On the Word “Kendi”: An Analysis Focused on the Parts of Speech and its Function

Yıl 2024, Cilt: 2024 Sayı: 47, 180 - 204, 29.06.2024

Nihal Çalışkan

https://doi.org/10.59257/turkbilig.1506775

Öz

This research centers on the linguistic term “kendi”, a frequently used
element in modern Turkish discourse. In established linguistic references, “kendi”
is predominantly categorized as a reflexive pronoun. However, discrepancies
surface when examining diverse uses like “ben kendim, kendi kitabım, kendim
giderim, kendisi henüz gelmedi”, leading to conflicting or unclear categorizations
regarding the nature of the term and its specific instances as a reflexive pronoun.
Additionally, while certain applications of “kendi” have been addressed in specific
studies, other usages have seemingly escaped thorough investigation by researchers. The initial phase of this inquiry involves an appraisal of the relevant
literature, elucidating the diverse linguistic contexts where the term operates,
drawing on examples from prior research. Accordingly, it becomes apparent that
“kendi” manifests in 16 distinct forms across 12 fundamental linguistic
frameworks. As some sources posit, too, the principal function of the term extends
beyond being a reflexive pronoun. Examining these linguistic structures reveals
that “kendi” functions not solely as a reflexive pronoun but also assumes roles as
a noun, adjective, adverb, personal pronoun, and anaphoric pronoun.
Corresponding to these linguistic functions, the term is utilized in texts to serve
purposes like referencing, reinforcing, limiting, and qualifying statements.

Anahtar Kelimeler

kendi, reflexive pronoun, parts of speech, function

KENDİ SÖZCÜĞÜ ÜZERİNE: TÜR VE İŞLEV ODAKLI BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Bu çalışmada günümüz Türkçesinin en sık kullanılan birimlerinden olan
“kendi” sözcüğü üzerinde durulmaktadır. “Kendi”, dil bilgisi kaynaklarının
büyük bir kısmında dönüşlülük zamiri şeklinde ele alınmaktadır. Ancak “ben
kendim, kendi kitabım, kendim giderim, kendisi henüz gelmedi” gibi farklı
kullanımlar söz konusu olduğunda kaynakların sözcüğün türü konusunda
uzlaşamadığı, sözcüğün hangi kullanım ya da kullanımlarının dönüşlülük zamiri
olduğu hususunda çelişkiler taşıyan veya belirsizlikler barındıran bilgiler
verildiği görülmektedir. Bunun yanı sıra “kendi”nin bazı kullanımları belli
çalışmalarda yer alırken başka bazı kullanımları araştırmacıların dikkatinden
kaçmaktadır. İncelememizde ilk olarak mevcut literatürün bir değerlendirmesi
yapılmakta, önceki araştırmalarda ele alınan örneklerden hareketle sözcüğün kaç
farklı dil bilgisel bağlamda kullanıldığı ortaya konmaktadır. Buna göre “kendi”
sözcüğü 12 temel dil bilgisel çerçevede 16 farklı biçimde kullanılmaktadır. Bazı
kaynaklarda da dile getirildiği üzere sözcüğün asıl görevi dönüşlülük zamiri
değildir. Söz konusu dil bilgisel yapılar dikkate alındığında “kendi”nin
dönüşlülük zamirinin yanı sıra isim, sıfat, zarf, kişi zamiri ve ardıl zamir
görevleriyle kullanıldığı gözlemlenmektedir. Sözcük, bu görevleri doğrultusunda
metin içinde gönderim, pekiştirme, sınırlama, niteleme gibi işlevlerle karşımıza
çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

kendi, dönüşlülük zamiri, sözcük türü, işlev

Kaynakça

• Aksan, Y., Aksan, M., Koltuksuz, A., Sezer, T., Mersinli, Ü., Demirhan, U. U., Yılmaazer, H., Atasoy, G., Öz, S. & Yıldız, İ. (2012). Construction of the Turkish national corpus (TNC). Proceedings of the 8th International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC 2012), İstanbul Turkiye, 323-327. Erişimi adresi: http://www.lrecconf.org/proceedings/lrec2012/pdf/991_Paper.pdf
• Aksan, Y., Aksan, M., Mersinli, Ü., Demirhan, U. U. (2017), A Frequency dictionary of Turkish: Core vocabulary for learners. London: Routledge.
• Arslan, A. (2022). Türkiye Türkçesinde dönüşlü çatının oluşum yöntemleri. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 8(17), 226-240.
• Banguoğlu, T. (1974). Türkçenin grameri. (1. Baskı). İstanbul: Baha Matbaası.
• Baydar, T. (2014). Pekiştirilmiş / pekiştirmeli özne üzerine. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (35), 21-32.
• Çalışkan, N. (2022). Yüksek sıklıktaki adlar: zaman sözcük biçimi üzerine derlem temelli bir inceleme (eş dizimlilikler, biçim birimi dizileri, dil bilgisel örüntüler ve semantik prozodi). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Çalışkan, N. (2023a). A Lexicogrammatical approach to teaching Turkish as a foreign/second language: A Case study on adjectives. Sakhatova, G., Kaili, H. (Ed.) Different Aspects in Learning and Teaching Turkish as a Foreign Language içinde (57-75). Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Çalışkan, N. (2023b). Tamlamalarda kişi uyumu: Kendi+iyelik+ilgi biçiminin fiilimsi kuruluşundaki tamlananı ile uyumu üzerine. Turkish Studies-Language and Literature, 18(Ö1), 423-431.
• Çöltekin, Ç. (2010). A Freely available morphological analyzer for Turkish. Proceedings of the 7th International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC 2010). Erişim adresi: http://www.lrecconf.org/proceedings/lrec2010/pdf/109_Paper.pdf
• Durak, M. (1988). Türkçede "kendi" sözcüğü üzerine. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 113-120. Erişim adresi: https://acikerisim.uludag.edu.tr/handle/11452/17095
• Ergin, M. (1958/2009). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Ediskun, H. (1984/1999). Türk dilbilgisi. (6. basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Emre, A. C. (1945). Türk dilbilgisi - Türkçenin bugünkü ve geçmişteki gelişimleri üzerine bir gramer denemesi. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gencan, T. N. (1974). Dilbilgisi (Lise: I-II-III). İstanbul: Kanaat Yayınları.
• Gökdağ, B. A. (2011) Dil-beden - ilişkileri bağlamında dönüşlülük zamirleri. Dil Araştırmaları, (9), 9-22.
• Göksel, A., Kerslake, C. (1995). Turkish: A Comprehensive grammar. Routledge.
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/
• Güven, M. (2015). Türkçede kendi zamiri ve kendi zamiri ile oluşmuş kelime öbeklerinin kuruluş biçimi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(4), 341-356.
• Kayabaşı, D. (2022). The emphatic marker in Turkish: two readings. Proceedings of the Workshop on Turkic and Languages in Contact with Turkic, 7, 136-153. https://journals.linguisticsociety.org/proceedings/index.php/tu/article/view/5324
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi grameri: Şekil bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kornfilt, J. (1997). Turkish (descriptive grammars). London: Routledge.
• Koşaner, Ö. (2005). Türkçede dönüşlü yapıların biçim-sözdizimsel özelliği. (Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Lewis, G. L. (1985). Turkish grammar. Oxford: Oxford University Press.
• Meral, H. M. (2010). Türkçe ardıl gönderim ilişkisi. Dilbilim, (24), 9-32.
• Özbek, A., Kahraman, B. (2016). Interpretations of Turkish reflexive pronouns kendi and kendisi. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi, MEUDED, 13 (1), 71-94.
• Özsoy, A. S. (1983). Reflexivization in Turkish: A Syntactic, semantic and discourse analysis (Doktora Tezi). Ann Arbor: University of Michigan.
• Öztekten, Ö. (2007). Dönüşlülük zamiri özne olabilir mi?, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı BELLETEN, 55 (2007/2), 101-113.
• Sinclair, J. (1999). A way with common words. (H. Hasselgard, S. Oksefjell Ed.). Out of Corpora. A Study in Honour of Stig Johansson içinde (157-175), Amsterdam: Rodopi.
• Timurtaş, F. K. (1986). Yunus Emre divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Tuğcu, P. (2009). Türkçede belirleyici öbeği. (Yüksek Lisans Tezi) Ankara: Ankara Üniversitesi.