Quarantine Application in Ottoman Empire and Venice International Health Conference

Yıl 2011, Cilt: 15 Sayı: 15, 91 - 109, 01.12.2011

Güner Doğan

Öz

As it is known, according to Edward Said, orientalism as a science started with the launch of a series of courses which will give education about the East as a result of the decisions made in the Vienna Council in 1312. However, according to Said, the orientalism, which we can define as a science, became an institution as an academic discipline starting from the final quarter of the 18th century, but mainly in the 19th century. Therefore, a conference - to which a lot of countries attended-was held in Venice in the 19th century when the orientalism was the most popular. Some certain decisions about the measures of health in general and quarantine in specific were made that would result in marginalizing and generalizing the countries of the “East”. The reasons behind making these decisions form the basis of this study. In other words, in this study, we will try to focus on the conference which was held in Venice, Italy in 1892 with the participation of a great number of countries and in which various ideas in the field of health were discussed as well as the process until the conference was held, especially the developments about quarantine and some inter-state crises after the conference.

Anahtar Kelimeler

Quarantine, Orientalism, Other, Internal Pass, Venice Health Conference.

OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA KARANTİNA UYGULAMASI VE VENEDİK ULUSLARARASI SIHHİYE KONFERANSI

Öz

Edward Said’e göre, bir bilim dalı olarak oryantalizm, 1312 Viyana konsilinin kararları neticesinde, Doğu üzerine eğitim yapacak bir seri kürsü kurulmasıyla başlamıştır. Oryantalizmin akademik bir disiplin olarak kurumsallaşması ise yine Said’e göre, 18. yüzyılın son çeyreğinden itibaren ve özellikle 19. yüzyılda gerçekleşmiştir. Bu bağlamda, oryantalizmin en revaçta olduğu 19. yüzyılda, Venedik’te, birçok ülkenin katıldığı bir konferans toplanmıştır. Bu konferansta genel olarak sağlıkla ve özel olarak karantina tedbirleriyle ilgili “Doğu” ülkelerini ötekileştiren ve genelleştiren birtakım kararlar alınmıştır. Bu kararların hangi amaçlarla alındığının tespiti, bu çalışmanın temel tartışma konusunu oluşturmaktadır. Diğer bir ifadeyle İtalya’nın Venedik kentinde 1892 yılında yapılan ve çok sayıda ülkenin katılımıyla gerçekleştirilen, sağlık alanında çeşitli fikirlerin tartışıldığı bir konferans, konferansa giden süreçte, özellikle karantinayla ilgili olarak yaşanan gelişmeler ve konferans sonrası devletlerarasında ortaya çıkan krizler bu çalışma çerçevesinde ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Karantina, Oryantalizm, öteki, Mürur Tezkiresi, Venedik Sıhhiye Konferansı.

Kaynakça

• I. Yayımlanmamış Kaynaklar
• İstanbul Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• Bâb-ı ‘Âlî Evrâk Odası
• BEO. 42 / 3086, BEO. 112 / 8334, BEO. 156 / 11647.
• İrâde Sıhhiye
• İ. SH. 267, İ. SH. 3 / 12.
• Meclis-i Vükelâ Mazbataları
• MV. 79 / 33.
• Mektûbi Kalemî Mühimme
• A. MKT. MHM. 574 / 6, A. MKT. MHM. 574 / 3.
• Yıldız Sadâret Husûsî Marûzât Evrâkı
• Y. A. HUS. 271 / 76, Y. A. HUS. 256 / 4, Y. A. HUS. 394 / 44, Y. A. HUS. 267 / 95.
• Yıldız Sadâret Resmî Marûzât Evrâkı
• Y. A. RES. 95 / 2, Y. A. RES. 98 / 41.
• II. Yazma Eserler
• Hüseyin Selami. (1306). Karantina ve Emrâz-ı Müstevliyye, Ankara: Millî Kütüphane, Kayıt Nu.: 06 MK. YZ. B 536.
• Piemonteli Anton Lagokoller. (1254). Risâle-i Karantina (Nizâm-ı Sıhhat Usûl-ı Karantinanın Kavâid-i Külliyesini Hâvi Lâyihanın Hülasâ-i Tercemesi), Ankara: Millî Kütüphane, Kayıt Nu.: MF 1994 A 2162.
• III. Araştırmalar
• Ahmed Cevdet Paşa. (1309). Tarih-i Cevdet. Cilt 10. İstanbul: Matbaa-ı Osmaniye.
• Ahmed Lütfi Efendi. (1302). Tarih-i Lütfi. Cilt 2. İstanbul: Mahmut Bey Matbaası.
• Ahmet Mithat Efendi. (1318). Devlet-i Aliyye-i Osmâniye’de Karantina Yani Usûl-i Tahaffuzun Târihçesi. Salname-i Nezaret-i Hariciyye, 436-471.
• Altıntaş, A. (1999). Osmanlılarda Modern Anlamda Tıp Eğitiminin Başlaması. Osmanlı, 8, 528-542.
• Berkes, N. (2002). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: YKY Yayınları.
• Bulut, Y. (2004). Oryantalizmin Kısa Tarihi. İstanbul: Küre Yayınları.
• Çadırcı, M. (1993). Tanzimat Döneminde Çıkarılan Men’-i Mürûr ve Pasaport Nizâmnâmeleri. Belgeler, 1993/XV(19), 169-181.
• Doğan, G. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nda Yollar ve Yolcular. Orta Karadeniz Kültürü, B. Yediyıldız, H. Kaynar ve S. Küçük (Yay. Haz.), 465-477.
• Derin, S. (2006). İngiliz Oryantalizmi ve Tasavvuf. İstanbul: Küre Yayınları.
• Faroqhi, S. (1995). Hacılar ve Sultanlar (1517-1638) (G. Çağalı Güven, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Faroqhi, S. (2003). Osmanlı Dünyasında Üretmek, Pazarlamak, Yaşamak (G. Çağalı Güven ve Ö. Türesoy Çev.). İstanbul: YKY Yayınları.
• Güran, T. (1989). Tanzimat Döneminde Osmanlı Maliyesi: Bütçeler ve Hazine Hesapları 1841-1861. Ankara: TTK Yayınları.
• İnalcık, H. (1964). Tanzimat’ın Uygulanması ve Sosyal Tepkileri. Belleten, 1964/XXVIII(112), 623-690.
• Kahya, E. ve Erdemir A. (2000). Bilimin Işığında Osmanlı’dan Cumhuriyete Tıp ve Sağlık Kurumları. Ankara: TDV Yayınları.
• Karal, E. Z. (1999). Osmanlı Tarihi: Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1759-1856) (7 bs.). Cilt 5. Ankara: TTK Yayınları.
• Kılınç, H. (2005). Isolating the Subject: Cholera, Control and Sanitary Discourse in the Istanbul International Sanitary Conference of 1866. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Koloğlu, O. (1993). 19. Yüzyılda Hac Yoluyla Koleranın Yayılması ve Hanikin Karantina Doktorunun Anıları. II. Türk Tıp Tarihi Kongresi Bildirileri, İstanbul: 20 - 23 Eylül 1993, 61-67.
• Kütükoğlu, M. S. (1998). Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik) (2. bs.). İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Meriç, C. (2009). Bu Ülke. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Moulin, A. M. (1996). Kentte Koruyucu Hekimlik: Pasteur Çağında Osmanlı Tıbbı 1887-1908. Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri (A. Berktay Çev.), 169-193.
• Ortaylı, İ. (1999). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı (4. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Panzac, D. (1997). Osmanlı İmparatorluğu’nda Veba (1700-1850) (S. Yılmaz Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Panzac, D. (1999). Politique Sanitaire et Fixation Des Frontières: L’Exemple Ottoman (XVIII-XIX siècles). Turcica, 1999/(31), 87-108.
• Panzac, D. (2004). La Peste in Levante, Epidemiologia. Rotte Mediterranee e Baluardi di Sanita: Venezia e i Lazzaretti Mediterranei, (Nelli-Elena Vanzan Marchini, Ed.). Skira: Ginevra-Milano, 165-179.
• Parla, J. (2005). Efendilik, Şarkiyatçılık, Kölelik (3. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Poole, S. L. (1999). Lord Stratford Canning’in Türkiye Anıları (C. Yücel, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Said, E. (2003). Orientalism. London: Penguin Books.
• Sarıyıldız, G. (1994). Karantina Meclisinin Kuruluşu ve Faaliyetleri. Belleten, 1994/LVIII(222), 329-376.
• Sarıyıldız, G. (1996). Hicaz Karantina Teşkilatı (1865-1914). Ankara: TTK Yayınları.
• Şehsuvaroğlu, B. (1957). Türkiye Karantina Tarihine Giriş. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 1957/(3), 1-18.
• Şehsuvaroğlu, B. (1984). Türk Tıp Tarihi. Bursa.
• Tahsin, R. (1328). Mir’at-ı Mekteb-i Tıbbiye. Cilt 1. İstanbul: Kader Matbaası.
• Terzioğlu, A. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nda Tıp Eğitiminin Batılılaşması. Osmanlı, 8, 518-527.
• The Private History of The Venice Conference. (1892). The British Medical Journal. 1622/1, 240.
• Uludağ, O. Ş. (1938). Son Kapitülasyonlardan Biri Karantina. Belleten, 1938/II(7-8), 445-467.
• Ülken, H. Z. (1966). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. Cilt 1. Konya: Selçuk Yayınları.
• Ünal, A. (1977). MÖ II. Binyıl Anadolusu’nda Doğal Afetler. Belleten, 1977/XLI(163), 423-446.
• Ünver, S. (1999). Osmanlı Tababeti ve Tanzimat Hakkında Yeni Notlar. Tanzimat II, 1999, 933-966.
• Venedik Sıhhiye Kongresi. (1309). Maarif. 1309/(24), 375-376.
• Yeğenoğlu, M. (2003). Sömürgeci Fanteziler: Oryantalist Söylemde Kültürel ve Cinsel Fark. İstanbul: Metis Yayınları.
• Yıldırım, N. (2006). Osmanlı Coğrafyasında Karantina Uygulamalarına İsyanlar: Karantina İstemezük!. Toplumsal Tarih, 2006/(150), 18-27.