Urfa in the Era of Atıf Ulusoğlu from the Governors of the Republic in the Light of the Local Press (1936-1937)*

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 65 - 82, 01.07.2024

Kadir Toraman , Kazım Paydaş

https://doi.org/10.5281/zenodo.11576770

Öz

Developing in the first quarter of the 20th century, the Republic of Turkey continued to use the administrative organization it inherited from the past without changing it much. The country was divided into provinces, provinces into districts, districts into townships and townships into villages. Each province was headed by a governor. It is seen that there was a frequent change of governors in Urfa in the early periods of the Republic. Atıf Ulusoğlu, who served in 1936-1937, dealt with the problems of the city one-on-one and also worked for the development of the society in terms of socioeconomic and socio-cultural aspects. He frequently traveled to almost all districts of the city and gave instructions for the solution of related problems. During the years he served in Urfa, he carried out very positive activities according to the economic conditions of the time. He worked in many fields from education to art, culture and economy. He was also closely involved in the municipal affairs of the city. Nevertheless, Urfa, located in an arid geography, frequently faced drought. At the same time, despite having a fertile and large agricultural basin, it had to struggle with swarms of rats and locusts. Local governments did not have the opportunity for quick solutions due to lack of personnel and economic reasons. During this period, the municipality worked in coordination with the governor's office and took important initiatives for the city's infrastructure. For example, in order to meet the city's need for clean water, waterways were provided and roads were designed. At the same time, telegraph wires were erected to ensure communication throughout the city. Atıf Ulusoğlu ensured that artisans went to exhibitions organized in various parts of the country in order to make modern production. Although Atıf Bey's governorship of Urfa was short-lived, positive developments took place in the city.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Republic, Urfa, Atıf Ulusoğlu, Socioeconomic.

Yerel Basın Işığında Cumhuriyet Valilerinden Atıf Ulusoğlu Dönemi’nde Urfa (1936-1937)

Öz

20. yüzyılın ilk çeyreğinde inkişaf eden Türkiye Cumhuriyeti Devleti devr-i sabıktan almış olduğu idari teşkilatı pek değiştirmeyerek kullanmaya devam etmiştir. Ülke öncelikle vilayetlere, vilayetler kazalara, kazalar nahiyelere, nahiyeler ise köylere ayrılmıştır. Her vilayetin başında bir vali vardır. Cumhuriyetin ilk dönemlerinde Urfa’da sıklıkla vali değişimi olduğu görülmektedir. 1936-1937 yılında görev yapan Atıf Ulusoğlu şehrin sorunlarıyla birebir ilgilenmiş aynı zamanda sosyoekonomik ve sosyokültürel açıdan toplumun gelişmesi adına çalışmalar yapmıştır. Şehrin neredeyse bütün ilçelerini sık sık dolaşmış ilgili sorunların çözümü adına talimatlar vermiştir. Urfa’da görev yaptığı yıllarda devrin ekonomik şartlarına göre gayet olumlu faaliyetler gerçekleştirmiştir. Eğitimden sanata, kültürden, ekonomiye birçok alanda çalışmalar yapmıştır. Ayrıca şehrin belediye işleriyle de yakından ilgilenmiştir. Yine de kurak bir coğrafyada bulunan Urfa sık sık kuraklıkla karşılaşmıştır. Aynı zamanda verimli ve geniş tarım havzasına sahip olmasına rağmen fare ve çekirge sürüleri ile mücadele etmek zorunda kalmıştır. Yerel yönetimler personel yetersizliği ve ekonomik nedenlerden dolayı hızlı çözüm olanağına sahip değillerdi. Bu dönemde belediye valilikle koordineli olarak çalışarak şehrin alt yapısı adına önemli girişimlerde bulunmuştur. Örneğin, şehrin temiz su ihtiyacını karşılayabilmek için kaynaklardan su yolları temin edilmiş, yollar tasarlanmıştır. Aynı zamanda haberleşmenin tüm şehirde sağlanabilmesi için telgraf telleri dikilmiştir. Atıf Ulusoğlu esnafın modern bir üretim yapabilmesi için yurdun çeşitli yerlerinde düzenlenen sergilere gitmelerini sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet, Urfa, Atıf Ulusoğlu, Sosyoekonomik

Kaynakça

• BCA (Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi): “Urfa Valisi İzzet’in Azliyle Yerine Mülkiye Müfettişi Fuat’ın Tayini”.
• BCA (Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi): “Urfa Valisi Fuad Bey’in Vekalet Emrine Alınması”.
• BCA (Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi): “Tekirdağ Valiliği’ne Urfa Valisi Fuat’ın Tayini”.
• BCA (Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi): “Bayezid, Siirt, Burdur, Muğla, Urfa ve Sinop Valiliklerine Yapılan Tayinler”.
• BCA (Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi): “Bazı İllerin Valileri Arasında Değişiklikler Yapılması”.
• BCA (Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi): “Kadri Paşa’nın Vekalet Emrine Alınması”.
• BCA (Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi): “Urfa Valisi Kadri Paşa’nın Emekliye Sevk Edilmesi”.
• BCA (Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi): “Bazı Valilerin Nakil ve Tayinleri Hakkında Kararname”.
• BCA (Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi): “Bazı Valiler Arasında Yapılan Değişiklikler ve Yeni Vali Tayinleri”.
• BCA (Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi): “Urfa Valiliği’ne Mardin Belediye Başkanı Emekli Albay Atıf Bey’in Tayini”.
• BCA (Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi): “Valiler Arasında Yapılan Değişiklikler”.
• BCA (Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi): “Urfa, Malazgirt, Bulanık ve Siirt’te Meydana Gelen Kaçakçılık, Silahlı Çatışma, Gasp ve Adam Öldürme Olaylarına Dair 13.06.1930 Tarihli Asayiş Raporu”.
• 1924 Teşkilat-ı Esasi, 1924, 491.
• ACAR, Eray, “Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye’de Kentsel Şebeke Suyu Yönetiminin Kurumsal ve Yasal Gelişimi”, Hukuk ve İktisat Araştırma Dergisi, C.4, (2012): ss. 98-106.
• GÜNAY, Faruk, “Üst Düzey Yöneticilerin Yetiştirilmesi ile İlgili Anayasa Maddesinin İlginç Serüveni”, TBB Dergisi, C.62 (2006), ss. 152-172.
• İLYAS, Ahmet, “Cumhuriyet Dönemi Türk Ekonomisi’nin Envanterinin Çıkarılması: 1927 Tarım ve Sanayi Sayımının Urfa Özelinde Değerlendirilmesi”, Akademibakış Dergisi, C.74 (Temmuz- Ağustos 2019): ss. 1-13.
• KAPAKLI, Kemal, Urfa Hakkında Salname, Şanlıurfa İli Kültür Eğitim Sanat ve Araştırma Vakfı Yayınları, Ankara 1998.
• KARAKAŞ, Mahmut, Cumhuriyet Öncesi Şanlıurfa’da Kültür ve Eğitim, T.C. Şanlıurfa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Konya 2012.
• KAYIRAN, Mehmet, SAYGIN, Selami, “İzmir İktisat Kongresi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Yakın Tarih Dergisi, C.2, (2009): ss. 27-70.
• ORTAYLI, İlber, Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Cedit Neşriyat, Ankara 2008.
• ÖĞÜT, Tahir, EKİCİ, M. Sena, “Cumhuriyet Dönemi’ne Geçiş Aşamasında Urfa’nın İktisadi ve Sosyal Yapısı”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C. 10, (2011): ss. 176-192.
• ŞAŞMAZ, Musa, Türkiye’nin İdari Taksimatı (1920-2013), C.14, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014.
• T.C. Genelkurmay Başkanlığı, Türk İstiklal Harbine Katılan Alay ve Tugay Komutanlarının Biyografileri, C. 2, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 2010.
• DOĞANER, Yasemin, “Halkevleri”, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/halkevleri/, Erişim Tarihi: 11.02.2024.
• Şanlıurfa Valiliği, “Görev Yapmış Valiler”, http://www.sanliurfa.gov.tr/gorev-yapmis-valiler#, Erişim Tarihi: 24.06.2023.
• TORAMAN, Kadir, Osmanlı Dönemi’nde Adana Belediyesi ve Sorunlar (1868-1910), Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Şanlıurfa 2019.
• TURGUT, Bahattin, Urfa Vakıfları (1850-1900), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, (Yayınlanmış Doktora Tezi), İstanbul 2013.
• YILDIRIM, Yüksel, Yeni Türkiye’nin Yapılanma Sürecinde Halkevlerinin Rolü ve Urfa Halkevi Örneği, Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Giresun 2016.
• Akgün, “Ana Yurtta Bir Gezinti”, 21.05.1937.
• Akgün, “Esnaf Arasında Çalışma Eserleri”, 29.05.1937.
• Akgün, “İhtisas Mahkemeleri Kaldırılıyor- Memlekette Kaçakçılık Hadiseleri Çok Azaldı”, 29.05.1937.
• Akgün, “Köy Kalkınma Broşürü”, 19.04.1937.
• Akgün, “Mahsullerimiz Başka Adlarda Satılmaktadır”, 01.05.1937.
• Akgün, “Reklamsızlık Yüzünden Neler Kaybediyoruz”, 19.04.1937.
• Cumhuriyet, “Urfa Belediyesi’nden”, 04.02.1934.
• Işık, “Kabristan”, 17.09.1936.
• Işık, “Küçük Sanatkârlar”. Işık (29.10.1936).
• Işık, “Şehir Haberleri”, 07.09.1936.
• Işık, “Şehir Haberleri”, 20.08.1936. Işık, “Şehir Haberleri”, 22.09.1936.
• Işık, “Şehir Haberleri”, 24.08.1936.
• Işık, “Telefonlarımız”, 17.09.1936.
• Yeni Işık, “Adana’nın Sel Felaketini Gören Yurttaşlarımıza Yardım için Toplantı”, 12.01.1937.
• Yeni Işık, “Elektrik Şirketimizin Bir Kararı”, 02.01.1937.
• Yeni Işık, “Fareler ve Ekinler” 12.01.1937.
• Yeni Işık, “Halkevimizde Toplantı”, 02.01.1937.
• Yeni Işık, “İlimizde Kavak Ağacı Dikimi”, 12.03.1937.
• Yeni Işık, “Kaçakçılığı İhbar Edenlerin İkramiyeleri”, 29.12.1936.
• Yeni Işık, “Kaçakçılık Vakaları”, 09.03.1937.
• Yeni Işık, “Kar-Kurt ve Odun Azlığı”, 02.02.1937.
• Yeni Işık, “Şehrimiz Malullerine Yardım İçin Cemiyet Kuruldu”, 19.01.1937.
• Yeni Işık, “Tüccarlarımız Valimize Teşekkür Ediyor”, 19.01.1937.
• Yeni Işık, “Urfa Şehir Haritası”, 24.08.1936.
• Yeni ışık, “Urfa’da Esnaf Cemiyetleri Ne Haldedir”, 19.02.1937.
• Yeni Işık, “Urfa Şehri Elektrik Anonim Şirketinden”, 17.02.1937.
• Yeni Işık, “Urfa’da Küçük Sanat Sahiplerinin Eserleri”, 30.04.1937.
• Işık, “Urfa’nın Planı”, 29.11.1936.
• Işık, “Valimiz Siverek’e Gittiler”, 21.11.1936.
• Akgün, “Yeni Hükümet Konağının İnşaatı Pek Yakında”, 23.04.1937.
• Akgün, “Yeni şehir Mıntıkasında Yeni ve Büyük Bir Temel Daha Atıldı”, 01.05.1937.
• Akgün, “Yurttaş Kaçakçı Vatan Hainidir”, 01.05.1937.