YENİLEŞME DÖNEMİ TÜRK GEZİ EDEBİYATINDA VAN GÖLÜ VE ÇEVRESİ

Yıl 2023, Cilt: 2023 Sayı: 46, 117 - 140, 25.12.2023

Şener Şükrü Yiğitler

Öz

Van Gölü ve çevresi yüksek dağlar üzerinde büyük bir gölden meydana gelen özgül bir ekosistem ve en eski çağlardan bu yana farklı toplumların iç içe yaşadığı yeryüzünün önemli medeniyet havzalarından biridir. Pre-modern dünyanın yerli ve yabancı seyahatnamelerinde kayda değer bir durak olarak işaretlenen Van Gölü ve çevresi, Yenileşme dönemi Türk gezi edebiyatına da konu olmaya devam etmiştir. Bu çalışmada Kadri Kemal Kop, Yaşar Kemal ve Abdullah Tekin’in eserleri betimsel içerik analizi yöntemiyle incelenmiş; bugün Türkiye’nin önemli turizm-kültür merkezlerinden biri olan Van Gölü havzasıyla ilgili söz konusu eserlerde anlatılan doğal güzellikler, tarihi olaylar, gelenek ve görenekler, efsaneler, halk inanışları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Van Gölü, Van, Bitlis, Türk gezi edebiyatı, gezi.

Kaynakça

• Ahmet Haşim (2003). Bize göre-İkdam’daki diğer yazıları. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Algon, A. (2011). Van Gölü’nün gemileri-Tatvan’dan Bodrum’a yelken peşinde bir yaşam. İstanbul: Naviga Yayınları.
• Aytaç, G. (1995). Edebiyat yazıları III. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Baydar, M. (2015). Edebiyatçılarımız ne diyorlar? İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cuddon, J. A. (1999). The penguin dictionary of literary terms and literary theory. London: Penguin Books.
• Çiftlikçi, R. (1997). Yaşar Kemal-yazar-eser-üslup. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Çilingiroğlu, A. (1994). Urartu tarihi. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
• Daloğlu, Y. (2021). Kadri Kemal Kop’un kaleminden Atatürk Diyarbakır’da. İstanbul: Opus Kitap.
• Dinç Kurt, Y. (2018). Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında yurt içi gezi kitapları (1920-1980). İstanbul: Akçağ Yayınları.
• Evliyâ Çelebi (2010). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi’nden seçmeler. Seyit Ali Kahraman (Yay. haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Evliyâ Çelebi (2012). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: Bağdad-Basra-Bitlis-Diyarbakır-Isfahan-Malatya-Mardin-Musul-Tebriz- Van. 4. Kitap, 1. Cilt. Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı (Yay. haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gökyay, O. Ş. (1973). Türkçede gezi kitapları. Türk Dili-Gezi Özel Sayısı. TDK Yayınları, 457-467.
• Güntekin, R. N. (y.t.y.). Anadolu notları. İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Kaplan, İ. (2013). Türkiye’de milli eğitim ideolojisi ve siyasal toplumsallaşma üzerindeki etkisi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karataş, T. (2001). Gezi yazısı. Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Perşembe Kitapları.
• Kayaoğlu, İ. (2020). Tarihi kent Bitlis. Ankara: Kilit Yayınları.
• Kop, K. K. (1937). Ankara’dan Van Gölü’ne. Ankara: Ulus Basımevi.
• Kop, K. K. (1945a). Uçakla Ankara’dan Van Gölü’ne. Ankara: Çocuk Esirgeme Kurumu.
• Kop, K. K. (1945b). Doğu illerinde geziler. Ankara: Çocuk Esirgeme Kurumu.
• Kozak, M. vd. (2022). Türkiye turizm ansiklopedisi. C. 16, s. 167.
• Köhler, W. (2011). Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Kürt şehri Bitlis (H. Işık, Çev.). İstanbul: Peri Yayınları.
• Lacoste, Y. (2014). Coğrafya her şeyden önce savaş yapmaya yarar (S. Sezer, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Löschburg, W. (1998). Seyahatin kültür tarihi (J. Traub, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Mir Şerefhan Bitlisî. (2019). Şerefname-Kürt tarihi (İ. Sungur, Çev.). Van: Sîtav Yayınevi.
• Mutluay, R. (1976). 50 yılın Türk edebiyatı. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özdemir, E. (1999). Yazınsal türler. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Sarı, M. (2021). Bilinmeyen Van Gölü. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Tavernier, J. B. (2006). Tavernier seyahatnamesi. S. Yerasimos (Ed.). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Tekin, A. (1980). Van Gölü-Güzelim yaşam. Ankara: Karacan Matbaası.
• Tekin, A. (2016). Beyaz martıların kanadında çepeçevre Van denizi. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. von Wilpert, G. (1979). Sachwörterbuch der literatur. Stuttgart: Alfred Kröner Verlag.
• Yaşar Kemal (1956). 40 köprülü şehre giderken 20 kavalcı bana kaval çaldı. Hayat Mecmuası, 11, 9.
• Yaşar Kemal (1976). Bu diyar baştan başa. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Yaşar Kemal (2003). Yaşar Kemal kendini anlatıyor-Alain Bosquet ile görüşmeler. İstanbul: Adam Yayınları.
• Yaşar Kemal (2011). Röportaj yazarlığında 60 Yıl. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yaşar Kemal (2015). Zulmün artsın. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yaşar Kemal (2019). Binbir çiçekli bahçe. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yiğitler, Ş. Ş. (2018). 19. ve 20. yüzyıllarda yabancı seyyahların gözüyle Bitlis ve çevresi. Uluslararası Bitlis Tarihi ve İdris-i Bitlisi Sempozyum Kitabı II, 421-438.