YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE 18. YÜZYILDA GÜNLÜK KONUŞMA DİYALOGLARININ KULLANIMI

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 229 - 264, 30.06.2022

Mustafa Tekeli

Öz

Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi çalışmaları son yıllarda büyük önem
kazanmıştır. Ülkemizin jeopolitik konumu gereği günümüzde birçok ülke ile
iletişim hâlinde olması Türk kültürünün ve Türk medeniyetinin de bu sayede
o ülkelere tanıtılması anlamına gelmektedir. Bugün olduğu kadar geçmişte de
bu kültürlenme yaşanmaktaydı. Özellikle dönemin ilim ve bilim merkezi
olarak Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde birtakım kültürel faaliyetler
de yapılmaktaydı. Bu faaliyetlerin önemli bir ayağını ise dil öğretimi
oluşturmaktadır. Temelinde ticari faaliyetlerin geliştirilmesi amacı bulunan
bu tür girişimlerin günümüzde de çokça başvurulan kültürel diplomasi
unsurlarından olduğu görülmektedir. İbrahim Müteferrika’nın Holderman ile
1730 yılında yayımladığı “Türk Dili’ni Kolay ve Kısa Yoldan Öğrenme
Yöntemi ve Türkçe Dilbilgisi” eseri Osmanlı Dönemi’nde matbaada basılan
ilk yabancılara Türkçe öğretimi kitabı olması özelliğiyle önem
kazanmaktadır. Bu eser üzerinden Avrupa’dan Osmanlı ile ticaret yapmak
isteyen tüccarlara Türkçenin öğretilmesi hedeflenmiştir. Dil öğretimi sadece
dilsel yapıların aktarılması anlamına gelmemektedir. Aynı zamanda
Türkçenin öğretilmesiyle Türk kültürüne ait unsurların da tanıtılması
amaçlanmıştır. Bunun yanında Türk Dili açısından bakıldığında bu eserle
Arap harflerinden Latin harflerine geçiş denemelerinin de yapılmaya
başlandığı görülmektedir.
Bu çalışmada, yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanılan
kaynaklarda yer alan, günlük konuşma becerilerini geliştirici diyaloglar
üzerine betimsel bir inceleme yapılmıştır. İncelemede temel kaynak olarak
İbrahim Müteferrika ve Holderman’ın 1730 yılında birlikte yayımladığı
“Türk Dili’ni Kolay ve Kısa Yoldan Öğrenme Yöntemi ve Türkçe Dilbilgisi”
adlı eseri belirlenmiştir. Eserdeki Arap harfleri ve Latin harfleriyle
oluşturulmuş Türkçe diyaloglar, Fransızca çevirileriyle karşılaştırılarak içerik
analizine tabi tutulmuştur. Çalışmada 1700’lü yılların ilk çeyreğinde her iki
dilde hazırlanmış günlük konuşma yapıları ve söz varlığı günümüz Türkçesi
ve Fransızcasıyla karşılaştırmalı bir incelemeyle ele alınmaktadır. Ayrıca
eserde bulunan diyaloglar günümüz Türkçesinde yeniden yazılarak 18. yüzyıl
Türkçesinin zaman içerisindeki evrimine de değinilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yabancılara Türkçe Öğretimi, Diyaloglar, Günlük Dil, İbrahim Müteferrika, Holderman

Kaynakça

• Biçer, N. (2019). Osmanlı Dönemi’nde Matbaada Basılan İlk Yabancılara Türkçe Öğretimi Kitabı Üzerine. Muallim Rıfat Eğitim Fakültesi Dergisi, 42-53.
• Biçer, N. (2012). Hunlardan Günümüze Yabancılara Türkçe Öğretimi . Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 1 (4),107-133.
• Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks: Sage.
• Çakmak, C. (2015). Yabancılara Türkçe Öğretiminin Tarihçesine Genel Bir Bakış Denemesi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , 4 (2) , 167-182 .
• İslam Ansiklopedisi. (2021). İbrâhim Müteferrika. [Online] https://islamansiklopedisi.org.tr/ ibrahim-muteferrika [Erişim tarihi:15.11.2021]
• Tekin, E., & Kır, B. (2017). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Ortak Temalara Göre Diyalog Etkinliklerinin Geliştirilmesi: A2 Seviyesi.
• Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi ve Yabancı Dil Öğretimi Araştırmaları Ankara: Ankara Üniversitesi Tömer Yayınları.
• Wach, E. (2013). Learning about qualitative document analysis. Ids Practıce Paper In Brıef, 1-10.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.