Möhemmet Mehdiyev’in Frontoviklar Adlı Romanı Üzerine Oluşumsal Yapısalcı Bir İnceleme

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 86 - 108, 27.06.2022

Fatih Ekici

Öz

Edebî çalışmalarına bir edebiyat tarihçisi ve eleştirmeni olarak başlayan Möhemmet Mehdiyev, XX. yüzyıl Tatar nesrinin önemli isimlerinden biridir. Mehdiyev’in eserlerinin Tatar okuyucuları arasında oldukça geniş bir yer bulmasında sosyalist realizminin dayattığı konuların dışına çıkması oldukça etkilidir. Bu eserlerinden biri de Frontoviklar adlı ilk romanıdır. Sovyetler Birliği döneminde yazılmış olan roman, II. Dünya Savaşı sonrasında öğretmenlik ile görevlendirilen Tatar gazilerin öyküleri üzerinden savaş sonrası Tatar köylerindeki yaşantıyı, eğitim sistemini, toplumsal ve siyasi çarpıklıkları başarılı bir şekilde ele alır. Aynı zamanda geriye dönüşler ile İkinci Dünya Savaşı’na dair portreler sunar. Anlatılan bu öyküler, eserin kendi bütünlüğünün yanında, günümüz okuyucusuna ve araştırmacılara dönemin sosyal ve siyasi atmosferini anlamaları için sosyolojik, tarihî ve siyasi açılardan kayda değer bir malzeme sağlar. Bu bakımdan makalede, söz konusu roman Lucien Goldmann’ın geliştirdiği “Oluşumsal Yapısalcı” inceleme yöntemi ile incelenerek edebiyat sosyolojisi açısından ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tatar Romanı, Möhemmet Mehdiyev, Edebiyat Sosyolojisi, Lucien Goldmann, Oluşumsal Yapısalcılık

Kaynakça

• Adıgüzel, Sedat (2011), Elçin – Edebiyat Sosyolojisi Açısından Romanları. Ankara: Bengü Yayınları.
• Ahunov, Garif (2004), “Avıl Peygamberé”. Möhemmet Mehdiyev: Yazuvçı Turında Zamandaşları. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı, s. 9-11.
• Aktaş, Şerif (1991), Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aktaş, Şerif (2013), Anlatma Esasına Bağlı Edebi Metinlerin Tahlili. Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Bachelard, Gaston (2006), Su ve Düşler (çev. Olcay Kunal). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Beşirova-Mehdiyeva, Liliya (2004), “Altın kanat irém bar idé…” Möhemmet Mehdiyev: Yazuvçı Turında Zamandaşları. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı, s. 32-35.
• Davutov, R. ve Rahmani, R. (Tǚzüvçéleré). (2009). Ediplerébéz 1-2. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
• Ekici, Fatih (2015), Tatar Yazar Möhemmet Mehdiyev ve “Frontoviklar” Adlı Romanı (İnceleme – Metin). Ankara: Gazi Üniversitesi: Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Fethérahmanov, Reşit (1996), “Tǔrmıştan Kilgen Geroylar”. Kazan Utları, No: 10, Kazan, s. 149-158.
• Feyzullina, D.İ. (Tǚzüvçé) (2011), Tatarstan Yazuvçıları – Edebi Premiya Laureatları = Pisateli Tatarstana – Laureatı Literaturnıh Premiy. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
• Foucault, Michel (2005), “Başka Mekânlara Dair”, Özne ve İktidar (çev. Işık Ergüden). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Galiullin, T. ve Yarullina, R. (2007), “Tatar Türkleri Edebiyatı”. Türk Dünyası Edebiyat Tarihi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, C. 9, s. 676-736.
• Göğebakan, Turgut (2004), Tarihsel Roman Üzerine. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Goldmann, Lucien (2005), Roman Sosyolojisi (çev. Ayberk Erkay). Ankara: Birleşik Yayınevi.
• Hesenova, Gevher (Redaktör) (2004), Möhemmet Mehdiyev: Yazuvçı Turında Zamandaşları. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
• İmamov, Vahit (2010), “Sin citmiséñ, ih, Möhemmet abıy!” Meydan Çallı, S. 12 (Aralık), Çallı, s. 44-51.
• Mayrl, William (1978), “Genetic Structuralism and The Analysis of Social Consciousness”, Theory and Society, 5, 19–44.
• Mehdiyev, Möhemmet (1988), Frontoviklar (ikinci baskı). Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
• Şemsutova, A. (2010), Hezĭrgĭ Tatar Edebiyatında Yañarış. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
• Tiken, Servet (2009), “Fakir Baykurt’un Yılanların Öcü Adlı Romanına Oluşumsal Yapısalcı Bir Yaklaşım”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 13 (1): 43-56.
• Tilbe, A. ve Tilbe, F. (2015), “Reşat Enis Aygen’in Afrodit Buhurdanında Bir Kadın Adlı Romanında Çalışma İlişkileri: Yazın Toplumbilimsel Oluşumsal Yapısalcı Bir İnceleme”, Humanitas, 5, 187-216.
• Yarullina Yıldırım, Ramilya (2016), “Tatar Romanlarında Toplumsal Değişimlerin Yansıması”, Uluslararası Edebiyat ve Toplum Sempozyumu Bildiriler Kitabı (2. Cilt), s. 25-32.
• Yazıcı, Nermin (2009), Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Hikâyelerinde Anlatıcı ve Kahramanlar. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Zaripova-Çetin, Çulpan (2006), “Tatar Edebiyatının Gelişimi”. Akademik Bakış Dergisi, S. 9, s. 138-151.