Bitcoin ile altın, petrol, dolar kuru ve S&P500 endeksi arasındaki nedensellik ilişkisi

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 275 - 296, 31.12.2023

Serhat Ezin , Mustafa Can Samırkaş , Osman Uluyol

Öz

Finansal piyasalarda son yıllarda popülerliği giderek artan, birçok ülke tarafından statüsü hala tartışma konusu olan kripto paralar, hem kurumsal hem de bireysel yatırımcılar tarafından tercih edilen yatırım araçları arasındadır. Yapılan bu araştırmada, kripto para birimleri arasında öncü ve en fazla bilinen Bitcoin fiyatı ve çeşitli ekonomik göstergeler arasındaki ilişki tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda çalışmanın veri seti olarak Bitcoin Fiyatları, Altın Fiyatları, Amerikan Dolar Endeksi, Brent Petrol Fiyatları ve S&P500 endeksi verisi seçilmiştir. Çalışmanın periyodu, Bitcoin’in popülerliğinin artmaya başladığı, işlem hacmi ve fiyat hareketlerinin yoğun-laştığı 2013 yılından başlamış olup, Ocak 2013-Haziran 2022 dönemini kapsamaktadır. Aylık veriler kullanılan çalışmada seriler arasında eşbütünleşme ilişkisi Johansen Eşbütünleşme testiy-le, nedensel ilişki ise Toda-Yamamoto (1995) nedensellik testiyle analiz edilmiştir. Seriler ara-sında uzun dönemli eş bütünleşme ilişkisine rastlanmazken, Bitcoin, Altın ve Petrol Fiyatlarının S&P500’ün Granger nedeni olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte Bitcoin ile Petrol fi-yatları, Altınla Petrol fiyatları, Dolar Endeksiyle Petrol fiyatları, Petrol fiyatlarıyla S&P500 ara-sında karşılıklı (çift yönlü) nedensel ilişki tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

finansal piyasalar, kripto para, nedensellik, zaman serileri

The causal relationship between bitcoin and gold, oil, dollar index and S&P 500 index

Öz

Kaynakça

• Baran Tunçel, M., Alptürk, Y., Altunay, M. A. & Bekci, İ. (2022). Kripto paralar ile BIST100 endeksi arasındaki nedensellik ilişkisi: Bitcoin örneği. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 367–374. https://doi.org/10.11616/asbi.1096677
• Çevik, E., Çalışkan, H. & Çevik, E. İ. (2021). Bitcoin ile önemli döviz kurları arasında nedensellik ilişkisi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayı, 108–130. https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.991733
• Coinmarketcap (2021, 30 Ekim). Kripto Borsaları. https://coinmarketcap.com/rankings/exchanges/. adresinden 30 Ekim 2021 tarihinde alınmıştır.
• Coinmarketcap (2021, 11 Kasım). Kripto Para Birimleri. https://coinmarketcap.com/rankings/exchanges/. adresinden 11 Kasım 2021 tarihinde alınmıştır.
• Contuk Yıldız, F. (2021). Covid -19 sürecinde altın ve petrol fiyatlarının Bitcoin üzerindeki asimetrik etkisi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(3), 911–926. https://doi.org/10.26745/ahbvuibfd.939898
• Demir, M. A. (2021). Petrol fiyatları ile Türkiye’nin dış̧ ticaret açığı arasında zamana göre değişen nedensellik analizi. İzmir İktisat Dergisi, 36(2), 247-258.
• Ekonomist (2022). Brent Petrol Nedir? Ne Anlama Geliyor? Erişim adresi: https://www.ekonomist.com.tr/encyclopedia/brent-petrol-nedir-ne-anlama-geliyor adresinden 10 Mart 2022 tarihinde alınmıştır.
• Güleç, Ö. F. (2018). Bitcoin ile finansal göstergeler arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(2), 18–37. https://dergipark.org.tr/tr/pub/klujfeas/issue/38482/440523
• Gültekin, H. & Oğuzhan, A. (2021). Sermaye piyasası ile sanal para Bitcoin arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(4), 878–885. https://doi.org/10.29106/fesa.1024514
• Gürbüz, M. A. & Zeren, F. (2021). Bitcoin ile Avro ve Dolar arasındaki ilişkinin incelenmesi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 58–66. https://doi.org/10.29106/fesa.830654
• Gürsoy, S. & Sökmen, F. Ş. (2021). Investigation of the relationship between Bitcoin and gold prices with the makı cointegration test. Ekonomi İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 3(2), 217–230. https://doi.org/10.38009/ekimad.971877
• İşcan, E. (2010). Petrol fiyatının hisse senedi piyasası üzerindeki etkisi. Maliye Dergisi, (158), 607-617. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/32.Erhan_.ISCAN_.pdf
• Kılıç, Y. & Çütcü, İ. (2018). Bitcoin fiyatları ile Borsa İstanbul Endeksi arasındaki eş bütünleşme ve nedensellik ilişkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(3), 235–250. https://doi.org/10.17153/oguiibf.455083
• Koy, A., Yaman, M. & Mete, S. (2021). Kripto paraların volatilite modelinde ABD Borsa Endekslerinin yeri: Bitcoin üzerine bir uygulama. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 13(24), 159–170. https://doi.org/10.14784/marufacd.880672
• Şahin, Ö. (2021). Bireysel yatırım enstrümanlarının volatilite yapılarının belirlenmesi; Kripto paralar, dolar, altın ve bankaların yatırım fonları üzerine bir uygulama. Yönetim Bilimleri Dergisi, 19(42), 843–865. https://doi.org/10.35408/comuybd.774626
• Şarkaya İçellioğlu, C. & Engin Öztürk, M. B. (2018). Bitcoin ile seçili döviz kurları arasındaki ilişkinin araştırılması: 2013-2017 Dönemi için Johansen Testi ve Granger Nedensellik testi. Maliye Finans Yazıları, 1(109), 51–70. https://doi.org/10.33203/mfy.343217
• Soyaslan, E. (2020). Bitcoin fiyatları ile Bist 100, Bist banka ve Bist Teknoloji Endeksi arasındaki ilişkinin analizi. Fiscaoeconomia, 4(3), 628–640. https://doi.org/10.25295/fsecon.774221
• Syzdykova, A., & Azretbergenova, G. (2021). Bitcoin fiyatının altın ve ham petrol fiyatları ile ilişkisinin analizi. InTraders Uluslararası Ticaret Akademik Dergisi, 4(1), 43–58. https://dergipark.org.tr/tr/pub/intraders/issue/66058/1024544
• Tarı, R. (2010). Ekonometri (6. Baskı). Umuttepe Yayınları.
• Topaloğlu, E. E. (2019). Kripto para Bitcoin ve döviz kurları ilişkisi: Yapısal kırılmalı eş bütünleşme ve nedensellik analizi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 367–382. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.585306
• Tunçel, M. B. & Gürsoy, S. (2020). Korku Endeksi (VIX), Bitcoin fiyatları ve Bist100 Endeksi arasındaki nedensellik ilişkisi üzerine ampirik bir uygulama. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(76), 1999–2011. https://doi.org/10.17755/esosder.712702
• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (2021, 16 Nisan). Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik. https://www.tcmb.gov.tr/ adresinden 16 Nisan 2021 tarihinde alınmıştır.
• Tradingview (2022, 1 Kasım). Piyasalar. https://tr.tradingview.com/markets/ adresinden 01 Kasım 2022 tarihinde alınmıştır.
• Tradingview (2022, 13 Kasım). Piyasalar. https://tr.tradingview.com/markets/cryptocurrencies/global-charts/ adresinden 13 Kasım 2022 tarihinde alınmıştır.
• Tradingview (2022, 11 Mayıs). Piyasalar. https://tr.tradingview.com/markets/cryptocurrencies/global-charts adresinden 11 Mayıs 2022 tarihinde alınmıştır.
• Tradingview (2022, 13 Kasım). S&P 500 Endeksi. ttps://tr.tradingview.com/symbols/FX-SPX500/ adresinden 13 Kasım 2022 tarihinde alınmıştır.
• Tradinview (2022,21 Kasım). Brent Petrol Endeksi. https://tr.tradingview.com/chart/?symbol=FRED%3ADCOILBRENTEU adresinden 21 Kasım 2022 tarihinde alınmıştır.
• World Federation of Exchanges (2021, 12 Mayıs). Market Statistics. https://focus.world-exchanges.org/issue/may-2021/market-statistics adresinden 12 Mayıs 2021 tarihinde alınmıştır.
• World Gold Council (2021, 11 Mayıs). Data. https://www.gold.org/ adresinden 11 Mayıs 2021 tarihinde alınmıştır.