EDEBÎ ESERLERDE BENZERLİKLER VE HACI İZZET PAŞA’NIN MİRÂC-I FAHR-İ ÂLEM’İNİN İSMAİL HAKKI BURSEVÎ’NİN MİRACİYESİ İLE OLAN İLGİSİ / BENZERLİĞİ: İNTİHAL Mİ, USUL MÜ?

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 1 - 35, 24.12.2024

Hasan Ali Esir

Öz

Bir edebî eserde en önemli iki özellik, özgünlük ve güvenirliktir. Özgünlük aynı zamanda güvenirliği de beraberinde getirir. Sözde, özgünlük demek; daha önce söylenmemiş bir sözü söylemek ya da söylenen sözü sanat dairesi içinde yorumlayarak farklı biçimde söz alanına çıkarmaktır. Diğer bir ifadeyle eserin özgünlüğünü sağlayacak olan şeyin sanat dünyasına yeni bir şey katması, daha önce söylenmemiş olanı söylemesidir. Özgün edebî eser bu özelliklerdeki sözlerin bütünüdür. Bununla birlikte edebî eserlerde benzerlikler olabilmektedir. Şair, eserine vücut verirken örnek aldığı eser(ler) olabilir. Nitekim adaptasyon, iktibâs, nakîza, nazîre, taklîd, tazmîn gibi edebî sanatlar bunun sonucunda ortaya çıkmış ve sanat değeri taşımışlar; ait oldukları esere güzellik ve değer katmışlardır. Bu benzerlikler arasında intihâl ayrıca dikkat çekmiştir. Çünkü intihalde “aşırma” vardır. Bu çalışmanın girişinde benzerliklerle ilgili bazı terimlerin izahı yapılmıştır. Daha sonra edebî eserlerde benzerlik konusu işlenmiştir. Ardından Hacı İzzet Paşa’nın Mirâc-ı Fahr-i Âlem ile İsmail Hakkı Bursevî’nin Miraciye’si arasındaki ilgi / benzerlik araştırılmış ve sonuçlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Miraç, mirac-nameler, Türk edebiyatında miraç, Hacı İzzet Paşa’nın Mi‛râc-ı Fahr-i Âlem’i, İsmail Hakkı Bursevî’nin Miraciye’si

Kaynakça

• Ayan, H. (1979). Şeyhoğlu Mustafa, Hurşîd-Nâme (Hurşîd ü Ferahşâd), İnceleme-Metin-Sözlük, Konu Dizini. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
• Ayan, H. (1986). Celîlî’nin Hecr-nâme’si. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, XIV(1. Fasikül), 155-172.
• Bayak, C. (2018). Sevdâ’î Leylâ ile Mecnûn [Kıssa-i Leylî Birle Mecnûn] İnceleme-Metin. İstanbul: Kriter Yayınevi. Ceyhan, Â. (2021). Harputlu Yusuf Şükrî’nin Nesâyih (Nasihatlar)ı -Günümüz Türkçesiyle-. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 7(3), 577-621.
• Ceyhan, Â. ve Şığva, B. (2019). Hacı İzzet Paşa’nın Bilinmeyen Bir Eseri: Mi’râc-ı Fahr-i Âlem. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2(2), 869-911.
• Doğan, M. N. (1996). Fuzûlî Leylâ ve Mecnûn: Metin, Nesre Çeviri, Notlar ve Açıklamalar. İstanbul: Çantay Kitapevi.
• Doğan, M. N. (2002). Şeyh Galib Hüsn ü Aşk. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Esir, H. A. (2013). XVIII. Yüzyıl Şairlerinden Tameşvarlı Elhâc İbrâhîm Naîmüddîn ve Pend-nâmesi: Mu’ammâ-yı Na’îmü’d-dîn. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Yayınları. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi.
• Esir, H. A. (2014). Bursalı Lâmiî Çelebi’nin Ferhâd u Şîrîn’inin Ali Şîr Nevaî’nin Ferhâd u Şîrîn’i ile Mukayesesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, L(I), 39-64.
• Esir, H. A. (2021). 1467’de Muhammed Adlı Bir Müellifin Yazdığı Manzum Sîret’te Müellifin Kim Olduğu Meselesi. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı—Belleten, (72 (Aralık)), 133-158.
• Esir, H. A. (2024). XVIII. Yüzyılın Başında Yazılan Bir Miraciye: İsmail Hakkı ve Miraciyesi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 5(1), 1-39.
• Esir, H. A. (t.y.-a). Lâmiî Çelebi-Ferhâd ile Şîrîn. 25 Mayıs 2024 tarihinde https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-195825/lamii-celebi-ferhad-ile-sirin.html adresinden erişildi.
• Esir, H. A. (t.y.-b). İbrahim Naîmüddin-Pend-nâme. Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. 8 Temmuz 2024 tarihinde https://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/pend-name-mu-amma-yi-na-imuddin adresinden erişildi. Kubbealtı Lugatı. (t.y.). 12 Haziran 2024 tarihinde https://lugatim.com/s/TAKL%C4%B0T adresinden erişildi.
• Küçük, S. (1994). Bâkî Dîvânı. Ankara: Atatürk, Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Saraç, Y. (2007). Klasik Edebiyat Bilgisi Belâgat (5. Baskı.). İstanbul: İstanbul: 3F Yayınevi.
• Sertkaya, O. F. (1999). Tevârüd mu? Adaptasyon mu? Nazîre mi? Yoksa İntihâl Yani “Sirkat-i Şiir” mi? İlmi Araştırmalar, (7), 191-199.
• Şentürk, A. A. (1993). Şeyhoğlu Mustafa, Hurşîd-nâme (Hurşîd u Ferahşâd), İnceleme-Metin-Sözlük-Konu Dizini, nşr. Dr. Hüseyin Ayan, Atatürk Üniversitesi Yayınları No. 502, Erzurum 1979, (4)-IV-533 s.”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XXVI, 355-367.
• Tavukçu[oğlu], O. K. (2004). Türk Edebiyatında Firâk-nâme Adlı Eserler. Türk Kültürü İncelemeli Dergisi, (10), 89-122.
• Tavukçu[oğlu], O. K. (2008). Halîlî ve Fürkât-nâmesi (Giriş—İnceleme—Tenkitli Metin—Tıpkıbasım). (C. Kafadar ve A. T. Gönül, Ed.). Harvard Üniversitesi Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü. Türk Dil Kurumu Sözlükleri. (2024, 16 Kasım). https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Ünver, İ. (1982). Ahmed-i Rıdvân Hayatı, Eserleri ve Edebî Şahsiyeti (Yayımlanmamış Doçentlik Tezi). Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Halil İnalcık Kütüphanesi, Âfet İnan Koleksiyonu, Tezler Bölümü, Doç. T. 105.
• Ünver, İ. (1986). Ahmed-i Rıdvân. Türk Tarih Kurumu—Belleten, L(196), 73-125.
• Yavuz, K. (2007). Mevlid’in Türkçe Kaynakları Şerhleri ve Mevlid Metni Üzerine. M. Kara ve B. Kemikli (Ed.), Süleyman Çelebi ve Mevlid-Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri- içinde (ss. 61-86). Bursa: Osman Gazi Belediyesi Yayınları.