Yağlık Ayçiçeği Üretiminin Ekonomik Analizi: Kırklareli İli Örneği

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 4, 616 - 623, 16.10.2019

Arif Semerci

https://doi.org/10.30910/turkjans.633530

Cited By: 5

Öz

Türkiye’nin
tarımsal üretimde arz açığı olan ürün gruplarından biri de yağlı tohumlu
bitkilerdir.  2016 yılında ülkenin yağlı
tohumlar ve türevleri ithalatı 3,4 milyar$, ayçiçeği ve ayçiçeği yağı ithalatı
ise 1,3 milyar$ olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’nin 2017 yılında yağlı tohumlar
üretim miktarı 3,9 milyon ton olup, üretimden ayçiçeğinin aldığı pay ise
%50,56’dır. Aynı yılın verilerine göre Türkiye’de yağlık ayçiçeği üretim alanı
681.000 ha, üretim miktarı 1.800.000 ton ve verim ise 2,64 ton /ha’dır.  Trakya Bölgesi’nin Türkiye yağlık ayçiçeği
üretim alanındaki payı 2017 yılı için %49,26, üretim miktarındaki payı ise
%44,81 olmuştur. Araştırma alanı olarak belirlenen Kırklareli ili ülke yağlık
ayçiçeği ekim alanı ve üretim miktarı bakımından 5. sırada yer almakla birlikte
Türkiye ayçiçeği ekim alanlarının %11,46’sını, yağlık ayçiçeği üretim
miktarının ise %10,77’sini oluşturmaktadır. Yapılan bu çalışmada ülkenin önemli yağlık
ayçiçeği üretim merkezlerinden olan Kırklareli ilinde yağlık ayçiçeği üretim
maliyeti ayrıntılı olarak irdelenmiş, özellikle fark desteği uygulamasının
üretici geliri üzerindeki yansıması incelenmiştir. Araştırmanın yürütüldüğü ilde Tabakalı
Örnekleme Yöntemine göre belirlenen 116 işletmeden elde edilen verilerle yağlık
ayçiçeği üretimi ekonomik boyutlarıyla incelenmiştir. Bu çalışmada, Kırklareli
ilinde 2009 yılında yağlık ayçiçeği üretim maliyeti 1036,62$/ha,
ton başına maliyeti ise 572,72$, 2017 yılı için de bu
değerler sırasıyla 994,73$/ha ve 432,49$ olarak
belirlenmiştir.  İncelenen
işletmelerde 2009 yılında fark desteği uygulaması ile üretici gelirinde hektar
başına 251,72$ düzeyinde artış sağlamış, yağlık ayçiçeği gelirinde fark
desteğinin payı %21,73 olmuştur. 2017 yılında ise bu değerler sırasıyla 265,10$
ve %22,45 olarak gerçekleşmiştir. Ancak yağlık ayçiçeğinde uygulanan fark
desteğinde birim fiyatları 2017 yılında 2009 yılına göre yaklaşık %14 oranında
azalış göstermiştir. Bu durum yağlık ayçiçeği üretiminden elde edilen geliri
olumsuz yönde etkilemiştir.

Anahtar Kelimeler

Yağlı tohumlar, ayçiçeği, maliyet analizi

Economic Analysis of Oily Sunflower Production: A Case Study of Kırklareli Province

Öz

One of the production groups
which have a supply deficit in Turkey are oily plants. In 2016, Turkey’s oily
seeds and derivatives import value were 3,4 billion USD, additionally the  sunflower and sunflower oil import value was
1,3 billion USD. Turkey’s oily seed production amount in 2017 was 3,9 million
tons, and sunflower’s proportional share in this amount was 50,56%. In the same
year, Turkey’s oily sunflower production area size was 681.000 ha, the
production amount was 1.800.000 tons, and productivity was 2,64 tons/ha. Thrace
Region’s proportional share was 49,26% in Turkey’s oleaginous sunflower
production area, and was 44,81% in the production amount. Kırklareli City is
one of the most important oily sunflower production areas in Turkey. It takes 5^th
place with 11,46% of the oleaginous sunflower production area, and 10,77% of
the production amount. In this study, oily sunflower production costs in
Kırklareli province, and reflections of deficiency payment subsidies on
producers’ incomes were examined in detail. Within the study, economic aspect
of oily sunflower production in Kırklareli City was examined with the data of
116 enterprises which were chosen by Stratified Sampling Method. According to
the research results, the oily sunflower production cost in Kırklareli province
was found as 1.036,62 USD/ha, and the cost per ton was 572,72 USD in 2009.
These values respectively were found as 994,73 USD/ha and 432,49 USD for
2017.  In 2009, producers’ incomes
increased 251,72 USD/ha with deficiency payments, and the proportional share of
deficiency payments in oily sunflower income was 21,73%. In 2017, these values
respectively were 265,10 USD/ha, and 22,45%. However, deficiency payment unit
prices for oleaginous sunflower decreased 14% from 2009 to 2017. This situation
has affected income negatively from oily sunflower production.

Kaynakça

• Alemdar, T., Seçer, A., Demirdöğen, A., Öztornacı, B, Aykanat, S. 2014. Çukurova Bölgesinde Başlıca Tarla Ürünlerinin Üretim Maliyetleri ve Pazarlama Yapıları. GTHB Tarımsal Ekonomi Ve Politika Geliştirme Enstitüsü (TEPGE) (Proje No: Ç.Ü.-ZF2011BAP7). TEPGE Yayın No: 230. Haziran. Ankara, 134 s.
• FAO, 2018. Statistical Database. (http://fao.org) (Erişim tarihi: 29.08.2018).
• Gül, V., Öztürk, E., Polat, T. 2016. Günümüz Türkiye’sinde bitkisel yağ açığını kapatmada ayçiçeğinin önemi. Alınteri Dergisi, 30(B): 70-76.
• İnan, İ.H. 2016. Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği. İdeal Kültür ve Yayıncılık, İstanbul, 194 s.
• Kıral, T., Kasnakoğlu, H., Tatlıdil, F., Fidan, H., Gündoğmuş, E. 1999. Tarımsal Ürünler İçin Maliyet Hesaplama Metodolojisi ve Veri Tabanı Rehberi. Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü Yayın No: 37 Ankara, 143 s.
• Özkan, B., Yılmaz, İ. 1999. Tek yıllık bitkiler için maliyet hesaplamaları: Mevcut Durum, sorunlar ve öneriler. Tarım Ekonomisi Dergisi, 1999/4: 64-80.
• Semerci, A., Süzer, S. 2007. Trakya’da Ayçiçeği Üreten İşletmelerde Girdi Kullanımı ve Destekleme Politikalarının Etkinliğinin Belirlenmesi. (Proje No: Tagem/Ta/05/02/01/002, Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Edirne), 135 s.
• Semerci, A. 2012. Evaluation of the changes in the cost factors of sunflower production in Turkey. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 9(3): 54-6.
• Semerci, A. 2016. Effects of agricultural supports on farmer’s revenue and product costs: The case of Turkey. Custos e @gronegócio on line, 12(3): 71-96. TBYSD, 2018. Türkiye Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği Verileri. (www.bysd.org.tr) (Erişim tarihi: 02.06.2018).
• TB, 2019. 2018 Yılı Ayçiçeği Raporu. Ticaret Bakanlığı. Esnaf, Sanatkarlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü. Ankara, (http://esnaf.ticaret.gov.tr) (Erişim tarihi: 29.05.2019).
• TOBB, 2018. Ticaret Borsaları Bilgi Sistemi. (https://borsa.tobb.org.tr) (Erişim tarihi: 01.06.2018).
• Top, B., Uçum, İ. 2016. Durum ve Tahmin (Ayçiçeği 2016/2017). GTHB Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü (TEPGE) Yayınları No: 276, Ankara, 41 s. TÜİK, 2018a. Bitkisel Üretim İstatistikleri. (www.tuik.gov.tr) (Erişim tarihi: 21.11.2018)
• TÜİK, 2018b. Bitkisel Ürün Denge Tabloları. Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünler, 2016-2017.(www.tuik.gov.tr) (Erişim tarihi: 30.05.2018)
• Yamane, T. 2010. Temel Örnekleme Yöntemleri. Literatür Yayınları (çev. A. Esin), İstanbul, 528 s.
• Yılmaz, İ. 1997. Tarım işletmelerinde sabit sermaye faiz masrafının hesaplanması. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 12 (1): 187-194.
• Yılmaz, İ., Yılmaz, S. 1999. Pamukta üretim maliyeti hesaplama yöntemlerinin karşılaştırılması. Tarım Ekonomisi Dergisi, Sayı 1999/4: 43-52.