8. Sınıf Öğrencilerinin Hikâye Edici Metinleri Özetleme Becerilerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 69 - 85, 01.06.2020

Özkan Çetin Kenan Bulut

Öz

Bu çalışmada, 8. sınıf öğrencilerinin hikâye edici metinleri özetleme becerileri bazı değişkenlere göre karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bu amaçla ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin özetleme becerilerinin okuma ve dinleme öğrenme alanları, cinsiyet, okul başarı seviyesi, aylık okudukları kitap sayısı, anne ve babalarının eğitim durumu ve ailelerinin aylık gelir durumuna göre farklılaşıp farklılaşmadığı belirlenmeye çalışılmıştır. Tarama modelinde yürütülen çalışma nicel araştırma desenine göre yapılmıştır. Çalışma bir ilimizin Merkez ilçesindeki 8. sınıf öğrencileriyle yürütülmüştür. Merkez ilçedeki ortaokullar, başarı seviyesi yüksek, orta, düşük olarak üç seviye grubuna ayrılmıştır. Başarı seviyesi orta ve yüksek olan okullardan birer, düşük okullardan iki olmak üzere, toplam dört okul örneklem için belirlenmiştir. Çalışma materyali olarak bir dinleme bir de okuma alanından olmak üzere iki hikâye edici metin kullanılmıştır. Öğrencilerin bu metinlerden hareketle özet çıkarmaları istenmiştir. Çıkarılan özetler Okur (2011) tarafından geliştirilen Özet Metinleri Değerlendirme Ölçeği’ne göre değerlendirilmiştir. Verilerin analizinde Bağımsız Ölçümler İçin t-Testi ve One Way Anova kullanılmıştır. Çalışmanın sonunda öğrencilerin özetleme becerilerinin öğrenme alanına, cinsiyete, okul başarı seviyesine, baba eğitim durumuna göre farklılık arz ettiği; anne eğitim durumuna, aylık okudukları kitap sayısına ve ailelerinin aylık gelir durumuna göre ise farklılaşmadığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hikâye edici metinler, özetleme becerileri, 8. sınıf öğrencileri

Kaynakça

• Akyol, H. (2006). Yeni programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Akyol, H. (2014). Programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Anderson, V., Suzanne, H. & Babadoğan, C. (1991). Özetlemenin öğrencilere öğretimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 24(2), 587-594.
• Aslan, A. (2006). İlköğretim okulu 4. sınıf öğrencilerinin bilgilendirici metinleri anlama, özetleme ve hatırlama becerileri üzerinde zihin haritalarının etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Baştuğ, K. & Keskin, H.K. (2012). Akıcı okuma becerileri ile anlama düzeyleri (Basit ve çıkarımsal) arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13(3), 227-244.
• Brown, A. L. ve Day, J. D. (1983). Macrorules for summarizing texts: the development of expertise. Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior, 22, 1-14.
• Bulut, P. (2013). İlköğretim 5. sınıf öğrencileri ve öğretmenlerinin özetleme stratejilerinin değerlendirilmesi: Türkçe dersi örneği. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çelenk, S. & Çalışkan, M. (2004). Bazı sosyo-ekonomik faktörlerin okuduğunu anlama başarısına etkisinin incelenmesi, Çağdaş Eğitim Dergisi, 29(309), 24-33.
• Çetişli, İ. (2006). Edebiyat eğitiminde ‘edebî metin’in yeri ve anlamı. Millî Eğitim Dergisi, 169, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Çiftçi, Ö. & Temizyürek, F. (2008). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama becerilerinin ölçülmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5(9), 109-129.
• Deneme, S. (2009). İngilizce öğretmen adaylarının özetleme stratejilerini kullanım tercihleri. Journal of Language and Linguistic Studies, 5(2).
• Devellioğlu, F. (2000). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Dilidüzgün, Ş. & Genç, Ş. (2014). Metin türü odaklı özet çıkarma çalışmalarının özet çıkarma becerisini geliştirmeye etkisi. Türkçe Eğitiminde Kuramsal ve Uygulamalı Çalışmalar içinde, 87-103, Ankara: A Pegem Akademi Yayınları.
• Dilidüzgün, Ş. (2013). Ortaokul Türkçe derslerinde okumadan özet yazmaya. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 46(2), 47-68.
• Epçaçan, C. (2018). Okuduğunu anlama becerisinin gelişiminde özetleme tekniğinin etkisi üzerine bir değerlendirme. EKEV Akademi Dergisi, 74, 11-30.
• Gelbal, S. (2008). Sekizinci sınıf öğrencilerinin sosyoekonomik özelliklerinin Türkçe başarısı üzerinde etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim ve Bilim Dergisi, 33(150), 1-13.
• Görgen, İ. & Altıntaş, S. (2015). Analyzing pre-service teachers’ skill-level on summarizing informative texts. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 174, 3005-3010.
• Görgen, İ. (1999) Özetleme becerisinin öğrencilere öğretimi. Yaşadıkça Eğitim, 62 (Nisan, Mayıs, Haziran), 22-28.
• Gündüz, O. & Şimşek, Tacettin. (2011). Anlatma teknikleri 2: uygulamalı yazma eğitimi. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Güneş, F. (2017). Türkçe öğretimi yaklaşımlar ve modeller. Ankara: A Pegem Akademi.
• Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karatay, H. & Okur, S. (2012). Öğretmen adaylarının öyküleyici ve bilgilendirici metinleri özetleme becerileri. İnternational Journal of Social Science, 5(7), 399-420.
• Karatay, H., Güngör, H., Bolat, K. K. & Okur, S. (2013). 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerinin özetleme becerileri, (Edt: C. Demir ve H. Parlakyıldız). Prof. Dr. Ab¬durrahman Güzel’e Armağan Türkçenin Eğitim ve Öğretimi içinde, Ankara: Akçağ Yayınları, 277-298.
• Kargın, T., Güldenoğlu, B. & Ergül, C. (2017). Dinlediğini anlama becerisinin okuduğunu anlama üzerindeki yordayıcılığının İncelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(6), 2369-2384.
• Kartal, E. & Özteke, H.Ç. (2010). İlköğretim öğrencilerinin okuduklarını anlama ve anlatma düzeylerinin belirlenmesi. Uluslararası sosyal araştırmalar dergisi, 3/11, 372-380.
• Kurnaz, H. & Akaydın, Ş. (2015). Türkçe öğretmeni adaylarının bilgilendirici ve öyküleyici metinleri özetleme becerileri. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 141-156.
• MEB. (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB. (2019). PISA 2018 Türkiye ön raporu. Eğitim Analiz ve Değerlendirme Raporları Serisi, No: 10.
• Okur, S. (2011). Türkçe ve sınıf öğretmeni adaylarının Türkçe dersi öğretim araçlarındaki okuma metinlerini özetleme becerileri. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özçakmak, H. (2015). Türkçe öğretmeni adaylarının not alarak dinlemede özetleme stratejilerini kullanma. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Serarslan, H. (2008). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin okuduğunu anlama düzeyleri ile Türkçe dersine karşı tutumları ve akademik başarıları arasındaki ilişki. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sert, A. (2010). İlköğretim altıncı sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama becerilerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Şahin, C. & Temizyürek, F. (2019). Ortaokul öğrencilerinin dinlediğini anlama düzeyleri ile akademik başarıları arasındaki ilişki. International Journal of Language Academy, 7/3, 132-148.
• Urfalı Dadandı, P., Dadandı, İ. & Koca, F. (2018). PISA 2015 Türkiye Sonuçlarına Göre Sosyoekonomik Faktörler ile Okuma Becerileri Arasındaki İlişkiler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(2), 1239-1252.
• Uzun-Subaşı, L. (2003). Yazma süreci ve öğretimi, C. İleri (Ed.) Türkçe Sözlü ve Yazılı Anlatım içinde, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 74-94.
• Ülper, H. & Karagül, S. (2011). Özetleme becerisinin kazandırılmasına yönelik etkinlikler: Ders kitapları temelinde bir araştırma. Günay, D., Fidan, Ö., Çetin, B. ve Yıldız, F. (Ed.) Türkçe Öğretimi Üzerine Çalışmalar içinde, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, 145-155.
• Ürün Karahan, B. (2016). Ortaokul 6. sınıf öğrencilerinin dinleme becerisi farkındalıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Kars ili örneği). Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sonbahar S.1, 107-115.
• Van Dijk, T.A. & W. Kintsch. (1983). Strategies of discourse comprehension. Academic Press, Inc., Orlando, Florida.
• Yakıcı, A., Yücel, M., Doğan, M. & Yelok, S. (2010). Türkçe I - Yazılı anlatım. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Yıldırım, K., Yıldız, M., Ateş, S. & Rasinski, T. (2010). İlköğretim beşinci sınıf Türk öğrencilerin metin türlerine göre okuduğunu ve dinlediğini anlama düzeyleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(3).
• Yıldız, N. (2015). Dinleme stratejileri öğretiminin beşinci sınıf öğrencilerinin dinlediğini anlama becerilerine etkisi. Doktora Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.