Farklı Lokasyonlarda Yetiştirilen Bazı Mürdümük (Lathyrus sativus L.) Genotiplerinin Tarımsal Özellikleri

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 3, 566 - 575, 20.07.2020

Mustafa Deniz , Serap Kızıl Aydemir Elvin Algan Duran Ümit Yerlikaya Ayşen Uzun

https://doi.org/10.30910/turkjans.650984

Öz

Bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) genotiplerinin tarımsal özelliklerini
belirlenmek için yapılan  bu çalışma
Bilecik ve Bursa ekolojik koşullarında yapılmıştır. Tarla denemeleri, 2017-2018
gelişme döneminde Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Uygulama
ve Araştırma Merkezi ile Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Ziraat ve Doğa
Bilimleri Fakültesi Tarımsal Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde kışlık olarak
yürütülmüştür. Denemeler, üç tekrarlamalı olarak Tesadüf Blokları Deneme
Deseni’ne göre yapılmıştır. Araştırmada 5 adet mürdümük çeşidi (Eren, Gap
Mavisi, Gürbüz 2001, İptaş ve Karadağ) ile 1 adet köy popülasyonu
kullanılmıştır.  Denemede her iki
lokasyonda da genotiplerin yeşil ot ve kuru madde verimi, ottaki ham protein
oranı ve verimi, ADF ve NDF değerleri, bakladaki ve bitkideki tohum sayısı,
bitkideki bakla sayısı, tohum verimi, 1000 tane ağırlığı, biyolojik verim,
tohumdaki ham protein oranı ve verimi değerleri belirlenmiştir. Çalışmada
incelenen tüm özellikler, Bilecik lokasyonunda Bursa lokasyonuna göre daha
yüksek değerler vermiştir. Yapılan çalışmada yeşil ot verimi, kuru madde verimi,
otun ham protein verimi, tohum verimi ve tohumun ham protein verimi değerleri
Bilecik ekolojik koşullarında sırasıyla 3892.22 kg da^-1, 686.53 kg da^-1,
134.12 kg da^-1, 155.67 kg da^-1 ve 38.71 kg da^-1
olmuştur. Her iki lokasyonda da Eren çeşidinin öne çıktığı ve genotip
ortalamaları olarak bu çeşidin yeşil ot veriminin 3970.10 kg da^-1,
kuru madde veriminin 639.36 kg da^-1, otundaki ham protein veriminin
112.79 kg da^-1, tohum veriminin 153.69 kg da^-1 ve tohum
ham protein verminin 35.42 kg da^-1 olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

: Mürdümük, Lathyrus sativus L., kuru madde verimi

Kaynakça

• Acar, Z., Ayan, I. ve Genç, N. 1997. Samsun koşullarında yüzlek eğlimli arazilerde yetiştirilen Mürdümük hat ve populasyonlarının ot verimi ve bazı özelliklerinin belirlenmesi. Türkiye 2. Tarla Bitkileri Kongresi, Samsun, s. 441-445.
• Anonim 2018. T.C. Başbakanlık Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Bilecik ve Bursa İl Md. Kayıtları.
• Arevalo, L.S., Oosterhuis, D.M., Coker, D. ve Brown, R.S. 2008. Physiological response of cotton to high night temperature. Physiological Response of Cotton to High Temperatures 2:63-68.
• Arslan, M. 2016. Türkiye’de yem bitkileri üretiminde yaygın mürdümüğün (Lathyrus sativus L.) önemi ve mevcut durumu. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi 3(1): 17–23.
• Barnes R.F., Nelson, J.C., Collins, M. ve Moore, K.J. 2003. Forages, an ıntroduction to grassland agriculture (6. Ed.), Iowa State Press, Blackwell Publishing Company Ames, Iowa, USA.
• Başaran, U., Mut,.H., Aşci, Önal, Ö., Acar, Z. ve Ayan, İ. 2011. Variability in forage quality of Turkish grass pea (Lathyrus sativus L.) landraces. Turkish Journal of Field Crops, 16 (1): 9-14.
• Bayram, G., Türk, M., Budaklı, E. ve Çelik, N. 2004. Bursa ekolojik koşullarında yetiştirilen yaygın mürdümük (Lathyrus sativus L.) hatlarının verim ve adaptasyonu üzerinde bir araştırma. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18 (2), 73-84.
• Karadağ, Y. ve İptaş, S. 2007. Tokat ekolojik koşullarında bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) hat ve varyetelerinin agronomik potansiyelleri üzerine bir araştırma. Türkiye 7. Tarla Bitkileri Kongresi, 25-27 Haziran, Erzurum, s. 123-126.
• Karadağ, Y. ve Yavuz, M. 2010. Seed yields and biochemical compounds of grasspea (Lathyrus sativus L.) lines grown in semi-arid regions of Turkey. African Journal of Biotechnology, 9(49): 8343-8348.
• Karadağ, Y., Yavuz, M., Karaalp, M., Akbay, S. ve Kır, H.. 2011. Bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) hatlarının Tokat-Kazova ekolojik koşullarında verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Türkiye 1X. Tarla Bitkileri Kongresi, 12-15 Eylül, s. 1625-1630.
• Kökten, K. ve Tansı, V. 2004 Çukurova koşullarında mürdünıük (Lathyrus sativus L.) ile değişik tahıl türleri karışım oranlarının verim ve kaliteye etkisi . Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19 (4): 69-76.
• Kökten, K., Kavurmacı, Z. ve Bakoğlu, A. 2011. Elazığ koşullarında mürdümük (Lathyrus sativus L.)'te farklı sıra arasının tohum verimi ve verim öğeleri üzerine etkisi. Bingöl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1): 37-42.
• Larbi, A., El-Moneim, A., Nakkoul, H., Jammal, B. ve Hassan, S. 2010. Intra-species variations in yield and quality in lathyrus species: 1. grasspea (L. sativus L.). Animal Feed Science and Technology, 161: 9-18.
• Loka, D., ve Oosterhuis, D.M. 2010. Effects of high night temperature on cotton respiration, ATP levels and carbohydrate content. Environmental and Experimental Botany, 68:258-263.
• Mihailovic, V. Mikic, A. Cupina, B. Krstic, D. Antanasovic, S. ve Radojevic, V. 2013. Forage yields and forage yield compositions in grass pea (Lathyrus sativus L.). Legume Research, 36(1): 67-69.
• Mikic, A., Mihailovic, V., C´upina, B. Krstic, D., Vasiljevi´c, S. ve Mili´c, D. 2010. Forage and seed yield components in four french landraces of grass pea (Lathyrus sativus L.). Sustainable Use of Genetic Diversity in Forage and Turf Breeding. (ed.) Huyghe C., 127-130.
• Milczak, M., Pedinski, M., Mnicfiowska, H., Szwed-Urbas, K. ve Rybinski, W. 2001. Creative breeding of Graaspea (Latyrus sativus L.) in Poland. Latyrus lattıyrism Newsletter, 2, 85-88.
• Öten, M., Kiremitci, S. ve Erdurmuş, C. 2017. Mürdümükte (Lathyrus sativus L.) tane ve kuru ot verimi ile ilişkili özelliklerin korelasyon ve path analizi ile saptanması. Derim, 34 (1):72-78.
• Rosa, M.J.S., Ferreira, F.B. ve Teixeira, A.R. 2000. Storage proteins from Lathyrus sativus seeds. Journal of Field Crops, 48: 4432-5439.
• Sabancı, C.O., Kır, H., Yavuz, T., Karayel, A. İ. ve Başköy, S. 2016. Farklı sıra arası uygulamalarının Mürdümük(Lathyrus sativus L.) ot verimi ve kalitesine etkisi. Anadolu, Journal of Aegean Agricultural Research Institute, 26(2): 1–13.
• Sağsöz, S. 1990. Tohumluk Bilimi. Atatürk Üniversitesi Yayınları No:677. Ziraat Fakültesi Yayınları No:302. Ders Kitapları Serisi No: 54, Erzurum.
• Seydoşoğlu, S., Saruhan, V., Kökten, K. ve Karadağ, Y. 2015. Diyarbakır ekolojik koşullarında bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) genotiplerinin verim ve verim unsurlarının belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 32(3):98-109.
• TUİK 2018. Türkiye İstatistik Kurumu Bitkisel Üretim Verileri. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr.Turan, Z.M. 1995. Araştırma ve Deneme Metotları. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Notları, Bursa, 302 s.
• Urga, K., Fufa, H., Biratu, E. ve Husain, A. 2005. Evaluation Lathyrus sativus culivated in Ethiopia for proximate composition, minerals , â-odap and anti-nutritional components. African Journal of Food Agriculture and Nutritional Development, 5(1):1-15.
• Van Soest, P.J. 1994. Nutritional ecology of the ruminant (2. ed.). Cornell University Press, Ithaca, N.Y., 528 p.
• VazPatto, M.C., Skiba, B., Pang, E.C.K., Ochatt, S.J., Lambein, F. ve Rubiales, D. 2006. Lathyrus improvement for resistance against biotic and abiotic stresses: From classical breeding to marker assisted selection. Euphytica, International Journal of Plant Breeding, 147: 133–147.
• Kosev, V. ve Vasileva, V. 2018. Biochemical assessment of grass pea ( Lathyrus sativus L.) varieties. Journal of Global Innovations in Agricultural and Social Sciences, 6(1):23-27.
• Yavuz, M. 2005. Bazı ruminant yemlerinin nispi yem değeri ve in vitro sindirim değerlerinin belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22 (1): 97-101.