Mustafa Kutlu’nun “Mavi Kuş” Hikâyesindeki Edatlar ve Edatların Türkçe Öğretim Programındaki Yeri

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 249 - 263, 29.06.2022

Süleyman Aydeniz , Ayşe Ebrar Yamaç

https://doi.org/10.54979/turkegitimdergisi.1126843

Öz

Tek başına bir anlamı olmayan, kullanıldıkları cümlede anlam ve görev kazanan, kendinden önce ve sonra gelen kelimeler arasında anlam ilişkisi kuran sözcüklere edat denilmektedir. Edatlar Türkçe dilbilgisi öğretiminde büyük bir öneme sahiptir. Ortaokul Türkçe derslerinde 6.sınıf kazanımlarında edat, bağlaç ve ünlem sözcük türlerine yer verilmiştir. Edatlar üzerinde pek çok görüş ayrılıklarının bulunduğu bir konudur. Yapılan çalışmalarda edatların anlam ve görevleri üzerinde durulmuştur. Bununla birlikte cümle içinde anlam kazanmaları edatları metin bağlamında değerlendirmeyi gerekli kılmaktadır. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılmıştır. Eser seçiminde uzman görüşlerinden hareketle Mustafa Kutlu’nun “Mavi Kuş” adlı hikâyesi tercih edilmiştir. Seçilen kitapta en çok kullanılan çekim edatları, bağlama edatları ve ünlem edatları sıralanarak bu sözcük türlerine metin içinden cümle örnekleri verilmiştir. Bununla birlikte metinde bulanan çekim edatları, bağlama edatları ve ünlem edatları için sıklık tabloları oluşturularak, bu sözcük türlerinin kitaptaki tüm sözcük sayısına oranı da hesaplanmıştır. Edatlar hakkındaki farklı görüşlere ve edat sınıflandırmalarına da yer verilen çalışmamızdan hareketle bağlaç ve ünlemlerin de edat özellikleri taşıdığı ve bu sebeple edat ortak başlığı altında değerlendirilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Edat, bağlaç ve ünlemler konusu dilbilgisi konuları içerisinde büyük bir öneme sahiptir. Bu konular öğrencilere öğretilirken Türkçe ders kitabı içeriği zenginleştirilmeli ve bilgilerin somutlaştırıldığı etkinliklere yer verilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Edatlar, Metin Bağlamı, Mustafa Kutlu, Mavi Kuş

Teşekkür

İyi çalışmalar dilerim.

Kaynakça

• Balcı, T. (2003). Edat bağlamında sözcük türlerine yeni bir yaklaşım. Dil Dergisi, (122), 7-16.
• Banguoğlu, T. (2000). Türkçenin grameri. Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Can, M. (2017). Dilbilgiselleşme ve edat kavramı. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (26), 37-67.
• Çakmak, M. C. (2015). Ortaokullarda edatların öğretimi ve öğrencilerin edatları kullanma yeterlikleri/Teaching of postpositions in secondaryschoolsandthecompetence of students' postpotionsuse.
• Doğan, A. T. (2021). Yapı ve anlam bakımından Yunus Emre Divanı’nda çekim edatları. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1-8.
• Efendioğlu, S. (2007). Edatların sınıflandırılması. Erciyes Dergisi, 30(353), 27-29.
• Ergin, M. (2000). Türk dilbilgisi. Bayrak Basım Yayım.
• Gencan, T, N. (1971). Dilbilgisi. Kanaat Yayınları.
• Hacıeminoğlu, N. (1992), Türk dilinde edatlar. Milli Eğitim Basımevi.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi grameri (şekil bilgisi). TDK Yayınları.
• Kutlu, M. (2017). Mavi kuş. Dergâh Yayınları.
• MEB. (2019). Türkçe dersi (1-8. sınıflar) öğretim programı. Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• MEB. (2021). Türkçe 6 ders kitabı. Devlet Kitapları.
• Taş, İ. (2020). Edatların metin bağlamında incelenmesi: Faruk Nafiz Çamlıbel şiirleri örneği. trk dergisi, 1(1), 59-86.
• Tavşancıl, E. & Aslan, E. (2001). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. Epsilon Yayınları.
• Tonga, N. (2005). Mustafa Kutlu ve yoksulluk içimizde. Akçağ Yayınevi.
• Tuğluk, A. (2010). Mustafa Kutlu’nun “Mavi Kuş”unda mekânın poetiği .Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi , (28) , 235-248.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (Ed.). (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.