VAH ROMANINDA KAMUSAL ALAN ALGISI

Yıl 2023, Sayı: 38/Özel Sayı, 47 - 60, 07.07.2023

Mehmet Emir Kaleli

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1254007

Öz

19. yüzyıl Osmanlı sahasında batılılaşma hareketinin hız kazanmasıyla beraber görülen değişimler, gündelik hayatın çeşitli yönlerine yansır. Edebi metinler bu değişimlerin yarattığı etkilerin doğrudan görüldüğü kaynaklardır. Edebî türler arasında sosyal yaşamın en ayrıntılı biçimde yansıdığı tür olan romanın Tanzimat devrindeki önemli temsilcilerinden biri olan Ahmet Mithat Efendi, romanlarında bu tür değişimleri edebi bir malzeme olarak sıkça işler. Ahmet Mithat romanlarında özellikle Batı’nın ve Osmanlı toplumunun sosyo-kültürel yapısını karşılaştırarak bu karşılaştırmalar sonucunda bir sentez yaratır. Sanat kaygısını bir tarafa bırakıp romanı fikirlerini yaymakta bir araç olarak gören Ahmet Mithat Efendi Vah romanında da bu tür bir yaklaşımı benimser; romanda değişen kamusal alan algısını ele alarak kadının kamusal alandaki varlığını sorgular. Kadın-erkek ilişkileri bakımından yaşanan çözülme süreci, kadının kamusal arenaya çıkışı romanın ana konularından biridir. Çalışma kapsamında bu konuyla ilgili izlenimler tespit edilir.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat romanı, Vah romanı, kamusal alan, seyir yerleri, tiyatro.

An Investigation on the Perception of the Public Space in the Vah Novel

Öz

The changes seen with the acceleration of the westernization movement in the 19th century Ottoman field are reflected in various aspects of daily life. Literary texts are the sources where the effects of these changes are seen directly. Ahmet Mithat Efendi, who is one of the important representatives of the novel in the Tanzimat era, which is the genre in which social life is reflected in the most detail among literary genres, frequently deals with such changes as a literary material in his novels. Ahmet Mithat creates a synthesis as a result of these comparisons by comparing the socio-cultural structure of the West and Ottoman society in his novels. Ahmet Mithat Efendi, who puts his artistic concerns aside and sees the novel as a tool to spread his ideas, adopts such an approach in his novel Vah; He questions the existence of women in the public sphere by addressing the changing perception of public space in the novel. The disintegration process in terms of male-female relations and the emergence of women into the public arena is one of the main themes of the novel. Within the scope of the study, impressions about this subject are determined.
Keywords: Tanzimat novel, Vah, public space, promenades, theater halls.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat novel, Vah, public space, promenades, theater halls.

Kaynakça

• Abdullah Cevdet. (1927). Mükemmel ve Resimli Âdâb-ı Muâşeret Rehberi. İstanbul: Yeni Matbaa.
• Ahmet Cevdet Paşa. (1960). Tezâkir 13-20 (C. Baysun, Haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ahmet Midhat Efendi. (2000). Karnaval - Vah. Ankara: TDK Yayınları.
• Ahmet Rasim. (2007). Fuhş-i Atik. İstanbul: Avrupa Yakası Yayınları.
• And, M. (2014). Başlangıcından 1983’e Türk Tiyatro Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Canatak, A. ve Yıldız, M. A. (2022). Ahmet Midhat Efendi’nin Romanlarında Medyalararasılık Örnekleri. Van İnsani ve Sosyal Bilimler Dergisi, (3), 20-40.
• Erzen, M. A. (2021). Vâh (Ahmet Mithat Efendi). Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. 20.11.2022 tarihinde http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/vah-ahmet-mithat-efendi adresinden erişildi.
• Geuss, R. (2007). Kamusal Şeyler, Özel Şeyler. İstanbul: YKY Yayınları.
• Gökçek, F. (2017). Küllerinden Doğan Anka Ahmet Mithat Efendi Üzerine Yazılar. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Işın, E. (1995). İstanbul’da Gündelik Hayat. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Korkmaz, F. (2011). Türk Romanının İlk Bovarist Tipleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35), 320-336.
• Korkmaz, F. (2012). Ahmet Mithat Efendi’nin Romanlarında Üsküdar. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu VII 2- 4 Kasım 2012 1352’den Bugüne Şehir içinde (ss. 372-378).
• Kütükçü, T. (2018). Hayatın Dinamiklerinden Yazınsal Metne Tanzimat Romanı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Moran, B. (2001). Türk Romanın Eleştirel Bir Bakış 1. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Okay, O. (2017). Batı Medeniyeti Karşısında Ahmed Midhat Efendi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ortaylı, İ. (1983). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Hil Yayınları.
• Sennett, R. (2013). Kamusal İnsanın Çöküşü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sürek, V. (2021). “Felatun Bey ile Rakım Efendi” ve “Vah” Romanlarındaki Tipler Üzerinden Batılılaşma Eleştirisi. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Sanat Dergisi, 2(1), 84-100.
• Tanpınar, A. H. (2012). On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tüzer, İ. (2018). Ahmet Mithat Anlatılarda Kimlik İnşası ve Modernizm. Ankara: Akçağ Yayınları.