Tepedelenli Ali Pasha and the Greeks Under His Rule According to Greek Sources

Yıl 2021, Sayı: 34, 329 - 351, 19.05.2021

Arzu Erman

https://doi.org/10.20427/turkiyat.877104

Öz

Yunan Kaynaklarına Göre Tepedelenli Ali Paşa ve Yönetimindeki Yunanlar

Öz

1788 ile 1822 yılları arasında Yanya Valisi olan Ali Paşa kendisi için Epir, Teselya ve Güney Arnavutluk topraklarının büyük bir kısmında son derece güçlü bir egemenlik alanı oluşturmuştu. Dönemin koşullarına en iyi şekilde uyum sağlama becerisine sahip siyasi bir aktör olarak, kendi bölgesinde Osmanlı iktidarına paralel bir güç oluşturmuş ve “devlet içinde devlet” gibi hareket etmiştir. Bu açıdan bakıldığında o, bir validen çok daha fazlasıdır. Böylesine güçlü bir egemenliğin Osmanlı yönetimi tarafından kabul edilmesi mümkün olmayacağından gelinen nokta merkezi yönetim tarafından isyan olarak görülmüştür. Ali Paşa, kendi egemenlik mücadelesi olarak gördüğü bu süreçte çeşitli gruplarla işbirliğine gitmiş ve bu çerçevede bir Arnavut-Yunan ittifakı meydana gelmiştir. İsyanın ilk safhalarında Osmanlı Devleti’ne karşı Ali Paşa’nın yanında yer alan müttefik Yunanların asıl amacı Ali Paşa’nın istikbalinden ziyade Yunan bağımsızlığının kazanılmasıdır. Ancak bu gerçek niyet Yunan isyanı başlayana dek gizli tutulmuştur. Osmanlı yönetim güçlerinin Ali Paşa ile meşgul olduğu bu süreç, Yunan isyanı için uygun bir ortam yaratmış ve 1821’de harekete geçilmiştir. İsyan ile birlikte Arnavut- Yunan ittifakı da çözülmüş ve Paşa’nın yanında yer alan Yunanlar, isyancıların saflarına geçmeye başlamıştır. “Ali Paşalılar” olarak adlandırılan bu kimseler, daha sonra büyük ölçüde yeni kurulacak olan Yunan Devleti’nin de askeri ve idari kadrolarını oluşturacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tepedelenli Ali Paşa,, Yunan İsyanı,, Filiki Eteria,, Yunanlar

Kaynakça

• KAYNAK ESERLER Filimon Ioannis. (1834). Dokimon Istorikon peri tis Filikis Etairias, T. Kontaksi, N. Loulaki Yay: Nauplia.
• Hobhouse, J. C. (1817). A Journey Through Albania and Other Provinces of Turkey in Europe and Asia to Constantinople During the Years 1809 and 1810, M. Carey and Son:Philadelphia.
• Holland, Henry. (1815). Travels in the Ionian Isles, Albania, Thessaly, Macedonia during the years 1812- 1813, Longman, Hurst, Rees, Orme and Brown: London.
• Leake, William Martin. (1835).Travels in Northern Greece, C.1, Gilbert&Rivington Printers: London.
• Makriyannis, Stratigou. (1947). Apomnimoneumata, Ed.G. Vlahogianni, C. 1, E. G. Vagionaki: Atina.
• Perraivos, Hristoforos. (1836). Apomnimoneumata Polemika: Diaforon Mahon sugkrotitheison Metaksi Ellinon kai Othomanon kata te to Soulion kai Anatolikin Ellada apo tou 1820 mehri tou 1829 etous, A. Karamilou: Atina.
• İNCELEMELER Aravantinos, Panagiotis, S. (1895). Sp. Istoria Ali Psa tou Tepelenli Sungrafeisa epi ti vasie Aneddotou ergou tou Panagioti Aravantinou, Tipografia tou Katastimaton Spiridonos Kousilinouu: Atina.
• Armaoğlu, F. (2013). 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1789- 1914, İstanbul: Timaş Yayınları. Barkey, Karen. (2011). Farklılıklar İmparatorluğu Karşılaştırmalı Tarih Perspektifinden Osmanlılar, Çev. Ebru Kılıç, Versus Kitap: İstanbul.
• Beydilli, Kemal. (2011). “Tepedelenli Ali Paşa”, TDVİA, C. 40, Yeni Türkiye Yayınları: İstanbul, s. 476- 479.
• Clayer, Nathalie. (2013). Arnavut Milliyetçiliğinin Kökenleri Avrupa’da Çoğunluğu Müslüman Bir Ulusun Doğuşu, Çev. Ali Berktay, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları: İstanbul.
• Clogg, R. (1976). The Movement for Greek Independence 1770- 1821, Ed. Richard Clogg, London: Palgrave Macmillan.
• Davenport, R. A. (1837). The Life of Ali Pasha of Tepeleni Vizier of Epirus, Bradbury and Evans, Printers Whitefriars: London.
• Demir, İlker. (2007). Tepedelenli Ali Pasha and the West: A History of His Relations with France and Great Britan 1798- 1820, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bilkent Üniversitesi: Ankara.
• Feyzioğlu, Hamiyet, Sezer. (2017). Bir Osmanlı Valisinin Hazin Sonu Tepedelenli Ali Paşa, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları: İstanbul.
• Finlay, George. (1861). History of the Greek Revolution, William Blackwood and Sons: Edinburg.
• Fleming, K. E. (1999). The Muslim Bonaparte Diplomacy and Orientalism in Ali Pasha’s Greece, Princeton University Press: New Jersey.
• Frangos, George, D. (1973).“The Philiki Etairia: A Premature National Coalition”, The Struggle For Greek Independence, Ed. Richard Clogg, The Macmillan Press: London and Basingstoke, s. 87- 103.
• Grigoriadis, Ioannis, N. (2014). Kutsal Sentez Yunan ve Türk Milliyetçiliğine Dini Aşılamak, Çev. İdil Çetin, Koç Üniversitesi Yayınları: İstanbul.
• Hionidis,Georgios. (1988). “Ta Engrafa tou Arxeiou tou Ali Pasa ton Ianninon tis Gennadeiou Vivlıothikis pou Avaferontai stin K. D. Makedonia”, Makedonika, S. 26, Thessaloniki, s. 221- 229.
• Hristou, Thanasis. (2013). Politikes kai Koinonikes opseis tis Epanastasis tou 1821 “Me Mian Gnomin Omofonis Apefasisamen na Lavomen ta Armata”, Papazisi Yayınları: Atina.
• İnalcık, Halil. (2000). “İskender Bey”, TDVİA, C. 22, İstanbul, s. 561- 563. Jelavich, Barbara. (2009). Balkan Tarihi 18. ve 19.Yüzyıllar, Çev. İhsan Durdu, Gülçin Tunalı, Haşim Koç, Küre Yayınları: İstanbul.
• Kitrolimilides, Paschalis, M. (2013). Enlightenment and Revolution TheMaking of Modern Greece, Harvard University Press: Massachussetts.
• Koliopoulos, John, S., Veremis, Thanos V. (2010). Modern Greece A Historysince 1821, Wiley- Blackwell: Malaysia. Küçük, Cevdet. (1998). “Hurşit Ahmet Paşa”, TDVİA, C. 18, İstanbul, s. 395- 396.
• Marou, Angeliki S. (2017). “H Filiki Etaireia kai i Avli tou Ali Pasa: Volidoskopiseis, epiloges kai diltioseis”, H Filiki Etaireia Epanastatiki Drasi kai Mistikes Etaireis sti Neoteri Evropi, Ed. Anna B. Mandilara, Giorgos Nikalaou, Asini Yayınları: Atina, s. 179- 215.
• Mazarakis-Enian, I. K. (2007). H Filiki Etairia, Ethniko İstoriko Mouseio: Atina.
• McGowan, Bruce. (2004). Osmanlı İmparatorluğu’nun Sosyal ve Ekonomik Tarihi 1600- 1912, C. 2., Ed. Halil İnalcık, Donald Quatert, Eren Yayıncılık: İstanbul.
• Muco, Entela. (2002). Yanya Valisi Tepedelenli Ali Paşa ve emlakı, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
• Özal, İlkin Başar. (1999). Tepedelenli Ali Paşa İsyanı 1820- 1822, (Yüksek Lisans Tezi), Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
• Özvar, Erol. (2003). Osmanlı Maliyesinde Malikâne Uygulaması, Kitabevi Yayınları: İstanbul.
• Panagiotopoulos, V., Dimitropoulos, D., Mihailaris, P. (2007). Arxeio Ali Pasa, Sillogi Xotzi, Gennadeıou Bivliothikis, 4 Cilt, Ekd. Sxoliasmos-Euretiria, Institouto Neoelinikon Erevnon: Atina.
• Papageorgiou, Stefanos, P. (2005). Apo to Genos sto Ethnos H Themeliosi tou Ellinikou Kratous, Papazisi Yayınları: Atina.
• Papageorgiou, Stefanos, P. (2015). Modern Yunan Tarihinden Kesitler, Çev. Murat Issı, Yazılama Yayınları: İstanbul.
• Peppas, A, L. (2017). Ali Pasas o Arvanitis Igemonas Laografiki Meleti tis Zois tou Tepelenioti Ali Pasa (1740- 1822), Atina: Isigoria Yayınları.
• Perraivos, Hristoforos. (1860). Sintomos Biografia tou Aoidimou Riga Ferraiou tou Thettalou, Io. Angelopoulou: Atina.
• Sezer, Hamiyet. (1995). Tepedelenli Ali Paşa İsyanı, (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara. Uzun, Ahmet. (2001). “Tepedelenli Ali Paşa ve Mal Varlığı”, Belleten, C. LXV, S. 244, Türk Tarih Kurumu Yayınları: Ankara, s. 1035- 1078.
• Vernadsky, G. (2019). Rusya Tarihi, Çev. Doğukan Mızrak, Egemen Ç. Mızrak, İstanbul: Selenge Yayınları.
• Vickers, Miranda. (1999). The Albanians A Modern History, I. B. Taurıs: London- New York.
• Vournas, Thasos. (1978). Ali Pasas Tepelenlis, A. Tolidi: Atina.
• Woodhouse, C. M. (1998). Modern Greece A Short History, Faber and Faber: London.
• Yunanca- Türkçe Sözlük, (2009). Haz. F. Tuncay, L. Karatzas, Doğu Dil ve Kültürleri Merkezi: Atina.
• Yücel, Y. (1974). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Desantralizasyona (Adem-i Merkeziyet) Dair Genel Gözlemler, Belleten, C. XXXVIII, S. 152, Türk Tarih Kurumu Yayınları: Ankara, s. 657- 708.
• Zens, Robert. (2010). “Pazvantoğlu Osman Paşa ve Belgrad Paşalığı 1791- 1807”, Osmanlı İmparatorluğu’nda İsyan ve Ayaklanma, Çev. Deniz Berktay, Ed. Jane Hathaway, Alkım Yayınları: İstanbul. s. 141- 165.
• Elektronik Kaynak Davalas, Andreas, (2015). O Ali Pasas Mesa apo tis Istorikes Piges, Atina. http://www.24grammata.com/wp-content/uploads/2015/10/Davalas-adreas-Ali-pasas-24grammata.compdf.pdf, Erişim Tarihi:05. 02. 2021.