SEEKING PEACE IN SOUTH CAUCASUS AFTER THE II. KARABAKH WAR

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 66, 11 - 51, 26.12.2023

Ramin Sadık

https://doi.org/10.59281/turkiz.1362111

Öz

After the Second Karabakh War ended, efforts towards peace began between Azerbaijan and Armenia. The first effort came from Russia, who acted as a mediator for a ceasefire between the two sides. Later on, France, the US, and the Council of Europe also made separate contributions towards peace. Ultimately, tables were set and summits were held in different places to reconcile the two countries. Therefore, the issue of reconciling the two sides turned into an intergovernmental competition. This study examines the activities of international powers towards peace between Azerbaijan and Armenia from the end of the war to the end of 2022, and their approaches towards peace in South Caucasus. Since there has been no comprehensive study on this very current issue, this study evaluates the international powers' efforts towards peace through analysis and evaluations.

Anahtar Kelimeler

Karabakh, Azerbaijan-Armenia Peace Efforts, İnternational Powers, Brussel Summit, Sochi Summit

II. KARABAĞ SAVAŞI’NDAN SONRA GÜNEY KAFKASYA’DA BARIŞ ARAYIŞLARI

Öz

II. Karabağ Savaşı sona erdikten sonra Azerbaycan ile Ermenistan arasında barışa yönelik çalışmalar başladı. İlk çalışma taraflar arasında ateşkes konusunda arabuluculuk görevini üstlenen Rusya’dan geldi. Sonrasında ise Fransa, ABD ve Avrupa Konseyi de ayrı ayrı barışa yönelik katkılar sundular. Neticede iki ülkeyi barıştırmak üzere farklı yerlerde masalar kuruldu, zirveler düzenlendi. Dolayısıyla iki tarafı barıştırma meselesi adeta devletler arası bir rekabete dönüştü. Bu çalışmada savaşın bitmesinden 2022 yılı sonlarına kadar uluslararası güçlerin Azerbaycan ile Ermenistan’ı barıştırmak üzere içinde bulundukları girişimler ve genel olarak Güney Kafkasya’daki barışa yönelik yaklaşımları incelendi. Oldukça güncel olan konuya ilişkin daha önce her hangi bir kapsamlı çalışmanın olmadığı gerçeğinden yola çıkmakla, çalışma esnasında uluslararası güçlerin barışa yönelik girişimleri tarafımızca değerlendirme ve analizler eşliğinde ele alındı.

Anahtar Kelimeler

Karabağ, Azerbaycan-Ermenistan barış çalışmaları, Uluslararası Güçler, Brüksel zirvesi, Soçi zirvesi

Kaynakça

• “ABŞ Dövlet Katibi Entoni Blinken Azerbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Eliyeve Telefonla Zeng Etmişdir”. (28 Aprel 2021). President, https://president.az/az/articles/view/51323 (erişim: 10. 06. 2023)
• “Aliyev'den Fransa'ya: Çok İstiyorsanız Marsilya'yı Ermenilere Verin, Orada Devlet Kursunlar”. (1 Aralık 2020). Euronews, https://tr.euronews.com/2020/12/01/aliyev-den-fransa-ya-cokistiyorsan-z-marsilya-y-ermenilere-verin-orada-devlet-kursunlar (Erişim: 10. 06. 2023)
• “Amerika Birleşmiş Ştatlarının Dövlet Katibi Antoni Blinken Azerbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Eliyeve Zeng Edib”. (26 İyul 2022). President, https://president.az/az/articles/view/56748 (Erişim: 12. 06. 2023)
• “Amerika Birleşmiş Ştatlarının Dövlet Katibi Antoni Blinken İlham Eliyeve Zeng Edib”. (11 May 2022). President, https://president.az/az/articles/view/55998 (erişim: 10. 06. 2023)
• “Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın 6 Nisan 2022 Tarihinde AB Konseyi Başkanı Charles Michel’in Evsahipliğinde Brüksel’de Gerçekleştirdikleri Görüşme Hk”. No: 122. (8 Nisan 2022). Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, https://www.mfa.gov.tr/no_-122_-azerbaycan-cumhurbaskaniermenistan-basbakani-ab-konseyi-baskani-gorusmesi-hk.tr.mfa (Erişim: 07. 06. 2023)
• “Azerbaycan Daha 8 Ermeni Herbçini Tehvil Verdi”. (7 Fevral 2022). Gafgazinfo, https://qafqazinfo.az/news/detail/azerbaycan-daha-8- ermeni-herbcini-tehvil-verdi-352343 (Erişim: 28. 05. 2023)
• “Azerbaycan Prezidenti İlham Eliyev Halka Müraciet Edib”. (27 Sentyabr 2020). Apa, https://apa.az/az/daxili_siyaset/Azrbaycan-PrezidentiIlham-liyevin-xalqa-muracit-edib-colorredYENILNIBcolor-607177 (erişim: 03. 06. 2023)
• “Azerbaycan ve Ermenistan Dışişleri Bakanları Biraraya Geldi”. (20 Eylül 2022). BBC News Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/articles/c06g1jjx47xo (Erişim: 10. 06. 2023)
• “Biden: Trump Yönetimi, Türkiye'den Dağlık Karabağ Krizinin Dışında Kalmasını Talep Etmeli”. (29 Eylül 2020). Habertürk, https://www.haberturk.com/biden-trump-yonetimi-turkiye-den-daglikkarabag-krizinin-disinda-kalmasini-talep-etmeli-2819176 (Erişim: 11. 06. 2023)
• “Communiqué issued by the French Presidency”. Elysée Palace. 13 May 2021. (13 May 2021). Ministere De L’europe Et Des Affaires Etrangeres, https://www.diplomatie.gouv.fr/en/country files/azerbaijan/news/article/communique-issued-by-the-frenchpresidency-elysee-palace-13-may-2021 (Erişim: 07. 06. 2023)
• “Ermenistan Silahlı Güvveleri Bütün Cephe Boyu Geniş migyaslı Tehribat Töredib”. (27 Sentyabr 2020). Azerbaycan Müdafie Nazirliyi, https://mod.gov.az/az/news/ermenistan-silahli-quvveleri-butun-cebheboyu-genismiqyasli-texribat-toredib-32310.html (Erişim: 12. 06. 2023)
• “Ermenistan Silahlı Güvveleri Daşkesen, Kelbecer ve Laçın İstigametlerinde Genişmigyaslı Tehribat Töredib”. (13 Sentyabr 2022). Azerbaycan Müdafie Nazirliyi, https://mod.gov.az/az/news/ermenistan-silahliquvveleri-daskesen-kelbecer-ve-lacin-istiqametlerinde-genismiqyaslitexribat-toredib-42328.html (Erişim: 09. 06. 2023)
• "Ermenistan Silahlı Güvvelerinin Töretdiyi Tehribatların Garşısının Alınması Zamanı Şehid Olan Herbi Gullugçuların Siyahısı”. (15 Sentyabr 2022). Azerbaycan Müdafie Nazirliyi, https://mod.gov.az/az/news/ermenistansilahli-quvvelerinin-toretdiyi-texribatlarin-qarsisinin-alinmasi-zamanisehid-olan-herbi-qulluqcularin-siyah-42434.html (Erişim: 29. 05. 2023)
• “Fransa Respublikasının Prezidenti Emmanuel Macron İlham Eliyeve Telefonla Zeng Edib”. (27 Sentyabr 2020). President, https://president.az/az/articles/view/41027 (Erişim: 11. 06. 2023)
• “Fransiya Sozovet Zasedaniye SB OON İz-Za Situatsiy Na Granitse Armeniy i Azerbaydjana”. (13 Sentyabrya 2022). Tass, https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/15734765 (Erişim: 12. 06. 2023)
• “FY2022 Omnibus Bill Calls for Aid to Armenia & Artsakh”. (9 March 2022). Armenian Assambly Of America, https://www.armenianassembly.org/post/fy2022-omnibus-bill-calls-for-aid-to-armeniaartsakh (Erişim: 13. 06. 2023)
• “Güney Kafkasya’da 6’lı Platformun İlk Adımı Atılıyor”. (10 Aralık 2021). TRT Haber, https://www.trthaber.com/haber/gundem/guneykafkasyada-6li-platformun-ilk-adimi-atiliyor-634507.html (Erişim: 18. 06. 2023)
• “Haut-Karabakh : « Nous ne lâcherons pas les Arméniens», répond Emmanuel Macron à Sylvain Tesson”. (13 Octobre 2022). 20 Minutes.fr, https://www.20minutes.fr/politique/4005264-20221013-hautkarabakh-lacherons-armeniens-repond-emmanuel-macron-sylvaintesson (Erişim: 19. 06. 2023)
• “Macron Condemns Turkey’s ‘Bellicose’ Statements on Nagorno-Karabakh Fighting”. (30 September 2020). France 24, https://www.france24.com/en/20200930-macron-condemns-turkey-sbellicose-statements-on-nagorno-karabakh-fighting (Erişim: 23. 06. 2023)
• “Makron Azerbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Eliyeve Zeng Edib”. (5 Aprel 2022). President, https://president.az/az/articles/view/56842 (Erişim: 25. 06. 2023)
• “Makron Soobshil o Perebroske Siriyskih Boevikov Cherez Turtsiyu v Karabahe”. (2 Oktyabrya 2020). Argumentı i Faktı, https://aif.ru/politics/makron_soobshchil_o_perebroske_siriyskih_boevi kov_cherez_turciyu_v_karabah (05. 07. 2023)
• “Members of Congress Blast Azerbaijan and Turkey As Attack on Artsakh Expands to Armenia”. (29 September 2020). The Armenian Weekly, https://armenianweekly.com/2020/09/29/members-of-congress-blast-azerbaijan-and-turkey-as-attack-on-artsakh-expands-to-armenia/ (Erişim: 07. 07. 2023)
• “MİD RF Vırazil Kraynyuyu Ozaboçennost Eskalatsiyey v Karabahe”. (4 Avgusta 2022). Argumentı i Faktı, https://aif.ru/politics/mid_rf_vyrazil_kraynyuyu_ozabochennost_eskalaciey_v_karabahe (Erişim: 13. 07. 2023)
• “MİD RF Zayavili Chto Moskva Gotova Sodeytsvovat Baku İ Yerevanu V Peregovorah o Gostgranitsah”. (30 Avgusta 2022). İnterfax, https://www.interfax.ru/russia/859965 (Erişim: 22. 06. 2023)
• “MİD Rossiy: Format Minskoy Gruppı OBSE Otpravlen Na Svalku İstoriy”. (17 Fevralya 2023). Report, https://report.az/ru/karabakh/zaharovaformat-minskoj-gruppy-obse-otpravlen-na-svalku-istorii/ (Erişim: 06. 07. 2023)
• “Müdafie Nazirliyinin Melumatı”. (26 Mart 2022). Azerbaycan Müdafie Nazirliyi, https://mod.gov.az/az/news/mudafie-nazirliyinin-melumati39654.html (Erişim: 18. 07. 2023)
• “Nagorno-Karabakh Statement By Jean-Yves Le Drian”. (10 November 2020). Minister for Europe and Foreign Affairs, https://www.diplomatie.gouv.fr/en/countryfiles/azerbaijan/news/article/nagorno-karabakh-statement-by-jeanyves-le-drian-minister-for-europe-and (Erişim: 19. 07. 2023)
• “No: 379/20, 23 Okyabrt Tarihinde Harici İşler Naziri Ceyhun Bayramovun ABŞ Kongresinin Nümayendeler Palatasının Spikeri Nancy Pelosi ile Görüşü Baş Tutub”. (25 Oktyabr 2020). Azerbaycan Harici İşler Nazirliyi, https://www.mfa.gov.az/az/news/no37920-23-oktyabr-tarixindexarici-isler-naziri-ceyhun-bayramovun-abs-konqresinin-numayendelerpalatasinin-spikeri-nensi-pelosi-ile-gorusu-bas-tutub (Erişim: 12. 08. 2023)
• “No: 413/22, Azerbaycan Respublikası Harici İşler Nazirliyinin Metbuat Hidmeti İdaresinin ABŞ Nümayendeler Palatasının Spikeri N. Pelosinin Ermenistana Seferi Zamanı Söyledikleri ile Bağlı Açıglaması”. (18 Sentyabr 2022). Azerbaycan Harici İşler Nazirliyi, https://www.mfa.gov.az/az/news/no41322 (Erişim: 12. 08. 2023)
• “No: 516/22, Fransa Senatında Azerbaycan Eleyhine Gebul Edilmiş Getnameye Dair Şerh”. (16 Noyabr 2022). Azerbaycan Harici İşler Nazirliyi, https://www.mfa.gov.az/az/news/no51622 (Erişim: 12. 08. 2023)
• “No: 524/21, Azerbaycan Respublikası Harici İşler Nazirliyinin Metbuat Hidmeti İdaresinin Fransanın İl-Dö, Frans Regionunun Prezidenti, Ölke Prezidentliyine Namized Valeri Pekrezin Azerbaycan’ın Garabağ Bölgesine Ganunsuz Seferine Dair Melumatı”. (23 Dekabr 2021). Azerbaycan Harici İşler Nazirliyi, https://www.mfa.gov.az/az/news/no52421 (Erişim: 12. 08. 2023)
• “No:140/22, Azerbaycan Respublikası Harici İşler Nazirliyinin Metbuat Hidmeti İdaresinin Abş Dövlet Departamentinin Metbuat Hidmetinin Rehberinin Müavininin Açıglamasına Dair Şerhi”. (26 Mart 2022). Azerbaycan Harici İşler Nazirliyi, https://www.mfa.gov.az/az/news/no14022 (Erişim: 12. 08. 2023)
• “Pashinyan Obsudil Boy V Nagornom Karabahe S Makronom”. (27 Sentyabrya 2020). RBC, https://www.rbc.ru/rbcfreenews/5f70d6f89a7947792e234cc4 (Erişim: 10. 08. 2023)
• “Paşinyan: Dlya Nas Stalo Yasno Çto Borba Bolşe Ne İmeyet Smısla, Kogda Pal Şuşi”. (13 Noyabrya 2020). Sputnik Armenia, https://ru.armeniasputnik.am/politics/20201113/25324263/Pashinya n-dlya-nas-stalo-yasno-chto-borba-bolshe-ne-imeet-smysla-kogda-palShushi.html (Erişim: 28. 07. 2023)
• “Peskov: Kreml Pozitivno Otnositsya K Resheniyu Baku İ Yerevana Nachat Mirnıye Peregovorı”. (7 Aprelya 2022). Life, https://life.ru/p/1485111 (Erişim: 14. 08. 2023)
• “Prezident: Pragadaki Görüşden Sonra Fransa Prezidenti Tehgiramiz, Gebulolunmaz, Yalan ve Tehribat Harakterli Beyanatlarla Çıhış Etdi”. (14 Oktyabr 2022). Apa, https://apa.az/az/resmi-xeber/prezidentpraqadaki-gorusden-sonra-fransa-prezidenti-tehqiramiz-qebulolunmazyalan-ve-texribat-xarakterli-beyanatlarla-cixis-etdi-727441 (Erişim: 21. 07. 2023)
• “Prezidentı Rossiy, Sşa i Frantsiy Prinyali Zayavleniye Po Situatsiy V Nagornom Karabahe”. (1 Oktyabrya 2020). Tass, https://tass.ru/politika/9603003 (Erişim: 10. 08. 2023)
• “Proposition de résolution en application de l'article 34-1 de la Constitution, portant sur la nécessité de reconnaître la République du Haut-Karabagh”. (25 Novembre 2020). Un Site Au Service Des Citoyens, http://www.senat.fr/leg/tas20-026.html (Erişim: 27. 08. 2023)
• “Putin Priglasil Aliyeva i Paşinyana V Rossiyu Na Trehstoronnıye Peregovorı”. (24 Oktyabrya 2022). Vedomosti, https://www.vedomosti.ru/politics/news/2022/10/24/947154-midputin-priglasil-alieva-pashinyana-rossiyu-na-trehstoronnie-peregovori (Erişim: 22. 07. 2023)
• “RÉSOLUTION visant à appliquer des sanctions à l’encontre de l’Azerbaïdjan et exiger son retrait immédiat du territoire arménien, à faire respecter l’accord de cessez-le-feu du 9 novembre 2020, et favoriser toute initiative visant à établir une paix durable entre les deux pays”. (15Novembre 2022). Un Site Au Service Des Citoyens, http://www.senat.fr/leg/tas22-019.pdf (Erişim: 15. 08. 2023)
• “Situation in Nagorno-Karabakh”. 7 November 2020. (7 November 2020). Ministere De L’europe Et Des Affaires Etrangeres, https://www.diplomatie.gouv.fr/en/countryfiles/azerbaijan/news/article/situation-in-nagorno-karabakh-7-nov2020?debut_ssra=20&page_courante=3#pagination_ssra (Erişim: 17. 08. 2023)
• “Sşa Predlojili Vvesti V Karabah Mirotvortsev İz Skandinaviy”. (1 Noyabrya 2020). İzvestiya, https://iz.ru/1081272/2020-11-01/ssha-predlozhilivvesti-v-karabakh-mirotvortcev-iz-skandinavii (Erişim: 17. 07. 2023)
• “Sşa Prizvali RF Proyasnit Rol Turtsiy v Soglaşeniy Po Karabahu”. (17 Noyabrya 2020). Argumentı i Faktı, https://aif.ru/politics/world/ssha_prizvali_rf_proyasnit_rol_turcii_v_soglashenii_po_karabahu (Erişim: 20. 08. 2023)
• “Sşa Prokommentirovali Obostreniye Konflikta V Nagornom Karabahe”. (29 Sentyabrya 2020). Argumentı i Faktı, https://aif.ru/politics/world/ssha_prokommentirovali_obostrenie_konflikta_v_nagornom_karabahe (01. 09. 2023)
• “Sşa Zayavili Çto Gluboko Obespokoenı Peremesheniyem Voysk Azerbaydjana V Nagornom Karabahe”. (25 Marta 2022). Tass, https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/14190097 (Erişim: 20. 08. 2023)
• “Şuşa Bele Azad Olundu: Teferrüatlar”. (9 Noyabr 2020). Milli, https://news.milli.az/politics/895827.html (Erişim: 11. 08. 2023)
• “Tramp Pohvalil Armyan Za Patriotizm İ Delovıye Kaçestva”. (19 Oktyabrya 2020). İnterfax, https://www.interfax.ru/world/732104 (Erişim: 28. 08. 2023)
• “Tramp Zayavil Chto Legko Dobyetsya Mirnogo Uregulirovaniya Mejdu Armeniyey İ Azerbaydjanom”. (25 Oktyabrya 2020). Tass, https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/9812655 (Erişim: 14. 07. 2023)
• “Trump O Voyne v Karabahe”. (28 Sentyabrya 2020). Haqqın, https://haqqin.az/news/190443 (Erişim: 19. 08. 2023)
• “V Gosdepe Zayavili o “Riske Destabilizatsiy” v Karabahe İz-za Rossiy”. (16 Dekabrya 2020). Moskovskiy Komsomolets, https://www.mk.ru/politics/2020/12/16/v-gosdepe-zayavili-o-riskedestabilizacii-v-karabakhe-izza-rossii.html (Erişim: 01. 09. 2023)
• “V Novo-Ogarevo Nachalas Vstrecha Putina İ Pashinyana”. (19 Aprelya 2022). RBK,https://www.rbc.ru/rbcfreenews/625eba689a7947332fe95c88 (Erişim: 01. 09. 2023)
• “V Tsentre Yerevana Prohodit Mnogotısyachnıy Miting V Podderjku Nepriznannoy NKR”. (5 Aprelya 2022). Ria Novosti, https://ria.ru/20220405/miting-1781969205.html (Erişim: 25. 08. 2023)
• “Zaharova Zayavila o Vmeşatelstve ES v Armyano-Azerbaydjanskoye Uregulirovaniye”. (11 Oktyabrya 2022). Ria Novosti, https://ria.ru/20221011/mid-1823174624.html (Erişim: 13. 08. 2023)
• Aliyev, İ. (1989). Nagornıy Karabah: İstoriya, Faktı, Sobıtiya, Baku: İzdatelstvo Elm.
• Azerbaycan Ordusu, 11 Noyabr (Kasım) 2020, s. 6.
• Azerbaycan Ordusu, 11 Oktyabr (Ekim) 2020, s. 2.
• Azerbaycan Ordusu, 6 Oktyabr (Ekim) 2020, s. 3.
• Azerbaycan Tarihi: 1900-1920-ci İller. (2008). Cilt 5, Bakü: Elm Neşriyyatı.
• Azerbaycan, 07 Aprel (Nisan) 2022, s. 1.
• Azerbaycan, 11 Dekabr (Aralık) 2020, s. 10.
• Azerbaycan, 12 Yanvar (Ocak) 2021, s. 2.
• Azerbaycan, 15 Dekabr (Aralık) 2021, s. 1.
• Azerbaycan, 16 Dekabr (Aralık) 2021, s. 2.
• Azerbaycan, 16 Oktyabr (Ekim) 2020, s. 3.
• Azerbaycan, 2 Sentyabr (Eylül) 2022, s. 6.
• Azerbaycan, 25 May (Mayıs) 2022, s. 1.
• Azerbaycan, 26 Fevral (Şubat) 2021, s. 6.
• Azerbaycan, 30 İyun (Haziran) 2021, s. 2.
• Azerbaycan, 4 Oktyabr (Ekim) 2020, s. 1-2.
• Azerbaycan, 5 Fevral (Şubat) 2022, s. 3.
• Azerbaycan, 8 Aprel (Nisan) 2022, s. 1-2.
• Cory, W. ve Andrew, S. B. (2021). Azerbaijan and Armenia: The NagornoKarabakh Conflict, CRS Report, Congressional Research Service.
• Czahor, R. (2017). The Nagorno-Karabakh Conflict As A Specific Example Of Assymetric Conflict, Jorunal Of Science Of The Military Academy Of Land Forces, Volume 49, Number 3 (185), s. 17-31.
• Eliyarlı, S. (2009). Azerbaycan Tarihi: Uzag Keçmişden 1870’ci İle Geder, Bakü: Çırag Neşriyyatı.
• Ergan, U. (2021). “Güney Kafkasya’da “3 artı 3” Formülü”, Hürriyet, 30 Ocak 2021, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/guney-kafkasyada-3-arti3-formulu-41728245 (Erişim: 12. 06. 2023)
• Erozbek, D. (2022). “Pashinyan İsklyuçil Podpisaniye Mirnogo Dogovora S Azerbaydjanom Bes Obsujdeniya S Karabahom”, Kommersant, 22 Aprelya 2022, https://www.kommersant.ru/doc/5326149 (Erişim: 10. 06. 2023)
• İmanov, R. (2006). Gondarma Dağlık Karabağ Muhtar Vilayetinin Yaranması Tarihinden, Bakü: AZTU’nun Matbaası.
• İşyar, Ö. G. (2020). Dağlık Karabağ Sorunu: Birinci ve İkinci Savaşın Dinamikleri, Bursa: Dora Yayınevi.
• Kerimov, R. (2022). “Azerbaydjanskiye Pograniçniki Zaderjali Armyanskogo Diversanta”, İnterfax, 24 Aprelya 2022, http://interfax.az/view/865451 (Erişim: 18. 06. 2023)
• King, L. (2020). “Tiny Ethnic Armenian Enclave May Spark a Wider Conflict”, Los Angeles Times, 29 September 2020, https://www.latimes.com/world-nation/story/2020-09-29/tensionsmount-armenia-azerbaijan-continue-fighting (Erişim: 18. 06. 2023)
• Kurban, V. ve Çimen, N. (2020). “Tarihi ve Güncel Boyutlarıyla Karabağ”, ULİSA 12, Sayı 8, s. 20-33.
• Kusov, O. (2021). “3+3” Regionalnıye İgroki Reshayut Klyuchevıye Problemı Yujnogo Kavkaza”, News, 10 Dekabrya 2021, https://news.ru/cis/3-3-regionalnye-igroki-reshayut-klyuchevye-problemy-yuzhnogo-kavkaza/ (Erişim: 22 06. 2023)
• Larina, A. (2022). “Pashinyan Soobshil o Dostijeniy Okonchatelnogo Soglasiya Po Karabahu S Moskvoy”, Kommersant, 20 Aprelya 2022, https://www.kommersant.ru/doc/5317475 (Erişim: 22. 06. 2023)
• Maksimova, K. (2022). “V Kremle Rasskazali O Podgotovke Vstreçi Putina, Paşinyana i Aliyeva v Soçi”, Gazeta, 26 Oktyabrya 2022, https://www.gazeta.ru/politics/news/2022/10/26/18884371.shtml (Erişim: 16. 06. 2023)
• Mustafazade, T. (2010). Garabağ Hanlığı, Bakü: Sabah Yayınları.
• Nuriyeva, İ. (2019). Azerbaycan Tarihi (En Gedim Zamanlardan XXI. Esrin Evvellerinedek), Bakü: Mütercim Neşriyyatı.
• Özdaşlı, E. (2021). “İkinci Karabağ Savaşı’ında Ermenilerin Sivillere Yönelik Saldırılarının Uluslararası İnsancıl Hukuk Açısından Değerlendirilmesi”, Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Sayı 7, Giresun, s. 51-83.
• Özsoy, B. ve Aydemir Baş, F. B. (2022). “Küresel Çözümsüzlükten Vatan Muharebesine: Dağlık Karabağ’da Minsk Grubu’nun Rolü Üzerine BirDeğerlendirme”, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13 (33), s. 143-160.
• Özyılmaz, E. V. (2013). “Geçmişten Günümüze Dağlık Karabağ”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15 (2), s. 191- 208.
• Polovinin, İ. (2022). “Popıtka Smenit Vlast Pod Sousom Karabaha: Smojet Li Armyanskaya Oppozitsiya Ubrat Pashinyana”, Gazeta, 18 Aprelya 2022, https://www.gazeta.ru/politics/2022/04/18/14747972.shtml (Erişim: 18. 08. 2023)
• Poyraz, M. (2020). Kafkasya’nın Kudüs’ü Karabağ, Ankara: SR Yayınevi.
• Recebli, G. (2013). Azerbaycan Tarihi: Oçerkler, Bakü: Elm ve Tehsil Yayınları. Rossiyskaya Gazeta, 24 Dekabrya (Aralık) 1991, s. 1.
• Sadıgov, R. (2020a). “Güney Kafkasya’da Yeniden Tırmanan Gerginlik: Karabağ Çatışmalarında 3. Safha”, Fikirturu, 29 Eylül 2020, https://fikirturu.com/jeo-strateji/guney-kafkasyada-yeniden-tirmanangerginlik-karabag-catismalarinda-3-safha/ (Erişim: 28. 08. 2023)
• Sadıgov, R. (2020b). “Karabağ Mutabakatı: Silahlı Çözümden Siyasi Çözüme”, Fikirturu, 11 Kasım 2020, https://fikirturu.com/jeo-strateji/karabagmutabakati-silahli-cozumden-siyasi-cozume/ (Erişim: 28. 08. 2023)
• Sadıgov, R. (2021a). “1918-1920 Yıllarında Karabağ’da Ermeni İsyanları: Azerbaycan Hükumetinin Toprak Bütünlüğünü Sağlamak İçin İsyancılara Karşı Mücadelesi”, Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7 (1), s. 1-17.
• Sadıgov, R. (2021b). “İkinci Karabağ Savaşı ve Bölgesel Güçlerin Tutumu”, Soğuk Savaş Sonrası Sosyal, Ekonomik ve Siyasal Gelişmeler Bağlamında Güney Kafkasya, Editör: Vefa Kurban, Seçil Öraz Beşikçi, Recep Efe Çoban, İzmir: İksad Yayınları, s. 423-480.
• Sadıgov, R. (2021c). “Azerbaycan Cumhuriyeti’nin ABD ve AB ile İlişkileri (1991-2021)”, Türkiye Günlüğü, Sayı 146, Ankara, s. 132-143.
• Sadık, R. (2021). “Karabağ’da Ateşkesin 1. Yılı: İşbirliği ve Fırsatlara Açık Yeni Jeopolitik Denklem”, Fikirturu, 8 Kasım 2021, https://fikirturu.com/jeo-strateji/karabagda-ateskesin-1-yili-isbirligive-firsatlara-acik-yeni-jeopolitik-denklem/ (Erişim: 28. 08. 2023)
• Sadık, R. (2022a). Kısa Azerbaycan Tarihi, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Sadık, R. (2022b). “Azerbaycan-Ermenistan Çatışması: Kafkasya’da Kalemle Atılan İmza Tetikle Bozulur mu?”, Fikirturu, 14 Eylül 2022, https://fikirturu.com/jeo-strateji/azerbaycan-ermenistan-catismasikafkasyada-kalemle-atilan-imza-tetikle-bozulur-mu/ (Erişim: 28. 08. 2023)
• Sarıahmetoğlu, N. (2011). Karabağ, İstanbul: İQ Sanat Yayıncılık.
• Sarıkaya Y. ve Aslanlı A. (2021). Karabakh: From Conflict To Resulution, (Ed: M. Ataman, F. Pirinççi), Ankara: Seta Publications
• Sarıkaya, Y. (2020). “Azerbaycan Ermenistan Çatışmasında Son Cephe: Tovuz”, TASAV: Dış Politika Ve Güvenlik Araştırmaları Merkezi, s. 1-10.
• Sarıkaya, Y. (2021). “İran’ın İkinci Karabağ Savaşı Tutumu: Takke Düştü Kel Göründü”, Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7 (1), s. 84-103.
• Ses, 24 May (Mayıs) 2022, s. 2.
• Ses, 24 May (Mayıs) 2022, s. 2.
• Ses, 30 Mart 2022, s. 3.
• Svante E. C. (1999). The Nagorno-Karabakh Conflict, Report No. 46, Upsala University, Department of East European Studies.
• Şavrov, N. (1911). Novaya Ugroza Rosskomu Delu V Zakavkazye, Sankt Peterburg: Tipografiya Redaksiy Periodiçeskih İzdaniy Ministerstva Finansov.
• Şerg, 1 Noyabr (Kasım) 2022, s. 1-2.
• Şerg, 1 Sentyabr (Eylül) 2022, s. 2.
• Şerg, 15 Yanvar (Ocak) 2021, s. 3.
• Şerg, 17 Dekabr (Aralık) 2021, s. 1, 3.
• Şerg, 17 Noyabr (Kasım) 2021, s. 2.
• Şerg, 19 İyul (Temmuz) 2022, s. 4.
• Şerg, 2 Noyabr (Kasım) 2022, s. 5.
• Şerg, 20 Mart 2021, s. 4.
• Şerg, 27 Noyabr (Kasım) 2021, s. 2.
• Şerg, 6 Sentyabr (Eylül) 2022, s. 1.
• Şerg, 8 Fevral (Şubat) 2022, s. 2.
• Şerg, 9 Fevral (Şubat) 2022, s. 3.
• Veliyev, C. (2022). “Azerbaycan ve Ermenistan Nihai Barış İçin Önemli Adımlar Attı”, AA, 8 Nisan 2022, https://www.aa.com.tr/tr/analiz/azerbaycan-ve-ermenistan-nihaibaris-icin-onemli-adimlar-atti/2558506 (Erişim: 22. 08. 2023)
• Waal de, Th. (2014). Karabağ: Barış ve Savaş Süreçlerinde Ermenistan ve Azerbaycan, İstanbul: Hrant Dink Yayınları.
• Yeni Azerbaycan, 4 Avgust (Ağustos) 2022, s. 3.
• Yeni Azerbaycan, 6 Avgust (Ağustos) 2022, s. 2.
• Yorul, Ö. (2022). “ABD Dışişleri Bakanlığı: '(Azerbaycan-Ermenistan) Dışişleri bakanları müzakereleri hızlandırma konusunda anlaştılar”, İHA, 11 Kasım 2022, https://www.iha.com.tr/haber-abd-disisleri-bakanligiazerbaycan-ermenistan-disisleri-bakanlari-muzakereleri-hizlandirmakonusunda-anlastilar-1118686/ (Erişim: 16. 08. 2023)
• Yüksel, C. ve Yüce H. (2022). “Uluslararası Hukuk Açısından Dağlık Karabağ Sorunu ve İkinci Dağlık Karabağ Savaşı’nı Sona Erdiren Ateşkes Anlaşması”, İstanbul Hukuk Mecmuası, 80 (3), s. 1021-1065