Bir Edviye Risâlesi

Yıl 2021, Sayı: 35, 89 - 124, 10.12.2021

Çevirmen: Yasemin Yıldız

https://doi.org/10.20427/turkiyat.954257

Öz

Eski zamanlardan günümüze kadar tıp alanında çeşitli tedavi yöntemleri geliştirilmiştir. Bu yöntemlerden biri de bitkilerle tedavi yöntemi olmuştur. 14. yüzyıldan itibaren bitkilerle tedaviyi konu alan pek çok eser yazılmıştır. Özellikle 15. yüzyıldan itibaren tıp sahasında yazılmış eserlerin de Türkçenin bilim dili olmasına katkısı büyüktür. Eserlerin birçoğu farklı dillerde yazılmıştır. Bu eserlerden bazıları Türkçeye tercüme edilmiştir. Bu eserler, dilimizi oldukça zenginleştirmiştir. İçerdiği bilgilerle de tıp alanına önemli katkı sağlamışlardır.
Bu risâle de tıp alanında yazılan eserlerden biridir. Eserde, çoğunluğu bitkisel ve madensel olan unsurlar, yer almaktadır. Bu unsurların birtakım hastalıkların tedavisinde kullanıldığı ifade edilmiştir. Eserde yer verilen değerli unsurların içerisinde bitkiler, yağlar, şuruplar, merhemler, doğada bulunan çeşitli maddeler vb. bulunmaktadır. Bütün bu unsurların hangi hastalıklara çare olduğu anlatılmakta ve bu devaların ne sıklıkla kullanılması gerektiği açıklanmaktadır. İlave olarak çeşitli maddelerin karışımlarından elde edilen terkiplere ve bu terkiplerin hangi ölçülerle oluşturulması gerektiğine yer verilmektedir. Elde edilen terkiplerin ne şekilde uygulanması gerektiği de bahsedilen konulardan biridir.

Anahtar Kelimeler

Risâle, deva, bitki adları, tıp yazmaları, tıp tarihi

A Treatise on Remedy

Öz

Since the ancient times, various treatment methods have developed. One of these methods is herbal treatment. From the 14th century onwards, a great deal of works including herbal treatment were written. Especially manuscripts written in the field of medicine contributed greatly to making Turkish the scientific language since the 15th century. Most of the works are written in various languages. Those translated into Turkish, though, are enriched the language. Moreover, the knowledge they contained bears significant importance for the field of medicine.
This treatise is also one of the medical works, aiming at healing people with mostly herbal and mineral elements. Thus, valuable ingredients beneficial to human health are included. Among the ingredients included in the work are herbs, oils, syrups, ointments, various substances found in nature, etc. The book also explains which diseases all these elements cure and how often these remedies should be used. In addition, it describes the compositions obtained from the mixtures of various substances and the measurements needed for the compositions. Finally, the treatise discusses how the obtained compositions should be applied.

Anahtar Kelimeler

Treatise, Remedy, Plant Names, Medical Manuscripts, History of Medicine

Kaynakça

• Aydın, M. B. ve Murad, S. (2019). Nizâmü’l-Edviye-Sakızlı İsa Efendi. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi-Türk-İslâm Bilim Kültür Mirası Dizisi: 26.
• Bayat, A. H. (2010). Tıp Tarihi. İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği.
• Baytop, T. (2007). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Ankara: TDK.
• Bölükbaşı, O. (2004). Türkçe Tıp Eğitimi: Eski Ama Gerçekleşmemiş Bir Hayalin El Birliği İle Yok Edilişi. STED, 13(11), 415-416.
• Canpolat, M. ve Önler, Z. (2007). İshâk bin Murâd, Edviye-i Müfrede. Ankara: TDK.
• Devellioğlu, F. (2005). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügât. Ankara: Aydın Yayınları.
• Doğan, Ş. ve Güneş, M. S. (2014). Bir Eski Oğuz Türkçesi Metni: Risâle-i Bevâsîr. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 2(4), 53-117.
• Erdağı-Doğuer, B. (2016). Hekim Bereket- Hulâsa. Ankara: Ürün Yayınları.
• Gürgendereli, R. (2015). Bir Okçuluk Risâlesi: Kavsnâme. Turkish Studies, 10(8), 1313-1324.
• Güven, M. (2012). İslâmî Dönem İlk Türkçe Tıp Yazmalarının Türk Tıp Bilimi ve Deontoloji Açısından Görüngesel ‘Perspektifi’ Bağlamda Değerlendirilmesi. Lokman Hekim Journal, 2(1), 1-10.
• Kültüral, Z. ve Koç, A. (2011). Bir Kürek Kemiği Falı Metni: Risâle-i 'İlm-i Ketf. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 6, 131-148.
• Kültüral, Z. ve Koç, A. (2014). Ruhsal Hastalıklara Dair Bir Risâle: Sevdâ-yı Merâkiyye. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 30, 217-244.
• Okuyucu, C. (1988). Aşık Paşa’nın Tasavvuf Risâlesi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 197-213.
• Paçacıoğlu, B. (2014). İlaç ve Bitki Adları Sözlüğü. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (1993). Derleme Sözlüğü. Ankara: TDK.
• Türk Dil Kurumu (1995). Tarama Sözlüğü. Ankara. TDK.
• Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK.
• Türkiye Yazma Eserler Kurumu. (2021, 07 Mayıs). Risale-i-Edviye (Yer No: 06 Hk 3644/1, DVD No: 1406). El Yazması Eserler Arşivi, İstanbul.
• Yılmaz, F. (2014). Kamer, Burçlar ve Menzillerle İlişkisi Hakkında İki Risâle. Turkish Studies, 9(9), 131-143.