekokulu - Turist Rehberliği. https://meobs.marmara.edu.tr/ProgramTanitim/sosyal-bilimler-meslek-yuksekokulu/turist-rehberligi-1114-831-0
• Mason, P. & Christie, M. (2003). Tour guide as critically reflective practitioners: A practitioners: A proposed training model. Tourism Recreation Research, 28(1), 23-33.
• Mersin Üniversitesi (2022, Ağustos). Mersin Üniversitesi bologna bilgi paketi turizm rehberliği programı bilgileri https://obs.mersin.edu.tr/oibs/bologna/index.aspx?lang=tr&curOp=showPac&curUnit=27&curSunit=1367 Molla, A. C. (2020). Uluslararası turizm ve seyahat işletmeleri. Ş. O. Mercan & M. Üzülmez içinde, Uluslararası Turizm (ss. 33-53). Detay Yayıncılık.
• Murray, M. & Sproats, J. (1990). The disabled traveler: Tourism and disability in Australia. The Journal of Tourism Studies, 1, 9-14.
• Nazlı, A. (2012). 'Öteki beden' bir ötekilik biçimi olarak engelli beden ve engellilik. Sosyoloji Dergisi, 27, 17-32.
• Neumann, P. & Reuber, P. (2004). Economic impulses of accessible tourism for all. Berlin: Study commissioned by the Fedaral Ministry of Economics and Technology & Federal Ministiry Economic and Labour (BMWA).
• Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi (2022, Ağustos). Ürgüp Sebahat ve Erol Toksöz Meslek Yüksekokulu / Turist rehberliği. http://ects.nevsehir.edu.tr/ects/bilgipaketi/dil/tr/bolum/352004/sayfa/1
• Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi (2022, Ağustos). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Bilgi Paketi Turizm Fakültesi / Turizm rehberliği. http://ects.nevsehir.edu.tr/ects/bilgipaketi/dil/tr/bolum/181006/sayfa/1
• Özgökçeler, S. & Alper, Y. (2010). Özürlüler Kanunu'nun sosyal model açısından değerlendirilmesi. İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 1(1), 33-54.
• Packer, T. L., Packer, T. L., Mckercher, B. & Yau, M. K. (2007). Understanding the complex interplay between tourism, disabilitty and environmental contexts. Disability and rehabilitation, 29(4), 281-292.
• Pelit, E. & Katırcıoğlu, E. (2018). Turist rehberliği mesleğinde taraflar açısından yaşanan sorunlar üzerine bir değerlendirme. Turist Rehberliği Dergisi, 1(2), 74-94.
• Ray, N. M. & Ellen, R. (2003). Ebilities tourism: An exploratory discussion of the travel needs and motivations of the mobility-disabled. Tourism Management, 24(1), 57-72.
• Sheldon, P. J., Fesenmaier, D. R. & Tribe, J. (2011). The tourism education futures initiative (TEFI): Activating change in tourism education. Journal of Teaching in Travel & Tourizm, 11(1), 2-23.
• Soykan, F. (11-13 Aralık 2002). Profesyonel turist rehberliği derslerindeki kursların yeniden değerlendirilmesi ve Türkiye’nin turizm coğrafyası dersine eleştirel yaklaşım. Turizm Eğitimi Konferansı (ss. 11-13). Ankara.
• Sömen, O. (2022, 01.20). İşitme engelli dili üzerine müfredat çalışması. (S. Altun, Röportaj Yapan).
• Suardhana, N. & Putra, A. J. (2013). The communication skills of tour guide in handling customers. e-Journal Program Pascasarjana Universitas Pendidikan Ganesha, 3, 972-983.
• Şahin, B. & Şahin, S. (21-23 Kasım 2007). Türkiye'de profesyonel turist rehberliği eğitimi: Yaygın ve örgün eğitim alanlarının görüşlerinin karşılaştırılmasına yönelik bir uygulama. Çeşme Ulusal Turizm Sempozyumu (ss. 202-215). İzmir: Çeşme Belediyesi.
• T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, E. (2022). Engelli ve yaşlı istatistik bülteni. Ankara, Türkiye.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2007, 03.02). Türkiye Turizm Stratejisi (2023) ve Türkiye Turizm Stratejisi Eylem Planı (2007-2013). Ankara, Türkiye.
• T.C. Yükseköğretim Kurulu. (2017-2018). İşaret Dili Anabilim Dalı Açıldı. Yükseköğretim Kurulu, Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği https://basin.yok.gov.tr/AciklamaBelgeleri/2018/09_isaret_didli_anabilimdali_acildi.pdf (Erişim Tarihi: 21.05.2021).
• Tanrısever, C., Bektaş, İ. & Koç, D. E. (2019). Dünyada turist rehberliği eğitimi. Turist Rehberliği Dergisi (TURED), 2(1), 44-56.
• Tasa, H. & Mamatoğlu, N. (2018). Attitude change towards disabled persons and sensitivity trainings. Türkiye Klinikleri, Psychol-Special Topics, 3(1), 11-21.
• Tetik, N. (2006). Türkiye'de profesyonel turist rehberliği ve müşterilerin turist rehberlerinden beklentilerinin analizi (Kuşadası örneği). (Tez No. 206634) [Yüksek lisans tezi, Balıkesir]. YÖK Tez Merkezi https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Tolga, Ö., Korkmaz, H. & Atay, L. (2015). Lisans düzeyindeki turist rehberliği öğrencilerinin mesleki tutumlarına yönelik bir araştırma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 12(2), 26-41.
• Turist Rehberliği Meslek Kanunu. (2012, 06. 07). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/06/20120622-2.htm, (Erişim Tarihi: 16.05.2021).
• Türkmen, M. T. (2017). Turist rehberlerinin liderlik yönelimlerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 16(3), 913-927.
• Türkmendağ, T. & Türkmendağ, Z. (2020). Erişilebilir turizmde turist rehberliği uygulamaları. V. Altıntaş, & Z. Türkmendağ içinde, Alternatif Turizmde Rehberlik Uygulamaları-Güncel Yaklaşımlar (ss. 35-52). Detay Yayıncılık.
• TÜRSAB. (2019,11.06). Türkiye Seyahat Acentaları Birliği: https://www.tursab.org.tr/duyurular/turk-isaret-dili-egitimi-tursab-genel-mezkez (Erişim Tarihi: 05.06.2021).
• UDHR. (2008). Universal Declaration of Human Rights. https://www.un.org/en/about-us/universal-declaration-of-human-rights. (Erişim Tarihi: 05.12.2021).
• Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (2022, Ağustos). Van Meslek Yüksekokulu - Seyahat, Turizm ve Eğlence Hizmetleri Bölümü- Turist Rehberliği. http://bilgipaketi.yyu.edu.tr/DereceProgramlari/Detay/0/61275/9399/932001
• Yau, M. K., Mckercher, B. & Packer, T. L. (2004). Travelling with a disability: More than an access ıssue. Annals of Tourism Research, 31(4), 946-960.
• Yenipınar, U. & Eser, S. (13-16 Kasım 2014). Engelli turistlerin turlarda karşılaştıkları sorunlar: Turist rehberleri açısından bir değerlendirme. 15. Ulusal Turizm Kongresi: Engelsiz Turizm (ss. 1132-1143). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Yenipınar, U., Çınar, B. & Bak, E. (2017). Turist rehberliği eğitimi ve mesleğin güncel sorunları ve çözüm önerileri. 3. Turizm Şurası 1-3 Kasım Tebliğler Kitabı (ss. 308-322). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Yenipınar, U. & Kardaş, K. (2019). Turizm rehberliği bölümleri müfredat geliştirme önerisi. Journal of Travel and Tourism Research, 15, 1-26.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar.
• Yıldız, Z., Yıldız, S. & Karaçayır, E. (2017). Dünyada ve Türkiye'de engelli turizmi pazarının değerlendirilmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5(2), 61-80.
• Yıldız, Z., Yıldız, S. & Bozyer, S. (2018). İşitme engelli turizmi (sessiz turizm): Dünya ve Türkiye potansiyeline yönelik bir değerlendirme. Sülayman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 9(20), 103-117.
• Yükseköğretim Program Atlası. (2021). Yök lisans, ön lisans atlası. Yükseköğretim Kurulu: https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-bolum.php?b=11007 (Erişim Tarihi: 20.04.2021).
• Zajadacz, A. & Sniadek, J. (2013). Tourism activities of deaf poles. Physical Culture and Sport Studies and Research, 58, 17-32, Doı: 10.2478/pcssr-2013-0010.
• Zajadacz, A. (2014). Sources of tourist information used by deaf people case study: The Polish deaf community. Current Issues in Tourism, 17(5), 434-454.
• Zbikowski, J., Kuzmicki, M., Dabrowski, D. & Soroka, A. (2011). Vocational activity as determinant of participation in tourism of disabled people from the area of Eastern Poland. Oeconomia, 10(2), 121-129.